tokenized_sentences.txt

àwọn iwé ìròyìn gbe jade wi pé adébáyọ̀ fálétí ògúná gbòngbò ninú àwọn ti ó gbé èdè àti àṣà yorùbá lárugẹ ni àgbáyé re ibi àgbà nrè ni ọjọ́ ìsimi ọjọ́ kẹtàlélógún oṣù keje ọdún ẹgbàálémẹ́tàdinlógún
ọmọ ọdún mẹrindinlaadọrun ni olóògbé fálétí ki wọn tó jade láyé
olóògbé adébáyọ̀ fálétí relé
ni ìgbá ayé olóògbé adébáyọ̀ fálétí ó jẹ́ ìkan ninú àwọn òṣìṣẹ́ àkọ́kọ́ ni ilé iṣẹ́ amóhùnmáwòrán àkọ́kọ́ ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ti wọn dá sílẹ̀ ni ìbàdàn ti ó jẹ́ olú ilú ẹ̀yà yorùbá ni ìwọ̀ oòrùn orílẹ̀ èdè nigeria
ó gbé èdè yorùbá lárugẹ nipa ṣi ṣe iṣẹ́ ìtumọ̀ èdè gẹ̀ẹ́sì si èdè yorùbá ó kọ ìwé itumọ̀ ọ̀rọ̀ nipa li lo orúkọ yorùbá
kò tán síbẹ oníròyìn ni ó fi eré ìtàgé gbé èdè yorùbá lárugẹ nipa di dá ẹgbẹ́ ọ̀dọ́ ọ̀yọ́ fún ìgbéga eré ìtàgé silẹ̀ ni ọdún mejidinlaadọrin sẹhin
lára àwọn eré yorùbá ti olóògbé adébáyọ̀ fálétí kọ ti ó si ṣe ni mágùn àfọ̀njá baṣọ̀run gáà àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ́ lọ
ẹ̀kọ́ pọ̀ fún ọ̀dọ́ ayé òde òní lati kọ́ lára ìgbésí ayé olóògbé adébáyọ̀ fálétí
lára ẹ̀kọ́ yi ni wi pe ìwé kí kà ṣe pàtàkì bi kò ti ẹ̀ si ìrànlọ́wọ́ lati ka ìwé ni ọmọdé bi enia bá ka ìwé ni àgbà yio wúlò
olóògbé adébáyọ̀ fálétí padà si iléìwé lati lọ pari ìwé mẹfa ti ó dá dúró nigbati kó si agbára fún bàbá rẹ
lẹhin eyi ó fi àgbà ara ka ìwé ni iléìwé ẹ̀kọ́ giga
ó gbé ìgbésí ayé rere nipa ìtọ́jú àwọn ọmọ àti ìyàwó ó si fún àwọn ọmọ ni ẹ̀kọ́ ilé àti ti iléìwé
fún àwon iṣẹ́ ribiribi yi olóògbé adébáyọ̀ fálétí gba ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀bùn àpínfún ni orilẹ̀ èdè nigeria àti ni òkèòkun
afárá tuntun lati lẹkki si ìkòyí
ìjọbaàpapọ̀ sọ èkó di ìpínlẹ̀ ni àádọ́ta ọdún sẹhin
èkó jẹ́ olú ilú fún gbogbo orilẹ̀ èdè nigeria tẹ́lẹ̀ ki wọn tó gbe lọ si abuja
ìpínlẹ̀ èkó jẹ ikan ninú ipinle mẹ́fà yorùbá
yorùbá ni èkó gba olè ó gba ọlẹ ọ̀rọ̀ yi jẹ wi pé kò si irú ẹni ti ko si ni ìpínlẹ̀ èkó nitori èkó gba olówó ó si gba aláini àti wi pé iṣẹ́ pọ̀ ni èkó ju gbogbo ìpínlẹ̀ yoku lo
kò si ẹ̀yà tàbi ẹ̀sìn nigeria ti kò si ni èkó
nitori èyi èrò pọ̀ jù ilẹ̀ lọ nitori omi ló yi èkó ká
èkó ṣe àjọ̀dún lóri agbami
àwọn gómìnà ti ó ti jẹ lati ìgbà ti wọn ti dá ìpínlẹ̀ èkó silẹ̀ ni wọnyigómìnà kini  ọ̀gágun àgbà mobọ́lájí johnson  gómìnà fún ọdún mẹjọ  àádọ́ta ọdún si ọdún méjìlélógójì sẹhin
gómìnà keji  gómìnà ori omi adékúnlé lawal  gómìnà fún ọdún méjilá  ọdún mejilélógójì titi di ogóji ọdún sẹhin
gómìnà kẹta  ọ̀gágun ori omi ndubuisi kanu  gómìnà fún ọdún kan  ogójì ọdún titi di ọdún mọ́kàndinlógójì sẹhin
gómìnà kẹrin  ọ̀gágun ori omi ebitu ukiwe  gómìnà fún ọdún kan  ọdún mọ́kàndinlógóji titi di ọdún méjidinlógóji sẹhin
gómìnà karun  alhaji lateef jakande  gómìnà ìjọba alágbádá fún ọdún mẹrin  lati ọdú́n mejidinlogoji titi di ọdún merinlelogbon sẹhin
gómìnà kẹfà  ọ̀gágun òfúrufú  gbọ́láhàn múdàṣírù  gómìnà fún ọdún meji  ọdú́n mẹ́tàlélogbon di ọdún mọ́kànlélọ́gbọ̀n
gómìnà keje  ọ̀gá adarioko ojúomi mike akhigbe  gómìnà fún ọdún meji  ọdú́n mọ́kànlélọ́gbọ̀n di ọdún mọ́kàndinlọ́gbọ̀n sẹhin
gómìnà kẹjọ  ọ̀gágun àgbà rájí ràsákì  gómìnà fún ọdún mẹrin  ọdú́n mọ́kàndinlọgbọn di ọdú́n márùndinlọ́gbọ́n sẹhin
gómìnà kẹsan  ọ̀gá michael ọ̀tẹ́dọlá  gómìnà fún ọdún kan àti oṣù mẹwa  ọdú́n márùndinlọ́gbọ́n titi di ọdún mẹ́rinlélógún sẹhin
gómìnà kẹwa  ọ̀gágun ọlágúnsóyè oyinlọlá  gómìnà fún ọdún meta  ọdún mẹ́rinlélógún di ọdún mọ́kànlélógún sẹhin
gómìnà kọkànlá  ọ̀gágun mohammed buba marwa  gómìnà fún ọdún mẹ́ta  ọdún mọ́kànlélógún di ọdún mejidinlógún sẹhin

gómìnà kejilá  ọ̀gbẹ́ni bọla ahmed tinubu  gómìnà ìjọba alágbádá fún ọdún mẹjọ  ọdún mejidinlógún titi di ọdún mẹwa sẹhin
gómìnà kẹtàlá  ọ̀gbẹ́ni babátúndé rájí fáṣọlá  gómìnà ìjọba alágbádá fún ọdún mẹ́jọ  ọdún mẹwa titi di ọdún meji sẹhin
gómìnà kẹrinlá  ọ̀gbẹ́ni akínwùnmí ambọde  gómìnà lọ́wọ́lọ́wọ́ lati ọdún meji titi di òniyàtọ̀ si ìgbà ìjọba ológun èkó gbádùn ìdúróṣinṣin ni àsìkò ìjọba alágbádá tàbi ìjọba tiwantiwa lati ọdún kẹtàdínlógún sẹhin
eyi jẹ ki ipinle èkó mókè ju gbogbo ìpínlẹ̀ yókù lọ
ìnáwó rẹpẹtẹ ni ìsìnkú arúgbó jẹ́ ni ilé yorùbá
bi arúgbó bá kú ni ilé yorùbá ki ṣe òkú ọ̀fọ̀ ṣùgbọ́n òkú ijọ àti ji jẹ mi mu ni pàtàki bi irú arúgbó bá bi àwọn ọmọ ti ó ti dàgbà
gbogbo ẹbi ará àti ilú yi ó parapọ̀ lati ṣe ẹ̀yẹ ikẹhin fún irú arúgbó bẹ́ ẹ̀
àwọn ọmọ àti ọmọọmọ yi o ṣe oriṣiriṣi ẹ̀yẹ ìbílẹ̀ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọjọ́ lati gbé ìyá tàbi àgbà bàbá àgbà relé
bi eléré ìbílẹ̀ kan ti nlọ ni òmíràn yio de eleyi lo njẹ́ ki ilú kékeré dùn
oríkì jẹ ọ̀rọ̀ ìwúrí ti yorùbá ma nlò lati fi sọ ìtàn àṣà àti ìṣe ìdílé lati ìran dé ìran
ninú oríkì ni a ti lè mọ ìtàn ìṣẹ̀dálẹ̀ ẹbí ẹni àti ohun ti a mọ ìdílé mọ́ bí i irú iṣẹ ti wọn nṣe ni ìdílé oriṣiriṣi èdè ìbílẹ̀ yorùbá oúnjẹ ti wọn njẹ àti èyí ti wọn ki i jẹ ẹ̀sìn ìdílé àdúgbò ti wọ́n tẹ̀dó si tàbi ìlú ti a ti ṣẹ̀ wá àṣeyọrí ti wọn ti ṣe ni ìran ẹni àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ
ni inú oríkì ti a ó bẹ̀rẹ̀ si i kọ a ó ri àpẹrẹ ohun ti yorùbá ṣe ma a nsọ oríkì pàtàki fún iwuri nigbati ọkùnrin obinrin ọmọdé àti ẹbí ẹni bá ṣe ohun rere bi ìṣílé ìgbéyàwó àṣeyorí ni iléiwé oyè jijẹ tàbi ni ayé òde òni àjọyọ̀ ọjọ́ ìbí
oríkì jẹ ikan ninú àṣà yorùbá ti ó ti nparẹ́ nitori ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ yorùbá bẹ̀rẹ̀ si kọ èdè àti àṣà wọn sílẹ̀ fún èdè gẹ̀ẹ́sí
ẹ ṣe àyẹ̀wò àpẹrẹ oríkì ti ìyá olùkọ̀wé yi sọ fún ni ibi ayẹyẹ ọjọ́ ìbí rẹ̀ ni ojú ìwé yi
a ó bẹ̀rẹ̀ si kọ oríkì oriṣiriṣi ìdílé yorùbá
ọmọ ẹlẹ́ja ò tú mù kẹkẹ
ọmọ a mẹ́ja yan ẹja
ọmọ ò sùn mẹ́gbẹ̀wá ti dọ̀ ara rẹ̀
ọmọ gbàsè gbàsè kẹ́ ṣọbinrin lọyin
ọmọ kai eó gbé si yàn ún
ọmọ a mú gbìrín eó bọ̀dìdẹ̀
ìṣò mó bọ òwíyé wàarè
ọmọ adáṣọ bù á lẹ̀ jẹ
ọmọ a má bẹ̀rẹ̀ gúnyán kàdó gbèrìgbè mọ mọ̀
ọmọ a yan eó meka run
ọmọ a mẹ́ kìka kàn yan ẹsinsun tọrẹ
é e ṣojú un ríro ìṣẹ̀dálẹ̀ rin ni
ọmọ a mi malu ṣọdún ìgbàgbọ́
ọmọ elési a gbàrùnbọ̀ morun
ọmọ elési a gbàdá mo yóko
èsì li sunkún ètìtù kọ gbà àrán bora li gèsan ọba
ọmọ olígèsan òròrò bílẹ̀
ọmọ alábùṣọrọ̀ a múṣu mọdi
àbùṣọrọ̀ lu lé uṣu mọ́ mẹ́ùrà kàn kàn dé bẹ̀
kare o ‘lúàmi ku ọdún oni o è í ra ṣàṣe mọ ri a àṣẹni ìgbà àtijọ́ ọkùnrin kan wa ti orúkọ rẹ njẹ́ ìgbéraga
wọ́n bi ìgbéraga si ilé olórogún àwọn ìyàwó bàbá́ rẹ yoku ni ó tọ nitori ìyá rẹ kú nigbati ó wà ni kékeré
lẹhin ti o tiraka lati pari iwé mẹ́fà gẹ́gẹ́ bi ọ̀dọ́ ó gbéra lọ si ilú èkó nibiti ó ti bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ pẹ̀lú iléiṣẹ́ ẹlẹ́ja
ó nṣe dáradára ni ibi iṣẹ́ ki ó tó gbọ́ ìròyìn ikú bàbá rẹ
ìgbéraga pinu lati padà si ilú rẹ lati gba ogún ti ó tọ́ si lára oko kòkó rẹpẹtẹ ti bàbá rẹ fi silẹ̀
ohun fúnra rẹ ra oko kún oko bàbá rẹ ti wọn pín fun
ó di ẹni ti ó ri ṣe ju àwọn ọmọ bàbá rẹ yoku
eyi jẹ ki gbogbo àwọn ọbàkan rẹ gbójú le fún ìrànlọ́wọ́
ni igbà ti ó yá o ni ilé àti ọlà ju gbogbo àwọn yoku ni abúlé ṣùgbọ́n kò to ó bẹ̀rẹ̀ si ra oko si titi dé oko àwọn ọmọ bàbá rẹ yoku
eyi jẹ́ ki ó sọ àwọn ọmọ bàbá rẹ yoku di alágbàṣe ni oko ti wọn jogún
inú àwọn ọmọ bàbá rẹ wọnyi kò dùn si wi pé wọn ti di atọrọjẹ àti alágbàṣe fún àbúrò wọn ninú ilé ara wọn
yorùbá ni àṣejù baba àṣetẹ́
ìgbéraga bẹ̀rẹ̀ si ṣe àṣejù kò dúró lati má a fi ọrọ̀ rẹ yangà si gbogbo ará ilú pàtàki si àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ ó jọ ara rẹ lójú ó si nsọ ọ̀rọ̀ lai ronú tàbi gba ikilọ̀ àwọn àgbà ti wọn mọ ìbẹ̀rẹ̀ rẹ
kò mọ̀ wi pé ohun ngbẹ́ ikòtò ìṣubú fún ara rẹ́
ni ọjọ́ kan ó pe ọ̀kan ninú àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ ti ó sọ di alágbàṣe ninú oko rẹ tẹ́lẹ̀ ó si bu ó pe e ni aláìní dé ojú rẹ
ẹ̀gbọ́n ké pẹ̀lú omijé lójú pé bi ó bá jẹ ìwọ ni ọlọrun ma ṣe iwà burúkú yi lọ ṣùgbọ́n bi ó bá jẹ́ enia bi ti òhun wà á ká ohun ti o gbin yi
alágbàṣe ni oko kòkó ti wọn jogún
ni àárọ̀ ọjọ́ kan ìgbéraga ji ṣùgbọ́n kò lè di de nitori ó ti yarọ
wọ́n gbe kiri titi fún itọ́jú ṣùgbọ́n asán ló já si
ìṣòro yi jẹ ki ó ta gbogbo ohun ini rẹ ti ó fi nyangàn titi o fi di atọrọjẹ
ẹ̀kọ́ ìtàn yi ni pe àṣejù ohunkóhun kò dára pàtàki ki enia gbójúlé ọrọ̀ ilé ayé bi ẹni pé àwọn ti ó kù kò mọ̀ ọ́ ṣe nitori yorùbá sọ wi pé kìtà kìtà kò mọ́là ká ṣiṣẹ́ bi ẹrú kò da nkan ọlọrun ló ngbé ni ga

ẹ ṣe àyẹ̀wò ìwé akéwìorin ni èdè yorùbá ti àwọn ọmọ iléìwé n kọ́ sórí ni iléìwé ilẹ̀ yorùbá ni ayé àtijọiṣẹ́ ni oògùn ìṣẹ́ múra si iṣẹ́ rẹ ọ̀rẹ́ mi iṣẹ́ ni a fi i di ẹni gíga
bí a kò bá rẹ́ni fẹ̀hìn tì bí ọ̀lẹ là á rí
bí a kò bá rẹ́ni gbẹ́kẹ̀lé à á tẹra mọ iṣẹ́ ẹni
ìyá rẹ lè lówó lọ́wọ́ bàbá si lè lẹ́ṣin leekan
bí o bá́ gbójú lé wọn o tẹ́ tán ni mo sọ fún ọ
ohun ti a kò bá jìyà fún kì í lè tọ́jọ́
ohun ti á fara ṣiṣẹ́ fún ní í pẹ́ lọ́wọ́ ẹni
apá lará ìgunpá niyèkan
bí ayé n fẹ́ ọ loni bí o bá lówó lọ́wọ́ ni wọn má a fẹ́ ọ lọla
tàbí tí o bá wà ní ipò àtàtà ayé a yẹ́ ọ sí tẹ̀ríntẹ̀rín
jẹ́ kí o di ẹni n rágó kí o ri bí ayé ti n yínmú sí ọ
ẹ̀kọ́ sì tún n sọni dọ̀gá mú́ra kí o kọ dáradára
bí o sì rí ọ̀pọ̀ ènìyàn tí wọn fi ẹ̀kọ́ ṣe ẹ̀rín rín
dákun má ṣe fara wé wọn
ìyà n bọ̀ fọ́mọ tí kò gbọ́n ẹkún n bẹ fọ́mọ tó n sá kiri
má fòwúrọ̀ ṣeré ọ̀rẹ́ mi múra sí iṣẹ́ ọjọ́ n lọ
ẹ kú àsikò yi o
bawo ni ipalẹ̀mọ́ ọdún kérésìmesì àti ọdún titunni àsikò ọdún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ma nfi oúnjẹ àjẹ jù àti ọti à mu para yọ ayọ̀ ọdún
ni òtitọ́ ará ilú nké pé kò si owó àti ọ̀wọ́n ọjà nitori eyi ayé àjẹ jù le ma si ṣùgbọ́n bi ẹlòmíràn kò ni owó á gba àwin ọti pé àwọn fẹ́ fi pa irònú rẹ́
àwọn miran nlo egbò igi olóró ti á gbọ́ wi pé ó ti wọ́pọ̀ ni orilẹ̀ èdè nigeria pàtàki laarin àwọn ọ̀dọ́
à fọwọ́ fà ni gbogbo eyi
kò si iyàtọ̀ laarin ọlọ́tí pẹ̀lú ẹni ti ó mu egbò igi olóró àti wèrè nitori ihùwà ọlọ́ti àti ẹni lo oògùn olóró kò yàtọ̀ si ti wèrè bi wọn bá ti yó
bi ẹni ti ó mu àmu para àti ẹni lo egbò igi olóró bá wa ọkọ̀ àkóbá ni fún àwọn awakọ̀ yoku àti àwọn arin nà yoku
ki ọdún titun lè bá wa láyọ̀ ikilọ ni àsikò yi ni wi pé ki ẹni bá mú ọti tàbi ẹni tó lo egbò igi olóró ma ṣe wa ọkọ̀
ẹ kú ipalẹ̀mọ́ ọdún o
bi ọdún bá sún mọ́ etílé oúnjẹ àti ohun èlò gbogbo maa nwọn nitori àwọn ọlọ́jà yio ti fi owó kún ọjà nitori èrò ti ó fẹ́ ra ọjà maa n pọ̀ si ni àsikò yi
pa pọ̀ mọ́ ipari ọdún ni àwọn ti ó fi ayẹyẹ iyàwó òkú ọdún kérésìmesì àti ṣíṣe miràn si àsikò yi
kò si ẹni ti kò ni nkankan
pé èniyàn ni ara li le tàbi ó lè jẹun ó tó nkan
ilẹ̀ yorùbá ni ohun ọrọ̀ ajé àti oúnjẹ ni oriṣiriṣi tẹ́lẹ̀ ṣùgbọ́n lati igbà ti ìjọba àpapọ̀ ti da gbogbo ẹ̀yà orilẹ̀ èdè nigeria pọ̀ ti wọn si bẹ̀rẹ̀ si pin owó epo rọ̀bì ni ìfẹ́ oúnjẹ àti ọjà òkèèrè òkèòkun ti sọ ọ̀pọ̀lọpọ̀ di ọ̀lẹ àti ẹni ti kò ni ìrònú
oúnjẹ ilẹ̀ wa
àsikò tó lati ṣe àyípadà ki a jẹ ohun ti a ba gbin ni ilẹ̀ wa nitori owó epo rọ̀bì ti gbogbo ilú gbójúlé ti fidi janlẹ̀
ki owó epo rọ̀bì tó dé a nfi ìrẹsì ṣe ọdún pàtàki fún àwọn ọmọdé ṣùgbọ́n iresi ti wọn gbin ni ilẹ̀ wa ni a njẹ
bi a ra oúnjẹ ilẹ̀ wa dipò oúnjẹ òkèòkun àgbẹ̀ yi o ri owó a o si mọ irú oúnjẹ ti a njẹ ju ìrẹsì oníke ti wọn nkó wọ ilú
ki ṣe dandan ni ki a se ìrẹsì fún ọdún a lè fi oúnjẹ ẹ̀yà miràn ṣe ọdún fún àwọn ọmọ
fún àpẹrẹ ìjẹ̀bú lè se ọbẹ̀ ẹ̀fọ́ rirò àti iyán dipò ìkọ́kọrẹ́ fún ọdún tàbi ki èkìtì se ìkọ́kọrẹ́ fún ọdún dipò iyán àti ẹ̀fọ́ rirò àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ
ẹ jẹ́ ki a gbé oúnjẹ ilẹ̀ wa lárugẹ
èsi ibò ti wọn di ni ilú amẹ́rikà ni oṣù kọkànlá ọjọ́ kẹjọ jade ni òru ọjọ́ kẹjọ mọ́jú ọjọ́ kẹsan ọdún ẹgbàálémẹ́rindinlógún
àwọn mẹta ti ó gbé àpóti ibò fún ipò olóri òṣèlú ni hillary clinton obinrin àkọ́kọ́ lati dé irú ipò bẹ́ ẹ̀ fún ẹgbẹ́ donald j
trump oniṣòwò nlá ti kò ṣe iṣẹ́ ìjọba kankan ri fún ẹgbẹ́ àti gary johnson fún ẹgbẹ́ kẹta
èsi ibò yi ya gbogbo àgbáyé lẹ́nu nitori àwọn ọ̀rọ̀ ti donald trump olóri ẹgbẹ́ gop ti sọ siwájú nigbati ti ó polongo lati dé ipò
àwọn ọ̀rọ̀ iko rira wọnyi lòdi si àwọn obinrin ẹ̀yà miran ti ó yàtọ̀ si ẹ̀yà rẹ àlejò ẹlẹ́sin mùsùlùmi àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ
owe yoruba so wipe bi ẹlẹ́bọ kò bá peni àṣefín kò yẹni
donald trump ò ka gbogbo ilẹ̀ aláwọ̀dúdú si nkankan tàbi dárúkọ nigeria
ọ̀pọ̀lọpọ̀ rò wi pé nitori amẹ́rikà ti nṣe òṣèlú ti wa ntiwa fún igbalélógòji ọdún ẹni ti wọn yio yan si irú ipò yi á ni iwà àkójọ àti ẹ̀mi àkóso si onírúurú àwọn enia ti ó wà ni gbogbo àgbáyé
ariwo nigeria lóri èsi idibo ni amẹ́rikà
òwe yorùbá ni bi èniyàn bá ni kò si irú òhun àwọn ọlọ́gbọ́n a máa wòye
lati igbà ti iròyin ibo ti jade pé donald j
trump ló wọlé gẹ́gẹ́ bi wọn ti nṣe é àwọn olóri ilú àgbáyé ló kọ iwé tàbi pè lati ki ku ori ire
ó ṣe ni laanu wi pé àwọn tó wà ni ilé aṣòfin nigeria àti oriṣiriṣi àwọn òṣèlú kékeré yókù lo nkọ iwé
gbogbo ìròyìn lati nigeria kò ri ọ̀rọ̀ àti ìṣò̀ro ti ó dojú kọ ilú ti wọn sọ mọ ju ọ̀rọ̀ èsi ibò ni amẹ́rikà
eyi kò fi ọgbọ́n han nitori ìyà ti ó njẹ ará ilú nigeria kọjá ki wọn ma sowọ́pọ̀ pẹ̀lú olóri òṣèlú nigeria muhammadu buhari lati ṣe àyipadà kúrò ni iwà ibàjẹ́ ti ó ba ilú jẹ ki ilú lè tòrò ki ó si lè pèsè oúnjẹ àti ohun amáyédẹrùn fún ará ilú

ìtàn fi yé wa wi pé yorùbá ka ọ̀rọ̀ obinrin si ni àṣà yorùbá bi ó ti ẹ jẹ wi pé obinrin ki jẹ ọba nitori ni àṣà ilú ọkunrin ló njẹ olóri
obinrin kò pọ̀ ni ipò agbára
àwọn ipò obinrin ni ‘ìyáálé eyi jẹ́ iyàwó àgbà tàbi iyàwó àkọ́fẹ́ ninú ẹbí pàtàki ni ilé o ni iyàwó púpọ̀ ṣùgbọ́n ọkùnrin ni ‘olóri ẹbí
ipò obinrin kò pin si idi àdìrò àti inú ilé yókù gẹ́gẹ́ bi olóri òṣèlú nigeria muhammadu buhari ti sọ

obinrin yorùbá ti ni àyè lati ṣe iṣẹ́ ti pẹ́ bi ó ti ẹ̀ jẹ́ wi pé àwọn iṣẹ́ obinrin bi oúnjẹ ṣí ṣe ẹní hí hun aṣọ hí hun aró ṣi ṣe òwú gbi gbọ̀n ọjà ti tà ẹ̀kọ́ ọrọ̀ ajé díẹ̀ oúnjẹ sí sè àti itọ́jú ẹbi ni obinrin nṣe
àwọn ọkùnrin nṣe iṣẹ́ agbára bi iṣẹ́ ọdẹ alágbẹ̀dẹ àgbẹ̀ tàbi iṣẹ́ oko iṣẹ́ fún ji jẹ àti mimu ẹbí
obinrin ni ògúná gbongbo ni oníṣòwò òkèèrè eyi jẹ ki obinrin lè ni ọrọ̀ àti lati lè gba oyè ‘ìyálóde
fún àpẹrẹ àwọn ìyálóde ni ó njẹ olóri ọjà ni gbogo ilẹ̀ yorùbá àti alábójútó fún ọ̀rọ̀ obinrin
gẹ́gẹ́ bi àṣà ibilẹ̀ yorùbá àwọn ọkùnrin gbà ki iyàwó wọn ṣe iṣẹ́ lati ran ẹbí lọ́wọ́ eyi lè jẹ́ nitori àwọn ọkùnrin ni iyàwó púpọ̀ nitori èyi kò nira bi iyàwó kan tàbi méji bá lọ ṣòwò ni òkèèrè àwọn iyàwó yókù yio bójú tó ilé
àṣà òkèòkun fi fẹ́ iyàwó kan àti ẹ̀sìn òkèère ti yorùbá gbà ló sọ àdìrò di ipò fún obinrin àti alábọ́dó ìyàwóilé tàbi oníṣẹ́ilé ti ó di iṣẹ́ obinrin
obinrin ayé òde òní kàwé ṣùgbọ́n bi wọn kò ti ẹ kàwé gbogbo ẹni ti ó bá ni làákàyè fún àṣà kò gbọdọ̀ já obinrin si ipò kankan ni ilé nitori obinrin ló ni gbogbo ilé
ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ mú àwọn adájọ́ ti wọn fi ẹ̀sùn iwà ibàjẹ́ kàn
ni ọjọ́ ẹti ọjọ́ keje oṣù kẹwa ọdún ẹgbàálémẹ̀rindinlógún ìròyìn pé àwọn ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ já lu ilé àwọn adájọ́ ti wọn fi ẹ̀sùn iwà ibàjẹ́ kàn jade lẹhin ti wọn ti dúró titi ki ẹgbẹ́ adájọ́ gbé àwọn iwé ẹ̀sùn iwà ibàjẹ́ yẹ̀wò
àwọn ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ ròyìn pé wọn bá owó rẹpẹtẹ pàtàki oriṣiriṣi owó òkè òkun ni ilé awon adájọ́ wọnyi
lati igbà ti iroyin ti jade àwọn ‘ẹgbẹ́ agbẹjọ́rò lérí pé àwọn yio da iṣẹ́ silẹ̀ ti olóri òṣèlú muhammadu buhari kò bá pàṣẹ ki wọn tú àwọn adájọ́ naa silẹ̀ ni wéréwéré
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin adájọ́ àti agbẹjọ́rò ki i ṣe iṣẹ́ nitori àgbà ni ó ndá ẹjọ́ bi ijà bá bẹ́ silẹ̀ ni ilẹ̀ yorùbá
fun àpẹrẹ bi àwọn ọmọdé bá njá àgbàlagbà ti ó bá wà ni ilé ni yio là wọ́n bi àwọn iyàwóilé bá njà olóri ẹbi tàbi àrẹ̀mọ ni yio la ijà
bi ó bá jẹ́ ijà nitori ilẹ̀ oko baálẹ̀ abúlé naa ni wọn yio kó ẹjọ́ lọ bá fún idájọ́ ti ó bá jẹ àdúgbò kan si ekeji ló njà wọn á kó ẹjọ́ lọ bá ọba ilú àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ
lati wa idi òtitọ́ wọn lè kó àwọn ti ó njà lọ si ojúbọ òriṣà lati búra
lẹhin ti àwọn ìlúọba pin àwọn ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilú àwọn aláwọ̀dúdú iṣẹ́ agbẹjọ́rò di ki kọ́ ni iléiwé giga
kò si ọmọ nigeria rere ti kò mọ̀ wi pé ‘ẹ̀ṣẹ̀ nlá ijiyà kékeré tàbi ki ó má si ijiyà rara fún olówó ṣùgbọ́n ẹ̀ṣẹ̀ kékeré ijiyà nla ni fún tálákà tàbi aláìní nitori iwà burúkú àwọn adájọ́ ti ó ti gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ lọ́wọ́ àwọn agbejoro
a ri gbọ́ wi pé bi ọ̀gá àgbà agbẹjọ́rò bá ni ẹjọ́ ni iwájú adájọ́ lẹhin ti ẹjọ́ agbejoro ti dé iwájú adájọ́ wọn yio kọ́kọ́ gbọ́ ẹjọ́ ti ọ̀gá àgbà agbẹjọ́rò gbé wá
eleyi jẹ́ ikan ninú idi pàtàki ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ agbejoro ti fẹ́ fi ọ̀nàkọnà dé ipò ọ̀gá àgbà agbẹjọ́rò
ó yẹ ki wọn gbé eyi yẹ̀wò nitori ni ilú ti òfin bá wà kò yẹ ki ẹnikẹni kọjá òfin
ni òkèòkun gó́́mìnà àgbà òṣèlú àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ kò kọjá òfin
ẹni ma a bèrè ẹ̀tó lábẹ́ òfin yio lọ pẹ̀lú ọwọ́ mímọ́ ẹ gb́e ọ̀rọ̀ yi yẹ̀wò bóyá bi wọ́n bá fi ẹ̀sùn iwà ibàjẹ́ kan adájọ́ kò yẹ ki ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ wa idi
àjọ̀dún òmìnira nigeria kẹrindinlaadọta
ohun ti wọ́n bá fi ogún ọdún tàbi ju bẹ́ ẹ̀ lọ kọ́ ṣe é bàjẹ́ ni iṣéjú akàn ṣùgbọ́n lati ṣe àtúnṣe lè gba ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún bakan na a
ó ṣe pataki ki gbogbo ọmọ ilú pinu ni ikan kan lati ṣe àtúnṣe lati bọ́ lọ́wọ́ ìnira ti ó wà ni ilú lọ́wọ́lọ́wọ́
àtúnṣe bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú mi

àyípadà tàbi àtúnṣe yẹ ki ó bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú òṣiṣẹ́ ìjọba àwọn ti ó nta ọjà ọ̀gá iléiwé àti àwọn ọmọ iléiwé àwọn òṣiṣẹ́ iléìwòsàn ọmọdé àti àgbà ilú
àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbi gbà àti àwọn iwà ibàjẹ́ ti ó ti gbilẹ̀ fún ọdún pi pẹ́ ti ba nkan jẹ ni orilẹ̀ èdè nigeria
di ẹ ninú àwọn iwà burúkú wọnyi ni ki òṣiṣẹ́ ìjọba ji ẹrù àti owó ìjọba fún ara wọn tàbi sọ ara wọn di alágbàtà ti o nsọ ọjà di ọ̀wọ́n nipa gbi gba àbẹ̀tẹ́lẹ
eleyi lo njẹ ki àwọn iṣẹ́ ti ìjọba bá gbé sita lati tú ọ̀nà ṣe lati pèsè iná mọ̀nàmọ́ná omi àti ohun amáyédẹrùn miran wọn ju ti gbogbo àgbáyé lọ
nitori òṣiṣẹ́ ìjọba ti gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ àwọn ti ó gba iṣẹ́ lè ma ṣe iṣẹ́ tàbi ki wọn ṣe iṣẹ́ ti kò dára
ẹni ti ó nta ọjà á sọ̀rọ̀ si onibárà pẹ̀lú ẹ̀gàn ojúkòkòrò ìfẹ́ owó ki kó jọ ni ọ̀nà ẹ̀rú àti à ṣe hàn ló nfa iwà ibàjẹ́ àti olè jijà laarin àwọn òṣèlú olóri ẹ̀sìn òṣiṣẹ́ ìjọba ọlọ́jà ti ó nkó ọjà pamọ́ lati fa ọ̀wọ́n olùkọ́ ilé iwé ọmọ iléiwé kò ni itẹriba fún olùko mọ́ àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ
ki àyipadà rere lè dé bá ilú ó yẹ ki onikálukú yẹ ara rẹ̀ wò fún àtúnṣe kúrò ninú àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbi gbà iwà ibàjẹ́ ai ṣojú ṣe ẹni ninú ẹbi ai bẹ̀rù àgbà ji ja ilú lólè ki kó owó ilú lọ si òkèèrè ki kọ oúnjẹ ilú ẹni silẹ̀ fún oúnjẹ òkèèrè ayẹyẹ àṣejù ni ná owó ti èniyàn kò gbà àti ai ni ìtẹ́lọ́rùn
ìpolongo tó nlọ lọ́wọ́ ni orilẹ́ èdè nigeria ni pé àyípadà tàbi àtúnṣe bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú mi
yorúbà sọ wi pé igi kan ki da a ṣe igbó eyi túmọ̀ si wi pé ki i ṣe olóri ìjọba òṣèlú àti àwọn òṣèlú yoku nikan ni ó yẹ ki ó ṣe àtúnṣe ohun ti ó ti bàjẹ́ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ṣùgbọ́n gbogbo ọwọ́ ló yẹ ki ó ṣe àtúnṣe lati gbógun ti iwà ibàjẹ́
ìjọba ológun àkọ́kọ́ ni abẹ́ olóògbé ọ̀gágun aguiyi ironsi da gbogbo ipinlẹ̀ pọ si abẹ́ ìjọba àpapọ̀
ki wọ́n tó dá àwọn ipinlẹ̀ pọ̀ àwọn ipinlẹ̀ ndàgbà sókè gẹ́gẹ́ bi ohun ti ó ṣe kókó fún wọn
ipinlẹ̀ ìwọ̀oòrùn ti ẹ̀yà yorùbá ngbé ni ìgbéga ni abẹ́ olóri òṣèlú ipinlẹ̀ olóògbé́ olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ àti ẹgbẹ́ òṣèlú rẹ
wọ́n pèsè ohun amáyédẹrùn igbàlódé bi iléìwòsàn ọ̀fẹ́ iléiwé ọ̀fẹ́ ọ̀nà gidi omi mi mun iná mọ̀nàmọ́ná àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ni gbogbo agbègbè ilẹ́ yorùbá
eleyi jẹ ki yorùbá ri ohun mu yangàn
yàtọ̀ si ìjọba ológun lábẹ́ ọ̀gágun yakubu gowon ti ó lo ọ̀pọ̀ owó epo rọ̀bì dáradára lati pèsè ohun amáyédẹrùn ti igbàlódé ti ilú ngbádùn titi di ọjọ́ oni ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ìjọba nigeria yókù ti ó ré kọjá lábẹ́ ológun àti òṣèlú kùnà nipa ipèsè ohun amáyédẹrùn fún orilẹ̀ èdè nitori iwà ibàjẹ́
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ ti ó sọ wi pé ni ilú afọ́jú olójú kan lọba laarin ìjọba àpapọ̀ nitori iwàibàjẹ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún a lè sọ wi pé àwọn ipinlẹ̀ ìwọ̀oòrùn èkìtì èkó ògùn ondó ọ̀ṣun àti ọ̀yọ́ ṣe dáradára nipa ipèsè ohun amáyédẹrùn
àmọ́ ‘ilọsiwájú yi kò tó nkankan lára ogún ti olóògbé olóyè awólọ́wọ̀ ṣe silẹ̀
kò si ipèsè ohun amáyédẹrùn pàtàki omi mi mun ni àwọn agbègbè tuntun lai yọ àdúgbò ọlọ́rọ̀ silẹ̀
eleyi ló sọ gbi gbẹ́ ihò fún omi àti kànga lati wá omi fún mi mun di àṣà
àwọn ipinlẹ̀ yorùbá́ ti gbádùn ohun amáyédẹrùn igbàlódé fún ọjọ́ ti pẹ́ nitori èyi ni a ṣe mbẹ̀ àwọn gómìnà ipinlẹ̀ yorùbá pé ki wọn pèsè ‘omi mi mun fún ará ilú gẹ́gẹ́ bi ẹ̀tọ́ lati dá àṣà gbi gbẹ́ ilẹ̀ bi ti òkété lati wa omi ti kò ṣe e mu ni ọ̀pọ̀ igbà
nitotọ àti ṣe ẹ̀yà orí tẹlẹ ṣugbọn a lérò wípé orúkọ gbogbo ẹ̀yà ara lati orí dé ẹsẹ á wúlò fún kíkà
ẹ̀yà ara ni èdè yorùbá
yorùbá fẹ́ràn àlejò púpọ̀
ìwà ti ọmọ ilú lè hù ti yio fa ibinú bi àlejò bá hu irú ìwà bẹ́ ẹ̀ wọn yio ni àlejò ni ki wọn fori ji i
òwe yorùbá ti ó sọ wi pé ojú àlejò ni a ti njẹ igbèsè ẹhin rẹ la nsaán
eyi fi hàn bi yorùbá ti fẹ́ràn lati ma ṣe àlejò tó
ìbàdàn ni olúilú ipinlẹ̀ yorùbá ni ìwọ̀oorun nigeria tẹ́lẹ̀ ki ìjọba ológun ti aguiyi ironsi ti jẹ olóri tó kó gbogbo ipinlẹ̀ nigeria pọ si aarin lẹhin ti wọn fi ibọn gba ìjọba lọ́wọ́ òṣèlú ni aadọta ọdún sẹhin
lẹhin oṣù keje ni aadọta ọdún sẹhin àwọn ológun fi ibọn gba ìjọba ni igbà keji
ti àkọ́kọ́ ṣẹlẹ̀ nigbati wọn fi ibọn lé àwọn òṣèlú àkọ́kọ́ lẹhin òmìnira kúrò ni ọjọ́ karùndinlógún oṣù kini ọdún ẹdẹgbaalemẹrindinlaadọrin
lẹhin oṣù meje àwọn ológun tún fi ibọn gbà ìjọba lọ́wọ́ àwọn ológun ti wọn fi ibọn gbé wọlé ti aguiyi ironsi jẹ olóri rẹ
lára ìjọba ológun àkọ́kọ ti ọ̀gágun aguiyi ironsi ti jẹ́ olóri ìjọba ni wọn ti fi ọ̀gágun adékúnlé fájuyi jẹ olóri ni ipinlẹ̀ yorùbá dipò òṣèlú ládòkè akintọ́lá ti àwọn ológun pa
ọ̀gágun adékúnlé fájuyi gba olóriogun aguiyi ironsi ni àlejò ni ibùgbé ìjọba ni ìbàdàn nigbati àwọn ológun dé lati fi ibọn gba ìjọba ni igbà keji
nigbati àwọn ajagun dé lati gbé olóri ogun aguiyi ironsi lọ gẹ́gẹ́ bi àṣà yorùbá ọ̀gágun adékúnlé fájuyi bẹ̀bẹ̀ ki wọn fi àlejò òhun silẹ̀ ṣùgbọ́n wọn kọ
ọ̀gágun adékúnlé fájuyi fi ara rẹ ji pé ti wọn ba ma a gbee ki wọn gbé òhun pẹ̀lú
nitori eyi àwọn ológun gbe pẹ̀lú àlejò rẹ wọn si pa wọ́n pọ ni ìbàdàn
ni ọjọ́ kọkandinlọgbọn oṣù keje ọdún ẹgbàálémẹ́rindinlógún ilú péjọ pẹ̀lú ẹbi àti ará ni adóèkìtì lati ṣe iranti olóògbé ọ̀gágun adékúnlé fájuyi fún iranti iwà iṣòótọ ti ó hù titi dé ojú ikú pẹ̀lú àlejò àti ọ̀gá rẹ olóri ogun aguiyi ironsi ni aadọta ọdún sẹhin
ikú àwọn ọkùnrin aláwọ̀dúdú ni ọwọ́ ọlọpa ni orilẹ̀ èdè àméríkà pọ̀ ju pi pa àwọn aláwọ̀ funfun tàbi laarin àwọn ẹ̀yà kékeré miran
ọ̀sẹ̀ kini oṣù keje ọdún ẹgbàálémẹ́rìndínlógún ṣòro fún àwọn àméríkà
ìròyìn bi ọlọpa funfun ti yin ibọn si ọkùnrin aláwọ̀dúdú ni ojú ọmọ àti aya nlọ lọ́wọ́ nigbati ìròyìn bi ọlọpa funfun ti pa okunrin aláwọ̀dúdú miran bi ẹni pa ẹran ti tún jáde
àwọn iroyin yi bi àwọn èrò ninú nitori èyi aláwọ̀ dúdú àti funfun tú jáde lati fi ẹ̀dùn hàn pé ìgbésí ayé aláwọ̀dúdú ṣe pàtàki pé àwọ lè yàtọ̀ ṣùgbọ́n ẹ̀jẹ̀ kò yàtọ̀
ó ṣe ni laanu pé micah johnson ọkùnrin aláwọ̀dúdú jagunjagun fun orile ede àméríkà ló pa ọlọpa marun ó si ṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ léṣe nipa gbi gbé òfin si ọwọ́ ara rẹ pẹ̀lú ibinu
ìwà burúkú ti di ẹ̀ ninú àwọn ọlọpa funfun yi hu ki ṣe ìwà ti ó wọ́pọ̀ laarin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọlọpa aláwọ̀ funfun tàbi gbogbo ọlọpa ti wọn nṣe iṣẹ́ ribiribi lati dá àbò bo àwọn ará ilú
ó ṣe ni laanu pé àwọn aláwọ̀dúdú ni ọlọpa nda dúró jù ni ojú ọ̀nà ọkọ̀ ti ó dẹ̀ n kú ni irú idá dúró bẹ́ ẹ̀
fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún onidajọ ọ̀daràn kò ṣe idájọ òdodo fún aláwọ̀dúdú èyi kò ran nkan lọ́wọ́
a lérò wi pé àwọn oníwà ìbàjẹ́ ti ó jẹ́ olóri òṣèlú ilẹ̀ alawo dudu ti ó n ja ilú lólè lati kó irú ọrọ̀ ilú lọ pamọ́ si àwọn ilú ti o ti dàgbà sókè yio ronú pìwàdà
èrò ti ó n kú ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú nitori ọ̀nà ti kò dára a i si iléìwòsàn gidi a i ni ohun amáyédẹrùn bi omi iná mọ̀nàmọ́ná kò jẹ ki aláwọ̀dúdú àméríkà lè fi orisun wọn yangàn
ì̀bò ọ̀rọ̀ ìlu ni ìlúọba uk referendumni ìlúọba lẹhin ọdún mẹtalelogoji èrò jade lati di ìbò bẹnibẹ́ẹ̀kọ́ lori àjọṣepọ̀ pẹ̀lú ẹgbẹ́ ìlúoyinbo méjidinlọ́gbọ̀n ni ọjọ́bọ̀ oṣu kẹfa ọdún egbàálémẹẹdógún
idibò na a lọ wẹ́rẹ́ lai si ìjà kò gbà ju ìṣéjú kan si meji lọ lati wọlé dibò ti ó bẹ̀rẹ̀ ni agogo meje àárọ̀ titi di aago mẹwa alẹ́
lẹhin idibò ni òwúrọ̀ kùtùkùtù ọjọ́ keji idibò ni ọjọ́ ẹti ọjọ́ kẹrinlélógún oṣù kẹfa èsi ibò jade pé ibò bẹ́ẹ̀kọ́ ju ibò bẹni lọ eyi ti ó túmọ̀ si wi pé ará ilú ti ó fẹ́ ki wọn ‘kúrò ni ẹgbẹ́ ilúoyinbo pọ̀ ju àwọn ti wọn ó fẹ́ ki wọn ‘dúró‘ ninú ẹgbẹ́
bi èsì ibò ti jade olóri òṣèlú ilúọba david cameron jade lati bá ará ilú sọ̀rọ̀
ninú ọ̀rọ̀ rẹ ó ni nitori ohun polongo ki wọn dúró ninú ẹgbẹ́ ilúoyinbo ṣùgbọ́n àwọn aráilú ti sọ̀rọ̀ wi pé ki wọn kúrò nitori eyi ohun yio gbé ijọba silẹ̀
ẹ̀kọ́ fún ìjọba tiwa ntiwa ni orilẹ̀ èdè nigeria ni wi pé iwá ibàjẹ́ ti àwọn òṣèlú nhu ni àbùjá lai fi eti si ará ilú pé àwọn ẹ̀yà mẹ́yà orilẹ̀ èdè nigeria fẹ́ dá ìjọba wọn ṣe ju ki òṣèlú joko si àbùjá lati maa na owó gbogbo ará ilú
ó yẹ ki wọn ronú bi wọn yio ti ṣe ìjọba ti yio mu irọ̀rùn ba gbogbo ipinlẹ nigeria
ki wọn fi eti si ohun ti ará ilú lati guusu dé àriwá sọ pé ki wọn joko sọ̀rọ̀ bi wọn yio ti ma bára gbé
igbe àwọn igbo ti pọ si lẹhin ti wọn jagun abẹ́lé àwọn ẹya miran bi yorùbá nkun ni abẹ́lẹ̀ pé àwọn ma fẹ dá dúró ki wọn san iṣákọ́lẹ̀ fún ìjọba àpapọ̀
ó yẹ ki òṣèlú nigeria ṣe àyẹ̀wò òfin ti aṣojú ilú ọba  lugard fi da guusu àti àríwá pọ fún irọ̀rùn ìṣàkóso orilẹ̀ èdè nigeria ni ọgọrunlemeji ọdún sẹhin
nigeria gba òmìnira ni bi ọdún mẹrindinlọgọta sẹhin
lẹhin òmìnira àwọn òṣèlú pàtàki ni ìwọ̀oòrùn lábẹ́ olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ fi ipò òṣèlú ṣe iṣẹ́ ribiribi lati jẹ́ ki àwọn ará ilú jẹ èrè òmìnira ṣùgbọ́n lati igbà ti ìjọba ológun ti ó fi ibọn gba ìjọba ti bẹ̀rẹ̀ si ṣe òṣèlú ni ilú ti bàjẹ́ si wọn si rò wi pé àwọn lé fi ipá kó orilẹ̀ èdè pọ
lati ọjọ́ ti aláyé ti dá ayé ni olówó tàbi ọlọ́rọ̀ ti wà
ilẹ̀ aláwọ̀dúdú kún fún ọrọ̀ oriṣiriṣi ṣùgbọ́n iwà àpà ojúkòkòrò ki kó ti ilé dà si ita àti ìfẹ́ àjòjì ju ara ilé ẹni lọ ló fa iṣẹ́ ti ó pọ̀ ni ilẹ̀aláwọ̀dúdú
iwà burúkú wọnyi pàtàki laarin àwọn olóri ilú tàbi alágbára ló fa ti ta ara ẹni lẹ́rú si òkèòkun ogun abẹ́lé àti òwò ẹrú ti ayé òde òni ṣi wà
àwọn òṣèlú àti olóri ilú kò ti kọ́ ọgbọ́n nitori wọn nṣe àṣiṣe si nipa li lo iṣẹ ti wọn gbà lai ṣe kó owó ilú jẹ àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbigbà àti iwà ibàjẹ́ ló fa ibàjẹ́ ohun amáyédẹrùn àti ìṣẹ́ laarin ọrọ̀ ni orilẹ̀ èdè nigeria
melo ninú ọmọ ayé òde òni ló ránti àwọn ọlọ́rọ̀ ilẹ̀ yorùbá ni aadọta ọdún sẹhin òmíràn kò mọ itumọ̀ ọ̀rọ̀ èkó yorùbá pé bi ó ti ẹ lówó bi da rocha lai bèrè pé tani da rocha àwọn ọlọ́rọ̀ àná bi candido joao da rocha ọlọ́rọ̀ owó ọ̀kẹ́ aimoye àkọ́kọ́ ni orilẹ̀ èdè nigeria ti ilú èkó olóyè adéọlá odùtọ́lá ọ̀gá oníṣòwò ti ìjẹ̀búòde ti ìpínlẹ̀ ògùn oloye àjàó s
bọlaji bakare i
o
àjànàkú iléṣà olóyè t
a
oni & ati àwọn ọmọkunrin rẹ ni ìbàdàn ìpínlẹ̀ ọ̀yọ́ oṣinọwọ oníṣòwò ọkọ̀ irinna ni èkó mobọ́láji bankanthony asábọ́rọ̀ ọmọ ìkárọ̀ ni ẹ̀gbẹ́ ọ̀wọ̀ ni ìpínlẹ̀ ondo àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ti wọn ti gbàgbé wọn pẹ̀lú ọrọ̀ ti wọn fi silẹ̀
àwọn ti wọn ránti ki ṣe nitori ọrọ̀ ti wọn fi silẹ̀ láyé ni èrò ránti ṣùgbọ́n àwọn ọmọ tó gba ẹ̀kọ́ ni ó lè jẹ ki wọn ṣe iránti wọn àti bi wọn ti lo ọrọ̀ na a fún lati ṣe oore fún àwọn aláìní
àwọn ọlọ́rọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdú kò kọ́ ọgbọ́n ninú itàn igbẹhin ọba àti ìjòyè ti kò lo ipò wọn dáradára àwọn ti ó fi èrú kó ọrọ̀ jọ tàbi ti ó lo ipò wọn lati fi tẹ ará ilú mọ́lẹ̀ ni àtijọ́
irú ọrọ̀ bẹ́ ẹ̀ kò bá wọn kalẹ́ bẹni ìrántí wọn kò dára
ni ọjọ́ keji ọ̀sẹ̀ ọjọ́ keje oṣù kẹfà ọdún ẹgbàálémẹ́rìndínlógún iléiṣẹ́ amóhùnmáwòrán kẹrin ni ilúọba fi àpẹrẹ hàn bi àwọn ọmọ ọlọ́rọ̀ lati nigeria ti mba owó ninú jẹ́ ni ilúọba
yorùbá ni ohun ti a kò bá jiyà fún ki i lè tọ́jọ́
wọn nná owó ti ọgọrun enia lè ná ni ọdún kan ni alẹ́ ọjọ́ kan lai ronú ọ̀pọ̀ aláìní ni orílẹ̀ èdè wọn ti bàbá wọn ti fa ijiyà fún lati kó ọrọ̀ ti wọn nná dànù jọ
kò si ìyàlẹ́nu ni irú iwà ti àwọn ọmọ ọlọ́rọ̀ nigeria wọnyi hù nitori ọ̀pọ̀lọpọ̀ wọn bàjẹ́ wọn kò ni ẹ̀kọ́ wọn kò mọ iyi owó nitori wọn kò ṣiṣẹ́ fun

ọbabinrin elizabeth keji ni ibi ayẹyẹ ọjọ́ibi aadọrun ọdún
ọbabinrin elizabeth keji pé aadọrun ọdún láyé ni ọjọ́ kọkànlélógún oṣù kẹrin ọdún ẹgbàálémẹrindinlólgún
gbogbo ará ilú àti àwọn ìjọ onigbàgbọ́ pé jọ lati ṣe ayẹyẹ à ṣe pọ̀ fún ọbabinrin ni ọjọ́ ìsimi ọjọ́ kejila oṣù kẹfà ọdún
eleyi bọ si àsikò ti ọkọ rẹ philips pé ọgọrundinmarun ọdún
lẹhin ti ọbabinrin elizabeth keji gun ori oyè ni ọdún mẹtalelọgọta sẹhin ó bẹ ilú èkó wò ni ọgọta ọdún sẹhin nigbati ilú èkó jẹ́ olúilú orilẹ̀ èdè nigeria ki a tó gba òminira lábẹ́ ilúọba ni odun ẹdẹgbaalelọgọta
a ṣe yi ṣe àmọ́dún o
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwòrán wọnyi
ìròyìn ikú muhammad ali ọmọ ọdún mẹ́rinlélaadọrin kàn ni oṣù kẹfa ọjọ́ kẹta ọdún ẹgbàálémẹ́rìndínlógún
bi ó ti ẹ jẹ wi pé ali ti wà lóri àisàn fún bi ọgbọ̀n ọdún inú ọmọdé àti àgbà ni àgbáyé ṣe ìdárò nigbati wọn gbọ ìròyìn ikú rẹ
ki ṣe iṣẹ́ akànṣẹ́ nikan ni muhammad ali dúró fún ó dúró fún ohun ti ó gbàgbọ́ lai bẹ̀rù
ni bi ọdún marundinlọgọta sẹhin nigbati aláwọfunfun ṣe òfin lati ya aláwọ̀dúdú si ọ̀tọ̀ pé wọn kò lè lo ohun amáyédẹrùn bi ọkọ̀ wi wọ̀ pọ̀ ilé oúnjẹ ilé ìgbọ̀nsẹ̀ àti bẹ́ ẹ̀ b ẹ́ ẹ̀ lọ ti wọn pèsè fún ará ilú pẹ̀lú aláwọfunfun muhammad ali kò pa ẹnu mọ lati dẹbi fún irú òfin àti iwà burúkú yi
ó kọ̀ lati lọ jagun vietnam ti kò gbàgbọ́ nitori ó gbàgbọ́ pé alafia dára ju ogun lọ
muhammad ali yi orúkọ ẹrú cacius clayàti ẹ̀sìn padà lati kọ ẹ̀hin si iwà burúkú ti aláwọfunfun hù si enia rẹ
muhammad ali mú adùn wọ iṣẹ́ akànṣẹ́ ó fi ọlà rẹ ṣe àánú fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ aláìní ó si jẹ àwòkọ̀ṣe fún àwọn ọ̀dọ́ pàtàki aláwọ̀dúdú ti ó fi hà̀n pé ‘kò si ohun ti kò ṣe é ṣe bi enia bá fi ọkàn si
eleyi jẹ ki èrò fẹ́ràn rẹ púpọ̀
àwọn olóri ilú àti ẹlẹ́sin ni oriṣiriṣi ati gbogbo àgbáyé ṣe ìdárò muhammad ali bi wọn ti ṣe ẹ̀yẹ ikẹhin tó yẹ fún ọba ni ibi ìtẹ́ ìsìnkú ni oṣù kẹfa ọjọ́ kẹwa ọdún ẹgbàálémẹ́rìndínlógún
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ ọmọọmọ ìyàwó ẹbi àti ará ló gbẹ̀hin rẹ
sùn re o
a b d e ẹ f g gb h i j k l m n o ọ p r s ṣ t u w y
ohun ti yorùbá mọ̀ si àròkàn n irònú igbà gbogbo
kò si ẹni ti ki ronú ṣùgbọ́n àròkàn léwu
inú rirò yàtọ si àròkàn
inu rirò ni àwọn onimọijinlẹ̀ lò lati ṣe ọkọ̀ òfúrufú tàbi lọ si òṣùpá oògùn igbàlódé lati wo àisàn àti fún ipèsè ohun amáyédẹrùn igbàlódé yoku ṣùgbọ́n àròkàn lo nfa pipokùnso ipàniyàn olè jijà àti iwà burúkú miran
bi èniyàn bá lówó tàbi wa ni ipò agbára kò ni ki ó má ro àròkàn nitori ìbẹ̀rù ki ohun ini wọn maàròkàn ló fa ẹkún
parẹ́ àisàn ọ̀fọ̀ àjálù à i ri ọmọ bi ọmọ ti o n hùwà burúkú àti àwọn oriṣiriṣi idi miran
bakan naa ni òtòṣì lè ni àròkàn nitori à i lówó lọ́wọ́ tàbi aini àisàn ọ̀fọ̀ ìrẹ́jẹ lati ọ̀dọ̀ ẹni ti ó ju ni lọ ìrètí pi pẹ́ àti àwọn idi miran
lára àmin àròkàn ni à i lè sùn à i lè jẹun ìbẹ̀rù ẹkún igbà gbogbo ibànújẹ́ tàbi ọgbẹ́ ọkàn
àròkàn kò lè tú nkan ṣe à fi ki ó bá nkan jẹ si
ewu ti àròkàn lè fà ni ẹ̀fọ́rí igbà gbogbo aisan wẹ́rẹwẹ̀rẹ aisan ẹ̀jẹ̀ riru òyi àti àárẹ̀
ni igbà miran kò si ohun ti èniyàn lè ṣe lati yẹ àròkàn pàtàki ẹni ti ọ̀fọ̀ ṣẹ á ro àròkàn ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀ igbà àwọn ohun miran wà ni ikáwọ́ lati ṣe lati din àròkàn kù
lára ohun ti ẹni ti ó bá ni àròkàn lè ṣe ni ki ó ni igbàgbọ́ ìtẹ́lọ́rùn ro rere ṣe iṣẹ rere jinà si elérò burúkú tàbi oníṣẹ́ ibi àti lati fẹ́ràn ẹni keji
ẹ̀tẹ̀ tó mbá ilú jà ni ‘iwàibàjẹ́
ìyà ti ará ilú njẹ lọ́wọ́lọ́wọ́ ki i ṣe èrè iwàibàjẹ́ ọdún kan ṣùgbọ́n ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún
kò si ìfẹ́ ilú nitori eyi àwọn oniwà ibàjẹ́ ni àwọn ará ilú nyin bi wọn bá ti ẹ fi èrú kó owó jọ pàtàki ni ilé ìjọ́sìn wọn kò ri ẹni ba wọn wi
ojú olé rè é
fún akiyesi ilé iṣẹ́ ti ó n pèsè iná mọ̀nàmọ́ná owó ti ìjọba àpapọ̀ ba pin lati pèsè iná mọ̀nàmọ́ná fún gbogbo ará ilú ọ̀gá iléiṣẹ́ á pin pẹ̀lú àwọn ìjọba ológun tàbi òṣèlú alágbádá
ni bi ọgbọ̀n ọdún sẹhin nigbati àwọn ọmọ iṣẹ́ ri pé àwọn ọ̀gá ti ó nji owó kò si ẹni ti ó mú wọn àwọn na a brẹ̀rẹ̀ si lọ yọ nkan lára ẹ̀rọ ti ó gbé iná wọ àdúgbò lati lè gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ lọ́wọ́ ará àdúgbò
ará àdúgbò á dá owó ki àwọn òṣiṣẹ́ iléiṣẹ́ mọ̀nàmọ́ná tó wá tú ohun ti ó bàjẹ́ tàbi ohun ti wọn yọ ṣe
kàkà ki ará ilú parapọ̀ lati wo ẹ̀tẹ̀ san nipa gbi gbé ogun ti iwàibàjẹ́ ni iléiṣẹ́ mọ̀nàmọ́ná onikálùkù bẹ̀rẹ̀ si ṣètò fún ará wọn nipa ri ra ẹ̀rọ́ iná mọ̀nàmọ́ná ti àwọn òyinbó ngbe dani nigbati wọn bá fẹ lọ pàgọ́
àwọn ẹ̀rọ wọnyi kò lágbára tó lati dipò iná mọ̀nàmọ́ná ti ó yẹ ki ìjọba pèsè
àwọn ará ilú kò ro ìnáwó ti ó kó wọn si ariwo àti èéfín burúkú ti ẹ̀rọ yi nfẹ sinú afẹ́fẹ́
àwọn ti ó nja ilú lólè ni ó nkó ẹ̀rọ wọnyi wọlé wọn kò gbèrò ki iná mọ̀nàmọ́ná wa nitori wọn kò ni ri ẹni ra ọjà wọn
wọn rò wi pé àwọn lè dá iléiṣẹ́ ti ó n pèsè iná mọ̀nàmọ́ná silẹ̀ ti ó lè lo atẹ́gùn omi epo rọ̀bì oòrùn lati pèsè iná ti kò léwu bi ẹ̀rọ́ iná mọ̀nàmọ́ná
ẹ̀tẹ̀ ṣòro lati wòsàn ju làpálàpá lọ ibàjẹ́ ló yára lati ṣe ju lati tú nkan ṣe lọ
o ye ki ará ilú para pọ̀ pẹ̀lú ìjọba lọ́wọ́lọ́wọ́ lati gbé ogun ti iwà ibàjẹ́ àti àwọn aṣèbàjẹ́ ju pé ki wọn fi ara gbi gbóná kọ ìyà ọgbọ̀n ọdún laarin ọdún kan tàbi meji

ìròyìn ti o jade ni ọjọ́ ìṣẹ́gun ọjọ́ kẹwa oṣú karun ọdún ẹgbàálemẹ́rìndínlógún sọ wi pé olóri òṣèlú ilú ọba david cameron pe orilẹ̀ èdè nigeria ni ilú ti ó hu iwà ibàjẹ́ jù ni àgbáyé
kò ṣe àlàyé bi ì̀jọba ilú rẹ ti ngba owó iwà ibàjẹ́ pamọ́ lati fi tú ilú wọn ṣe

ẹni gbé epo lájà bi kò bá ri ẹni gba a pamọ́ kò ni ya lára lati tún ji omiran
bi kò ri ẹni gba a ó lè jẹ epo na a tàbi ki ẹni tó ni epo ri mú ni wéré
gẹgẹ bi òwe yorùbá ti sọ pé ẹni gbé epo lájà kò jalè̀ tó ẹni gba a bi àwọn ti ó n fi ọna èrú àti iwà ibàjẹ́ ja ilú lólè kò bá ri àwọn ilú ọba gba owó iwà ibàjẹ́ lọ́wọ́ wọn iwá burúkú á din kù
ogun ti ìjọba tuntun ni nigeria gbé ti iwà ibàjẹ́ lati igbà ti ará ilú ti dibò yan ìjọba tuntun muhammadu buhari àti yẹmi osinbajo ni bi ọdún kan sẹhin ni lati jẹ ki àwọn tó hu iwa ibaje jẹ èrè iṣẹ́ ibi ki wọn si gba owó iwà ibàjẹ́ padà si àpò ilú
eyi ti ó ṣe pàtàki jù ni ki ìjọba ilú ọba ṣe àlàyé bi wọn yio ti da àwon owó nigeria padà ni ipàdé gbi gbógun ti iwa ibaje ki wọn lè fihan pé àwọn kò fi ọwọ́ si iwà ibàjẹ́
ìbá ṣe pọ̀ laarin yorùbá àti ìlúọba ti lé ni igba ọdún nitori òwò òkèòkun pàtàki òwò ẹrú àti fún ẹ̀kọ́ ni ilé iwé giga
nitori eyi àṣà àti èdè yorùbá kò ṣe fi ọwọ́ rọ sẹhin
ni ilúọba ẹ̀tọ́ ará ilú ni ki ìjọba pèsè ohun amáyédẹrùn pàtàki ibùgbé fún ọmọ ilú iléìwòsàn ọ̀fẹ́ fún ọmọ àti ará ilú
àwọn ẹ̀tọ́ wọnyi kò tọ́ si àlejò ẹni ti ó fi èrú wọ ilú ti kò ni àṣẹ igbelu tàbi ẹni tó ni iwé lati ṣe iṣẹ ṣùgbọ́n ko ti i di ará ilú
ẹni ti ó ni iwéigbelu lati ṣe iṣẹ́ ti ko ti di ará ilú kò ni ẹ̀tọ́ si ilé ìjọba ṣùgbọ́n wọn ni ẹ̀tọ́ si iléìwòsàn ọ̀fẹ́
iwé ìròyìn irọlẹ gbe jade bi trudy allibalogun ti lo ipò rẹ ni ilé iṣẹ́ ti ó nṣe ipèsè ibùgbé fún ọmọ ilú lati gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ lọ́wọ́ àwọn yorùbá ti kò ni ẹ̀tọ́ si irú ilé bẹ́ ẹ̀
wọn ṣe ìdájọ́ ẹ̀wọ̀n ọdún marun fún
ìròyìn ti ó gbòde ni inu iwé ìròyìn àti lori ayélujára fi han bi àwọn olóri òṣèlú aṣòfin àgbà nla àti kékeré òṣiṣẹ́ ìjọba àgbà àti àwọn ti ó wà ni ipó giga ni nigeria ti lo ipò wọn lati fi ja ilu lólè
àyipadà ni ìjọba pẹ̀lú pe olóri òṣèlú muhammadu buhari yẹmi osinbajo ti ó gbógun ti iwà ibàjẹ́ ló jẹ ki àṣiri iṣẹ́ ibi wọnyi jade si ará ilú bi àwọn ti ó wà ni ipò giga ti nlo ipò lati fi hu iwà ibàjẹ́ nitori àti kó ọrọ̀ jọ ni ọ̀nà ẹ̀bùrú
yorùbá sọ wi pé ìṣe ilé ló mbá ni dode
ni àtijọ́ àṣà yorùbá ni lati wá idi bi enia ti kó ọrọ̀ jọ ṣùgbọ́n ni ayé òde oni olówó ni wọ́n mbọ bi ó bá ti ẹ jalè tàbi ti ẹ̀wọ̀n de nitori iṣẹ́ ibi
àyipadà burúkú yi ni obìnirin trudy allibalogun gbé dé ẹnu iṣẹ́ lati ja ilé iṣẹ́ rẹ ni olè ọ̀kẹ́ aimoye ti ó si na owó bẹ́ ẹ̀ ni ìná àpà lai ronú orúkọ burúkú ti ó rà fún yorùbá àti gbogbo orilẹ̀ èdè nigeria ni ilúọba àti pé irú iwà ibàjẹ́ yi ló ba ohun amáyédẹrùn jẹ ni nigeria
iwà ibàjẹ́ kò ni orúkọ meji ẹni ba jalè ba ọmọ jẹ́
yorùbá fẹ́ràn ayẹyẹ ṣi ṣe púpọ̀ pàtàki fún igbéyàwó
ni ayé àtijọ́ ìnáwó igbéyàwó kò tó bi ó ti dà ni ayé òde òni
titi di bi ogoji ọdún sẹhin ilé bàbá iyàwó tàbi ọgbà ẹbi ni wọn ti nṣe àpèjọ igbéyàwó
ẹbi ọ̀tún àti ti òsi yio joko fún ètò igbéyàwó lati gba ẹbi ọkọ ni àlejò fún àdúrà gbi gbà fún àwọn ọmọ ti ó nṣe igbéyàwó àti lati gbà wọn ni ìyànjú bi ó ṣe yẹ ki wọn gbé pọ̀ ni irọ̀rùn
ẹbi ọkọ yio kó ẹrù ti ẹbi iyàwó ma ngbà fún wọn lẹhin eyi ẹbi iyàwó yio pèsè oúnjẹ fún onilé àti àlejò
onilù àdúgbò lè lùlù ki wọn jó ṣùgbọ́n kò kan dandan ki wọn lu ilu tàbi ki wọn jó
nigbati ìnáwó rẹpẹtẹ fún igbeyawo bẹ̀rẹ̀ àwọn ẹlòmíràn bẹ̀rẹ̀ si jẹ igbèsè lati ṣe igbéyàwó pàtàki igbéyàwó ti olóyìnbó ti a mọ si igbéyàwóolórùka
nitori àṣejù yi olè bẹ̀rẹ̀ si jà ni ibi igbéyàwó eyi jẹ́ ki wọn gbé àpèjẹ igbéyàwó àti àwọn ayẹyẹ yoku kúrò ni ilé
wọn bẹ̀rẹ̀ si gbé àpèjẹ lọ si ọgbà iléiwé ilé ìjọ́sìn tàbi ọgbà ilú àti iléayẹyẹ
yorùbá fẹ́ràn ayẹyẹ ṣi ṣe púpọ̀ ṣùgbọ́n àṣà tó gbòde ni ayé òde òni ni igbéyàwó àti ayẹyẹ bi ọjọ́ ìbí ṣi ṣe ni òkèrè
gẹgẹ bi àṣà yorùbá ibi ti ẹbi iyàwó bá ngbé ni ẹbi ọkọ yio lọ lati ṣe igbéyàwó
ẹni ti kò ni ẹbi àti ará tàbi gbé ilú miran pàtàki òkèòkun ilú òyìnbó yio lọ ṣe igbéyàwó ọmọ ni òkèrè
wọn yio pe ẹbi àti ọ̀rẹ́ ti ó bá ni owó lati bá wọn lọ si irú igbéyàwó bẹ́ ẹ̀
ẹbi ti kò bá ni owó kò ni lè lọ nitori kò ni ri iwé irinna gbà
a ri irú igbéyàwó yi ti ẹbi ọkọ tàbi ti iyàwó kò lè lọ
eleyi wọ́pọ laarin àwọn òṣèlú ọ̀gá òṣìṣẹ́ ìjọba àti àwọn ti ó ri owó ilú kó jẹ
igbéyàwó àti ayẹyẹ ṣi ṣe ni òkèrè jẹ́ ikan ninú àṣà ti ó mba owó ilú jẹ́
lati kúrò ni ilú ẹni lọ ṣe iyàwó tàbi ayẹyẹ ni ilú miran wọn ni lati ṣẹ́ naira si owó ilu ibi ti wọn ti fẹ́ lọ ṣe ayẹyẹ lẹhin ìnáwó iwé irinna àti ọkọ̀ òfúrufú
ilú miran ni ó njẹ èrè ìnáwó bẹ́ ẹ̀ nitori bi wọn bá ṣe e ni ilé èrò púpọ̀ ni yio jẹ èrè pàtàki alásè àti onilù
a lérò wi pé ni àsìkò ọ̀wọ́n owó pàtàki owó òkèrè ni ilú lati ṣe nkan gidi ifẹ́ iná àpà fún ayẹyẹ á din kù
ọ̀run nyabọ̀
ìbẹ̀rù tó gbòde ayé òde òni ni pé ayé móoru nitori iṣẹ̀lẹ̀ ti o nṣẹlẹ̀ ni àgbáyé bi òjò àrọ̀ irọ̀ dá ni ilú kan ilẹ̀riru ni òmìràn ọ̀gbẹlẹ̀ omíyalé ijà iná àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ
eleyi dá ìbẹ̀rù silẹ̀ ni àgbáyé pàtàki ni àwọn ilú òkèòkun bi àmẹ́ríkà ti ó ka àwọn iṣẹ̀lẹ̀ wọnyi si àfọwọ́fà ọmọ ẹda
wọn kilọ̀ pé bi wọn kò bá wá nkan ṣe si ayé móoru yi ayé yio parẹ́
àpẹrẹ miran ti a lè fi ṣe àlàyé pé ọ̀run nyabọ̀ ki ṣé ọ̀rọ̀ ẹnìkan ni ẹni ti ó sọ pé ohun ri amin pé ayé ti fẹ parẹ́ àwọn kan gbàgbọ́ wọn bẹ̀rẹ̀ si ta ohun ìní wọn
àti ẹni ti ó ta ohun ìní àti ẹni ti ó ra kò si ninú wọn ti ó ma mú nkankan lọ ti ayé bá parẹ ni tootọ
elòmíràn kò ni ṣe iwadi ohun ti àwọn èniyàn fi ńsáré ki ó tó bẹ̀rẹ̀ si sáré
ọpọlọpọ ti sa wọ inú ewu ti wọn rò wí pé àwọn sá fún
fún àpẹrẹ nigbati iná ajónirun balẹ̀ ni àgọ́ ológun ni ikẹja ni ìlú èkó ni bi ọdún mẹwa sẹhin
bi àwọn kan ti gbọ́ ìró iná ajónirun yi wọn sáré titi ọpọ fi parun si inú irà ni ejigbo ni ọ̀nà jínjìn si ibi ti ìṣẹ̀lẹ̀ ti ṣẹlẹ̀
òwe yorùbá yi ṣe gba àwọn ti o nbẹ̀rù nigba gbogbo níyànjú wí pé ó yẹ ki èniyàn fara balẹ̀ lati ṣe iwadi ohun ti ó fẹ́ ṣẹlẹ̀ ki ó tó kú sílẹ̀ de ikú
bi èniyàn bẹ̀rù á kú bi kò bẹ̀rù á kú nitori gẹ́gẹ́ bi itàn àdáyébá gbogbo ohun ti ó nṣẹlẹ̀ láyé òde òni ló ti ṣẹlẹ̀ ri
àṣà yorùbá ma ńri ọpẹ́ ninú ohun gbogbo nitori eyi ni àjọyọ̀ àti ayẹyẹ ṣe pọ ni ilẹ̀ yorùbá
bi kò bá ṣe ayẹyẹ igbéyàwó á jẹ́ idúpẹ́ fun ikómọ isọmọlórúkọ ìsìnku arúgbó ikóyọ ninú ewu ijàmbá ọkọ̀ iṣile oyè gbigbà ni iléiwé giga tàbi oyé ilú idúpẹ́ ìparí ọdún tàbi ọdún tuntun àti bẹ̃bẹ̃ lọ
kò si igbà ti àlejò kò ni ri ibi ti wọn ti ńṣe ayẹyẹ kan tàbi èkeji ni gbogbo ilẹ́ yorùbá
eyi jẹ́ ki àlejò rò wipé igbà gbogbo ni yorùbá fi ńṣọdún
kò si ẹni ti o ńdúpẹ́ ti inú rẹ ńbàjẹ́ tijó tayọ̀ ni enia fi nṣe idúpẹ́
ninú idúpẹ́ àti àjọyọ̀ yi ni ẹni ti inu rẹ bàjẹ́ miran ti lè ni ireti pé ire ti ohun naa yio dé
ni ilú èkó lati ọjọ́bọ̀ titi dé ọjọ́ àikú ni enia yio ri ibi ti wọn ti ńṣe ayẹyẹ
ọjọ́bọ̀ jẹ ọjọ́ ti wọn ńṣe àisùnòkú ọjọ́ ẹti ni isinkú ọjọ́ àbámẹ́ta ni ti ayẹyẹ igbéyàwó nigbati ọjọ́ àikú wà fún idúpẹ́ pàtàki ni ilé ijọsin onigbàgbọ́
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ayẹyẹ yi ló mú ipèsè jijẹ mimu ilù àti ijó lati ṣe àlejò fún ẹbi ará àti ọ̀rẹ́ ti ó wá báni ṣe ayẹyẹ
a lè fi òwe yorùbá ti ó ni a ò mọ èyi ti ọlọrun yio ṣe kò jẹ́ ki á binú kú tu ẹni ti ó bá ni ìrẹ̀wẹ̀sì ninú pé ọjọ́ ọ̀la yio dára
yorùbá gbàgbọ́ pé ẹni ti kò ri jẹ loni bi kò bá kú ti ó tẹpámọ́ṣẹ́ lè di ọlọ́rọ̀ ni ọ̀la
nitori eyi kò yẹ ki enia kú silẹ̀ de ikú nitorina bi ẹ̀mi bá wà ireti ḿbẹ
ki gbogbo nigeria tó gba ominira ni àwọn òṣèlú lábẹ́ olùdari olóyè ọbáfẹ́mi awolọwọ ti fi owó kòkó àti iṣẹ́àgbẹ̀ dá nkan ṣe fún gbogbo ilẹ̀ yorùbá
yorùbá jẹ èrè àwọn ohun gidi amáyédẹrùn bi iléiwé ọ̀fẹ́ iléìwòsàn ọ̀fẹ́ ilé iṣẹ́ amóhùnmáwòrán àkọ́kọ́ ilé àwọn àgbẹ̀ olókè mẹrinlélógún  ilé giga àkọ́kọ́ ọ̀nà ọlọ́dà omi iná mọ̀nàmọ́ná àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ
àwọn ohun ipèsè wọnyi jẹ èrè lati ọ̀dọ̀ òṣèlú tó fẹ́ràn ilú ti ó gbé wọn dé ipò eleyi jẹ àwò kọ́ iṣe fún àwọn òṣèlú ẹ̀yà ilẹ̀ nigeria yókù
ìjọba ológun fi ibọn àti ipá gbé ara wọn si ipò òṣèlú wọn fi ipá kó gbogbo ohun amáyédẹrùn si abẹ́ ìjọba àpapọ̀
lati igbà yi ni iléiwé kékeré àti giga iléìwòsàn àti ohun amáyédẹrùn ti òṣèlú pèsè fún agbègbè wọn ti bẹ̀rẹ̀ si bàjẹ́
a lè fi ibàjẹ́ ohun amáyédẹrùn ti àwọn òṣèlú àkọ́kọ́ pèsè fún ara ilú wọnyi wé ọbẹ̀ tó dànù ti igbẹhin rẹ já si òfò fún onilé àti àlejò
òwe yorùbá ni ọbẹ̀ tó dànù òfò onilé òfò àlejò àpẹrẹ pataki ni ọna àti iléiwosan ti ó bàjẹ́
òfò ni ọ̀nà ti ó bàjẹ́ mú bá ara ilú nipa ijàmbá ọkọ̀ fún onilé àti àlejò
ibàjẹ́ ileiwosan jẹ òfò fún onilé àti àlejò nitori ọ̀pọ̀ àisàn ti kò yẹ kó pani ló ńṣe ikú pani fún àpẹrẹ itijú ni pé ọba ìjòyè àti òṣèlú ńkú si àjò fún àìsàn ti kò tó nkan
dákúdáji iná mọ̀nàmọ́ná ti ó sọ ilú si òkùnkùn jẹ́ òfò fún olówó àti aláini nitori yàtọ̀ si ariwo àti òórùn ai mọye enia ni ikú ẹ̀rọ mọ̀nàmọ́ná ti pa
à ì sí iná mọ̀nàmọ́ná àti epo ọkọ̀ bá onílé pẹ̀lú àlejò
ìwà ìbàjẹ́ àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbi gbà fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ló da ọbẹ̀ ohun amáyédẹrùn danu
bi ọbẹ̀ bá dànù kò ṣe kó padà à fi ki enia se ọbẹ̀ tuntun bi ó bá fẹ jẹ ọbẹ̀
yorùbá ni ẹ̀bẹ̀ là nbẹ òṣikà ki ó tú ilú ṣe
fún àtúnṣe ó ṣe pàtàki ki gbogbo ará ilú parapọ̀ lati tún ohun ti ó ti bàjẹ́ ṣe nipa gbi gbé ogun ti iwà ìbàjẹ́ àti àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbi gbà
orúkọ idile yorùbá ti ó nparẹ́ nitori èsìn
àwọn orúkọ ìdílé wọnyi kò di ẹlẹ́sìn lọ́wọ́ lati ṣe iṣẹ́ rere tàbi dé ọ̀run
ni igbà àtijọ́ ẹranko ti wọn pè ni ẹkùn jẹ alágbára ẹranko bẹni kìnìún si jẹ́ alágbára ẹranko
bi kìnìún ti lágbára tó ninú igbó bi ó bá bú ramúramù ohun gbogbo ninú igbó á pa kẹ́kẹ́ titi dé ori ẹranko yoku
ti ẹkùn nikan ló yàtọ̀ nitori ọlọrun fún ni ẹ̀bùn igbóyà idi niyi ti a fi ńpè ni baba ẹranko ti a ńpè kìnìún ni ọlọ́là ijù
ni ọjọ́ kan ẹkùn gbéra lọ sinú igbó lati lọ wa oúnjẹ fún àwọn ọmọ rẹ àwọn ọmọ ẹ kéré wọn kò lè yára bi iyá wọn
ó fún wọn ni imọ̀ràn pe ki wọn kó ara pọ̀ si ibi òkitiọ̀gán ti ohun ti lè tètè ri wọn ṣùgbọ́n wọn kò gbọ́dọ̀ bẹ̀rù fún ohunkóhun tàbi ẹranko ti ó bá wá si sàkáni wọn
gẹgẹ bi a ṣe mọ kìnìún àti ẹkùn ọ̀gá ni onikálùkù láyé ara wọn wọn ki ja
ibi ti kìnìún bá wà ẹkùn kò ni dé ibẹ̀ ibi ti ẹkùn bá wà kìnìún ò ni dé ibẹ̀
nitori èyi ni yorùbá fi npa lowe pé kàkà ki kìnìún ṣe akápò ẹkùn onikálùkù yio má ba ọdẹ rẹ̀ lọ
lai fà ọ̀rọ̀ gùn àwọn ọmọ ẹkùn gbọ́ igbe kìnìún wọn ri ti ó ré kọja àwọn ọmọ ẹkùn ti ẹ̀rù ba ti kò ṣe bi iyá wọn ti ṣe ìkìlọ̀ ìjáyà bá wọn wọ́n sá
nigbati ẹkùn dé ibùdó rẹ lati fún àwọn ọmọ rẹ ni ẹran jẹ àwọn ọmọ rẹ kò pé ṣ̀ugbọ́n àwọn ọmọ ti ijáyà bá padà wá bá iyá wọn nigbà yi ni iyá wọn rán wọn leti ikilọ̀ pé wọn kò gbọ́dọ̀ jáyà
nitori èyi ohun kọ̀ wọ́n lọ́mọ
nigbati iyá wọn kọ̀ wọ́n lọ́mọ wọn kò lè ṣe ọdẹ inú igbó mọ́ wọn di ẹranko tó ńrágó ti wọn ńsin ninú ilé to ńpa eku kiri
idi èyi ni yorùbá fi npa ni òwe pé ìjayà ló bá ọmọ ẹkùn ti ó di ológbò ti ó ńṣe ọde eku inú ilé
yorùbá ni bi wọn ti ma nṣe ìṣirò ki wọn tó bẹ̀rẹ̀ si ka ni èdè gẹ̀ẹ́sì
akọ̀wé yi kọ ìṣirò ki ó tó bẹ̀rẹ̀ iléìwé lọdọ ìyá rẹ̀ àgbà
nígbàtí ìyáàgbà bá nṣe iṣẹ́ òwú sányán lọ́wọ́ a ṣa òkúta wẹ́wẹ́ fún ọmọọmọ rẹ̀ lati ṣe ìṣirò ni èdè yorùbá
is̀irò ni èdè yorùbá ti fẹ́ di ohun ìgbàgbé nitori àwọn ọmọ ayé òde òní kò rí ẹni kọ́ wọn ni ilé tàbi iléìwé nitorina ni a ṣe ṣe àkọọ́lẹ̀ ìṣirò yi si ojú ewé yi
ọwọ́ ọlọ́mọ tuntun ki kúrò ni omi nitori omi ni wọn fi nto àgbo ti wọn nrọ ọmọ fún ìtọ́jú ọmọ tuntun
aṣọ àlòkù bàbá ìyá àti ẹbi ni wọn nya si wẹ́wẹ́ lati ṣe itẹdi ọmọ nitori kò si itẹdi à lò sọnú bi ti ayé òde òni
ọmọ tuntun a ma ya ìgbẹ́ àti ìtọ̀ tó igbà mẹwa tàbi jù bẹ́ ẹ̀ lọ ni ojúmọ́
ọmọ ki i sùn ni ọ̀tọ̀ ẹ̀gbẹ́ ìyá ọmọ ni wọn ntẹ́ ọmọ si
lẹhin ọsẹ̀ mẹ́fà tàbi ogoji ọjọ́ tàbi ó lé kan ti wọn ti bi ọmọ ìyá àti ọmọ lè lọ òde ìyá á pọn ọmọ lati jáde
nitori aṣọ ni itẹdi kò gba omi dúró bi ọmọ bá tọ̀ tàbi ya ìgbẹ́ á yi aṣọ ìyá tàbi ẹni ti ó gbé ọmọ
kò si ẹ̀rọ ifọṣọ igbàlódé nitori na a ó di dandan ki wọ́n fọ aṣọ ọmọ àti ẹni ti ó gbé ọmọ ni igbà gbogbo ni ilé ọlọ́mọ tuntun
eyi ni ó jẹ́ ki yorùbá ma ki ẹni ti ó bá ntọ ọmọ lọ́wọ́ pé ẹ kú ọwọ lómi nitori ọwọ́ ki kúrò ni omi aṣọ fí fọ̀

lati bi ogójì ọdún sẹhin eporọ̀bi nikan ni okùn ọrọ̀ ajé orilẹ̀ èdè nigeria ó si ti pa owó ribiribi wọlé fún ilú
nigbati eporọ̀bi bẹ̀rẹ̀ si pa owó wọlé ará ilú kọ iṣẹ́ àgbẹ̀ àti àwọn ohun ti ilú nṣe silẹ̀ fún ifẹ́ ọjà òkèrè
àsikò eporọ̀bi ni ilú fi irẹsi òkèrè dipò oriṣiriṣi oúnjẹ ilẹ̀ wa
ki ṣe eyi nikan ìjọba ológun àti òṣèlú bẹ̀rẹ̀ iwà ibàjẹ́ nipa ki kó owó ti ó yẹ ki wọn fi tún ilú ṣe jẹ
wọn ò kó owó àbẹ̀tẹ́lẹ̀ yi dúró ni ilú wọn nko lọ si òkèòkun eyi ló ba iná mọ̀nàmọ́ná iléìwòsàn iléiwé ọ̀nà omi mimun àti ohun amáyédẹrùn yoku jẹ́
lẹhin ti àwọn ìjọba ológun àti òṣèlú fi ipò wọn ba ilú jẹ́ tán bi ori bá fọ́ wọn wọn á gba ọ̀nà òkèòkun lọ fún ìtọ́jú dipò ki wọn tú ileiwé ṣe wọn a fi owó ti wọn ji pamọ́ rán ọmọ lọ si òkèòkun fún ẹ̀kọ́ ti ó yè kooro
wọn a fi owó àbẹ̀tẹ́lẹ́ ra ilé nla si òkèòkun oúnjẹ àti èso ilú kò dùn lẹnu olówó aṣọ àti ohun ti ará ilú nṣe kò dára tó ọjà òkèòkun nikan ni wọn lè fi yangàn
lai pẹ yi àwọn òṣèlú bẹ̀rẹ̀ si polongo pé ki ará́ ilu ra ọja ilú ki naira owo nigeria lè gòkè
ki i ṣe ìyànjú burúkú ni eyi ṣùgbọ́n ọ̀rọ̀ kò dùn lẹ́nu olè kì í ṣe lati ẹnu àwọn òṣèlú ti ẹnu wọn ti fẹ si ọjà òkèrè nitori wọn ti kó owó ilú pamọ́ si àwọn ilú òkèòkun
bi a bá ṣe akiyesi ki àṣiri tó tú ni àsikò ìjọba tuntun buhari òṣinbàjò àwọn ti iléiṣẹ́ agbógun ti ìwà ìbàjẹ́ tọka tàbi mú pé ó kó owó ilú jẹ jù̀ kò wọ aṣọ òkèòkun
ó san ki wọn wọ aṣọ òkèòkun ju ki wọn kó owó rẹpẹtẹ ti wọn ji kó lọ si òkèòkun
díẹ̀ ninú àwọn òṣèlú ti ilé iṣẹ́ agbógun ti ìwà ìbàjẹ́ fi ẹ̀sùn kàn
ẹ̀bẹ̀ la bẹ̀ òṣèlú nigeria ki wọn ma pe ajá lọbọ fún ará ilú ki wọn kó owó ilú ti wọn ji pamọ́ si òkèòkun padà ki wọn si fi àpẹrẹ rere silẹ̀ fún ará ilú nipa àyipadà kúrò ni iwà ojúkòkòrò àti olè ti wọn nfi ipò jà dúró
àyipadà òṣèlú kúrò ninú iwà burúkú ni ó lè mú ki owó ilú naira kògè
nigbati àwọn òṣèlú gba ìjọba ni igbà keji lọ́wọ́ ìjọba ológun inú ará ilú dùn nitori wọn rò wi pé ológun kò kọ iṣẹ́ òṣèlú
ilú rò wi pé ìjọba alágbádá yio ni àánú ilú ju ìjọba ológun lọ
ó ṣe ni laanu pé fún ọdún mẹ́rìndínlógún ti òṣèlú ti gba ìjọba wọn kò fi hàn pé wọn ni àánú ará ilú rárá
dipò ki wọn ronú bi nkan yio ti rọrùn fún ilú nipa ipèsè ohun amáyédẹrùn bi iná mọ̀nàmọ́ná iléiwé iléìwòsàn ojú ọ̀nà ti ó dára òfin lati jẹ ki ilú tòrò ṣe ni wọn bẹ̀rẹ̀ si ji owó ilú
bi ori bá fọ́ òṣèlú wọn á lọ si òkèòkun nibiti wọn kó owó ti ó yẹ ki wọn fi tú iléìwòsàn ṣe si
àwọn òṣèlú òkèòkun nfi owó nigeria tọ́jú ará ilú wọn nitori eyi gbogbo ọ̀dọ́ nigeria ti kò ni iṣẹ́ fẹ́ lọ si òkèòkun ni ọ̀nà kọnà
ọmọ onilù
òwe yorùbá ti ó sọ wi pé awọ kò ká ojú ìlù ọmọ onilù ni òhún fẹ́ má a sun awọ jẹ bá ìròyìn ti ó jáde ni lọ́wọ́lọ́wọ́ bi àwọn òṣèlú ti bá owó ọrọ̀ ajé nigeria jẹ nipa bi wọn ti ṣe pin owó ohun ijà fún ológun lati ra ibò
‘epo rọ̀bì ni ‘awọ nitori ó lé ni idá ọgọrin ti owó epo rọ̀bì kó ni owó ọrọ̀ ajé ti ilú tà si òkèòkun
fún bi ọdún mẹ̃dógún ninú ọdún merindinlogun ti èrò ẹgbẹ́ òṣèlú ti alágboòrùn fi ṣe ìjọba ki ó tó bọ lọ́wọ́ wọn ni ọdún tó kọjá owó epo rọ̀bì lọ si òkè rẹpẹtẹ ọrọ̀ ajé yoku pa owó wọlé
dipò ki wọn lo owó ti ó wọlé lati tú ilú ṣe wọn bẹ̀rẹ̀ si pin owó lati fi ra owó òkèòkun lati kó jade lọ ra ilé nlá si àwọn ilú wọnyi lati sá fún ilú ti wọn bàjẹ́ ni gbogbo ọ̀nà
owó epo rọ̀bì fọ́ awọ kò wá ká ojú ilú mọ́
oníṣẹ́ ìjoba kò ri owóoṣ̀ù gbà déédé àwọn ti ó fi ẹhin ti ni iṣẹ́ ìjọba kò ri owó ifẹhinti wọn gba owó ilú bàjẹ́ bẹni àwọn òṣèlú bú owó oṣ́u rẹpẹtẹ fún ara wọn
eyi ti ó burú jù ni owó rẹpẹtẹ miran ti wọn bù lati ra ọkọ ti ìbọn ò lè wọ olówó nla lati òkèòkun fún ọgọrunlemẹsan aṣòfinàgbà
olóri aṣòfinàgbà fẹ ra ọkọ̀ mẹsan fún ara rẹ nikan
àsìkò tó ki àwọn èrò ji lati bá àwọn olè wọnyi wi nitori àwọn òṣèlú òkèòkun nibiti wọn nkó owó ilú lọ kò fi owó ilú wọn tọ́jú ara wọn wọn nwọ ọkọ̀ pẹ̀lú àwọn ará ilú àyè kò si fún wọn lati ja ilú ni olè bi ti àwọn òṣèlú nigeria
olóri ẹbi
olóri ẹbi jẹ àkọ́bi ọkùnrin ni idilé
bi àkọ́bi bá kú ọkùnrin ti ó bá tẹ̀le yio bọ si ipò
iṣẹ́ olóri ẹbi ni lati kó ẹbi jọ fún ilọsiwájú ẹbi nipa pi pari ijà ijoko àgbà ni ibi igbéyàwó ìsìnkú pi pin ogún ìsọmọlórúkọ ọdún ìbílẹ̀ àti ayẹyẹ yoku
ni ayé òde òni wọn ti fi owó dipò ipò àgbà nitori ki wọn tó pe olóri ẹbi ti ó wà ni ìtòsí wọn yio pe ẹni ti ó ni owó ninú ẹbi ti ó wà ni òkèrè pàtàki ti ó bá wà ni èkó àti àwọn ilú nla miran tàbi ilúòyinbó òkèòkun
ai ṣe ojúṣe ìjọba nipa ipèsè iléiwòsàn ti ó péye iléiwé omi mimu àti ohun amáyédẹrùn yoku jẹ ki iṣẹ́ pọ fún olóri ẹbi
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ wi pé olóri ẹbi baba bùkátà iṣẹ́ nla ni lati jẹ olóri ẹbi ó gba ọgbọ́n òye àti ìnáwó lati kó ẹbi jọ
ni ai pẹ yi olùkọ̀wé yi bẹ ilé wò fún bi ọ̀sẹ̀ mẹta
a ṣe àwọn akiyesi wọnyi
ilú èkó n fẹ̀ si ṣùgbọ́n ọ̀nà kò fẹ̀ tó bi èrò àti ọkọ̀ ti pọ̀ tó nitori eyi súnkẹrẹ fàkẹrẹ ọkọ̀ kò jẹ́ ki ará ilú gbádùn
àwọn ti ó nlọ si ibi iṣẹ́ agogo mẹjọ ni lati kúrò ni ilé ki agogo marun tó lù wọn yio si wọlé ni agogo mẹwa lẹhin ti wọn bá pari iṣẹ́ ni agogo marun
ó kéré jù òṣìṣẹ́ yio lo wákàtí mẹfa lati lọ àti bọ ni ibi iṣẹ́ nitori súnkẹrẹ fàkẹrẹ ọkọ̀
súnkẹrẹ fàkẹrẹ ọkọ̀
ìjọba ko ti i ṣe ìpèsè omi ẹ̀rọ ọ̀nà àdúgbò àti ohun amáyédẹrùn igbàlódé pàtàki ni àwọn agbègbè tuntun
iná mọ̀nàmọ́ná ti dára di ẹ̀ si nitori iná kò lọ púpọ̀ mọ́ bi ti tẹ́lẹ̀
ni àwọn olú ilú ilẹ̀ yorùbá yókù bi ìbàdàn òṣogbo abẹ́òkúta àkúrẹ́ àti adóèkìtì kò si súnkẹrẹ fàkẹrẹ ọkọ̀ bi ti èkó ṣùgbọ́n iná mọ̀nàmọ́ná kò ṣe déédé bi ti ilú èkó
ọ̀wọ́n epoọkọ̀ ti ó gbòde ni igbà ọdún kérésìmesì ti ó kọjá àti ni ibẹ̀rẹ̀ ọdún tuntun ti lọ ṣùgbọ́n epoọkọ̀ wọn ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé epo ni àwọn olú ilú yókù ju ti èkó
gbogbo ohun tita ló ti wọ́n si
ó ṣòro lati lo ayélujára nitori ai ṣe déédé iná mọ̀nàmọ́ná àti ayélujára pàtàki bi enia ba jade kúrò ni ilú èkó ṣùgbọ́n ó sàn ju ti àtẹ̀hin wá lọ
ni àpapọ̀ ọyẹ́ jẹ́ ki ẹni ti ó bá nti òkèòkun bọ̀ gbádùn nitori ooru din kù

gẹgẹbi àgbà ninu olórin yorùbá délé òjó ti kọ ni ọpọlọpọ ọdún sẹhin pe ilú oyinbo dára ọrẹ mi òtútù pọ̀ à ti gbọmọ lọwọ èkùrọ́ o ki ma i ṣojú bọ̀rọ̀
àsikò òtútù ni àlejò ma ńṣe iranti ilé
òtútù ò dára fún arúgbó a fi ti onilé nã bá lówó lati san owó iná ti o gun òkè nitori àti tan ẹ̀rọamúlé gbónọ́
yinyin
ìmọ̀ràn fún àwọn ti ó gbé ìyá wọn wá si ìlúoyinbo ni ki wọn gbiyànjú lati ṣe ètò fún àwọn ìyáàgbà lati lọ si ilé ni asiko òtútù lati fara mọ́ àwọn enia wọn
òtútù o dára fún eegun àgbà

ọmọ ki dédé rù lai ni idi
lára àwọn idi ti ọmọ lè fi rù ni àìsàn ebi òùngbẹ ìṣẹ́ ai ni alabojuto òbí olójú kòkòrò ai ni òbí àti bẹ ẹ bẹ lọ
orilẹ̀ èdè nigeria ti jẹ gbogbo ìyà àwọn ohun ti ó lè mú ki ọmọ rù yi lọ́wọ́ ìjọba ológun àti òsèlú fún ọ̀pọ̀ ọdún
nigbati àwọn òbí ti ó fẹ́ràn ọmọ bi olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ àti àwọn àgbà ti ó bèrè fún ominira lọwọ ilúọba ṣe òsèlú ilú kò rù pàtàki ọmọ yorùbá
wọn fi ọrọ̀ ajé àti iṣẹ́ àgbẹ̀ ni ipinlẹ̀ pèsè ohun amáyédẹrùn fún ilú iléìwòsàn ọ̀fẹ́ iléiwé ọ̀fẹ́ àwọn tó jade ni iléiwé giga ri iṣẹ́ gidi àti pé àwọn ará ilú tẹ̀ lé òfin
eyi mú ìlọsíwájú bá ilẹ̀ yorùbá ju ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdú
ilú bẹ̀rẹ̀ si rù lati igbà ti ìjọba ológun àkọ́kọ́ ti fi ipá kó gbogbo ipinlẹ̀ nigeria si abẹ́ ìjọbaàpapọ̀ ni ọdún mọ́kàndinlãdọta sẹhin
lati igbà ti wọn ti kó ọrọ̀ ajé gbogbo ipinlẹ̀ si abẹ́ ìjọbaàpapọ̀ ti a lè pè ni òbí ti jinà si ará ilú ti a lè pè ni ọmọ ti rù
ojúkòkòrò àti olè ji jà ìjọba ológun àti òṣèlú lábẹ́ ìjọbaàpapọ̀ ti fa ebi òùngbẹ àti àìsàn fún ará ilú
ni ọdún mọ́kànlélọ́gbọ̀n sẹhin olóri òsèlu tuntun muhammadu buhari àti àtẹ̀lé rẹ túndé ìdíàgbọn ṣe ìjọba fún ogún oṣù gẹgẹ bi ìjọba ológun
nigbati wọn gba ìjọba lọ́wọ́ àwọn òṣèlú ti ó ba ilú jẹ́ pẹ̀lú iwà ìbàjẹ́ ti wọn fi kó ilú si igbèsè lábẹ́ olóri òṣèlú shehu shagari wọn fi ìkánjú ṣe idájọ́ fún àwọn tó hu iwà ibàjẹ́ eleyi jẹ ki ilú ké pé ìjọba wọn ti le jù
ká ni ilú farabalẹ̀ ni àsikò na a ilú ki bá ti dára si
nigbati olóriogun badamasi babangida gba ìjọba inú ilú dùn nitori àyè gba ará ilú lati ṣe bi wọn ti fẹ lati ri owó
eleyi jẹ ki ọ̀pọ̀lọpọ̀ olówó ojiji pọ̀ si lati igbà na a titi di oni
àyè àti ni owó ojiji nipa ifi owó eporọ̀bì ṣòfò ki kó owó ìpèsè ohun amáyédẹrùn jẹ gbi gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ àti iwà ìbàjẹ́ ló pa iléiwé giga iléìwòsàn pàtàki ìpèsè inámọ̀nàmọ́ná ìdájọ́ àti bẹ ẹ bẹ lọ
a lè lo òwe a ki i fi ọjọ́ kan bọ́ ọmọ tó rù ṣe àlàyé pé iwà ìbàjẹ́ àti ohun tò bàjẹ́ fún ọdún pi pẹ́ kò ṣe tún ṣe ni ọjọ́ kan nitori eyi ki ará ilú ṣe sùúrù fún ìjọba tuntun lati ṣe àtúnṣe lati ìbẹ̀rẹ̀
ki ìjọba tuntun na a mọ̀ pé ori bi bẹ́ kọ́ ni oògùn ori fi fọ́ nitori eyi ki wọn tẹ̀ lé òfin lati ṣe ìdájọ́ fún àwọn ti ó ba ilú jẹ́
gbogbo olólùfẹ́ èdè àti àṣà yorùbá ti ó tẹ̀lé wa ni àwọn ọdún ti ó kọjá a ki yin fún ọdún tuntun ti ó wọlé
èdùmàrè á jẹ́ ki ọdún na a tura o
inú wa yio dùn ti ẹ bá lè darapọ̀ mọ́ wa lati kọ nipa àṣà ati itàn àdáyébá ni agbègbè yin ni ilẹ̀ yorùbá fún àkọọ́lẹ̀ ki èdè àti àṣà yorùbá ma ba parẹ́
èdè àti àṣà yorùbá kò ni parẹ́

ohun ti o jẹ èèwọ̀ tàbi òfin ni ilú kan le ma jẹ èèwọ̀ òfin ni ilú miran ṣùgbọ́n bi èniyàn bá dé ilú ó yẹ ki ó bọ̀wọ̀ fún àṣà àti òfin ilú
bi èniyàn bá ṣe nkan èèwọ̀ ó lè ṣé gbé ti kò bá si ẹlẹri lati ṣe àkóbá tàbi ki ó fi ẹnu ṣe àkóbá fún ara rẹ̀
ni ilú kan ti a mọ̀ si ayégbẹgẹ́ àwọn àlejò ọkùnrin meji kan wa ti orúkọ wọn njẹ́  miòṣé àti moṣétán
ọba ilú ayégbẹgẹ́ kede pé èèwọ̀ ni lati jẹ ẹiyẹ igún ni ilú wọn
akéde ṣe ikilọ̀ pé ẹni ti ó bá jẹ igún ikùn rẹ yio wu titi yio fi kú ni
àwọn àlejò meji yi ṣe ìlérí pé kò si nkan ti yio ṣẹlẹ̀ ti àwon bá jẹ igún nitori eyi wọn fi ojú di èèwọ̀ ilú ayégbẹgẹ́
igún
miòṣé lọ si oko ó pa igun ó din láta ó si jẹ́ ṣùgbọ́n ó pa adiẹ ó da iyẹ́ adiẹ si ààtàn bi ẹni pé adiẹ ló jẹ
ọ̀pọ̀ ará ilú ti wọn mọ̀ pé èèwọ̀ ni lati jẹ igún paapa jẹ ninú rẹ ṣùgbọ́n wọn kò mọ pé igún ni àwọn jẹ wọn rò wi pé adiẹ ni
miòṣé fi ọ̀rọ̀ àṣiri yi sinú lai si nkan ti ó ṣe gbogbo àwọn ti ó jẹ igún pẹ̀lú rẹ
moṣétán lọ si oko ohun na a pa igun ó gbe wá si ilé ṣùgbọ́n kò jẹ́
ó pa adiẹ dipò igún o din adiẹ ó jẹ ẹ ṣùgbọ́n ó da iyẹ́ igún si ààtàn bi ẹni pé igún lohun jẹ
ni ọjọ́ keji àwọn ará ilú ri iyẹ́ igún wọn pariwo pé moṣétán jẹ èèwọ̀ ó ni bẹni ohun jẹ igún
ni ọjọ́ kẹta inú moṣétán bẹ̀rẹ̀ si i wú titi ara fi ni
nigbati ìnira pọ̀ fún moṣétán ó jẹ́wọ́ wi pé adiẹ lohun jẹ ṣùgbọ́n wọn ko gba a gbọ pé kò jẹ igun titi ti ó fi ṣubú ti ó si kú
yorùbá ni ẹnu ayé lẹbo moṣétán fi ẹnu kó bá ara rẹ̀
ẹ̀kọ́ ìtàn yi ni pé àfojúdi kò dára ó yẹ ki enia pa òfin mọ nitori bi a ti nṣe ni ilé wa èèwọ̀ ibò miran
ẹni ti kò bá pa òfin mọ á wọ ijọ̀ngbọ̀n ti ó lè fa ikú tàbi ẹ̀wọ̀n
ọdún kérésì jẹ́ ọdún onigbàgbọ́ lati ṣe iránti ọjọ́ ibi jésù olùgbàlà
ọjọ́ kẹjọ lẹhin ọdún kérésìmesì ni ọdún tuntun
fún ayẹyẹ ọdún kò si iyàtọ̀ laarin ìgbàgbọ́ àti mùsùlùmi ni ilẹ̀ yorùbá nitori yorùbá gbà wi pé ẹni ọdún bá láyé ó yẹ kó dúpẹ́
ọpẹ́ ló yẹ ki èniyàn dá ju igbèsè ji jẹ lati ṣe àṣe hàn ni àsikò ọdún
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin àwọn àgbẹ̀ á dari wálé pẹ̀lú irè oko pàtàki iṣu
àwọn oniṣòwò á ri ọjà tà nitori àsikò yi ni bàbá àti ìyá ma nrán aṣọ ọdún fún àwọn ọmọdé àti oúnjẹ rẹpẹtẹ fún ipalẹ̀mọ́ ọdún
inú ọmọdé ma ndùn nitori asiko yi ni wọn nse irẹsi àti pa adiẹ fún ọdún
àwọn ọmọdé á lọ lati ilé ẹbi kan si ekeji ẹbi ti wọn lọ ki á fún wọn ni oúnjẹ àti owó ọdún
àwọn àgbàlagbà naa ma ndá aṣọ ẹgbẹ́ fún idúpẹ́ ọdún ṣùgbọ́n ki owó epo rọ̀bi tó gba igboro ki ṣe aṣọ olówó nla bi ti ayé òde òni
àsikò ti olè npọ̀ si niyi pàtàki ni ilú èkó nitori ọ̀pọ̀lọpọ̀ fẹ na owó ti wọn kò ni lati ṣe ọdún
ìpolówó ọjà pọ̀ ni àsikò yi ni òkèòkun nitori eyi ọ̀pọ̀ nlo ikeigbèsè tàbi ki wọn ya owóèlè lati ra ọjà ti wọn kò ni owó rẹ
lẹhin ọdún wọn a fi ọdún tuntun bẹ̀rẹ̀ si san igbèsè nitori eyi ìyá àti bàbá a ma a ti ibi iṣẹ́ kan lọ si ekeji lai ni ìsimi tàbi ri àyè àti bójú tó àwọn ọmọ
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ wi pé ṣe bi o ti mọ ki i tẹ́  nitori eyi gbogbo ọmọ yorùbá ni ilé ni oko ẹ ṣe bi ẹ ti mọ ẹ ma tori odun na ọwọ́ si nkan ti ọwọ́ yin kò tó ki ẹ ma ba a tẹ́
ọ̀pọ̀lọpọ̀ onigbàgbọ́ ayé òde oni ki i fẹ fi èdè yorùbá kọrin ṣùgbọ́n ẹ gbọ́ bi ọmọ òyinbó ti kọ orin àwọn obinrin rere ni ojú iwé yi
èkó ni olú ilú nigeria fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ki àwọn ijọba ológun tó kó olú ilú nigeria lọ si abuja ni bi ọdún mẹrinlélógún sẹhin
ki kó olú ilú kúrò ni èkó kò din èrò ti o nwọ èkó kù ilú èkó ngbòrò si ni ṣùgbọn bi èrò ti npọ si ijọba àpapọ̀ kò ran eko lọwọ nipa ipèsè owó tó tó ni àsikò fún ohun amáyédẹrùn
sún kẹẹrẹ fa kẹẹrẹ ọkọ̀
ká fi èkó wé àwọn olú ilú yoku ni àgbáyé àti àwọn ilú nla ti omi yi ká inira èkó pọ̀ ju àwọn ilú wọnyi lọ
kò si iná mọ̀nàmọ́ná ti ó ṣe deede kò si omi mimu fún ará ilú pàtàki fún àwọn agbègbè titun
eyi ti ó burú jù ni ki èniyàn jade kó má mọ igbà ti ó ma padà wọlé nipa li lo bi wákàti mẹ́fà tàbi ju bẹ́ ẹ̀ lọ ninú sún kẹẹrẹ fa kẹẹrẹ ọkọ̀ nitori ọ̀nà kò tó bẹni kò dára iwàkuwà pọ̀ fún awakọ̀ ọkọ̀ àti èrò pọ̀ ju òpópó ọ̀nà lọ
bi ijọba àpapọ̀ nigeria ti ri owó ori gbà ni èkó ju gbogbo àwọn ilú yoku lọ tó kò si irànlọ́wọ́ lati tú ọ̀nà ijọba àpapọ̀ ṣe
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin ijọba ológun di èkó lọ́wọ́ lati pèsè ọkọ̀ ojú irin ti ó ngbé èrò púpọ̀ ti gómìnà lateef jakande bẹ̀rẹ̀
bi èkó ti tóbi tó ibùdókọ òfúrufú kan ló wà lójú kan naa ni ìkẹjà fún àwọn ti ó nlọ si gbogbo àgbáyé àti àwọn ti ó fẹ́ lọ si ilú nigeria miran
lati igbà ti ijọba ológun ti lé àwọn àjòjì ti ó dá ilé ọjà nla silẹ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún àwọn olówó ilú kò ronú lati ṣe irú ilé ọjà bẹ́ ẹ̀ si gbogbo agbègbè èkó fún irọ̀rùn ará ilú ju bi gbogbo ọjà nla ti kó ori jọ si erékùṣù èkó
àwọn nkan wọnyi àti iwà ibàjẹ́ àti ojúkòkòrò ijọba ológun àti alágbádá òṣèlú ló sọ èkó di aginjù laarin àwọn olú ilú àgbáyé
a lérò wi pé ijọba òṣèlú ti àwọn ará ilú yàn fún àyipadà kúrò ninú iwà ibàjẹ́ tó gba orilẹ̀ èdè kan fún igbà pi pẹ́ yio wa àtúnṣe fún èkó
gómìnà akinwunmi àmbọ̀dé ni lati wá àtúnṣe si iyà ti ojú ará ilú nri nipa gbi gbé ọkàn lé ọkọ̀ ilẹ́ fún ohun irinna nikan nipa pi pari iṣẹ́ ọkọ̀ ojú irin àti ibùdókọ̀ ojú omi ti ijọba gómìnà babátúndé raji fáṣọlá bẹ̀rẹ̀ ki wọn si ṣe kun nipa ipèsè ibùdókọ òfúrufú àti ohun amáyédẹrùn yoku
èkó kò ni bàjẹ́ o  ó bàjẹ́ ti
òwe yorùbá ni ọbẹ̀ tó dùn owó ló pá ṣùgbọ́n kò ri bẹ̃ fún ẹni ti kò mọ ọbẹ̀ se
elomiran lè lo ọ̀kẹ́ àimọye owó lati fi se ọbẹ̀ kó má dùn nitori bi iyọ̀ ò ja ata á pọ̀jù tàbi ki omi pọ̀jù
ni tõtọ owó ni enia ma fi lọ ra èlò ọbẹ̀ lọ́jà ṣùgbọ́n fún ẹni ti ó mọ ọbẹ̀ se ìwọ̀nba owó ti ó bá mú lọ si ọjà ó lè fi ra èlò ọbẹ̀ gẹ́gẹ́ bi owó rẹ ti mọ ki ó si se ọbẹ̀ na kó dùn
ẹ wo àwòrán àti pipè èlò ọbẹ ni abala ojú iwé yi
àwòrán àti pípè orúkọ èlò ọbẹ̀ yorùbá
a bi olóògbé olóyè hannah ìdòwú dideolú ni ọjọ́ karundinlọ́gbọ̀n oṣù kọkanla ọdún ẹ̀dẹ́ẹ́gbãlemẹ̃dógún ó ṣe igbéyàwó pẹ̀lú olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ àgbà òṣèlú ni ọjọ́ kẹrindinlọ́gbọ̀n oṣù kejila ẹ̀dẹ́ẹ́gbãlemẹ̃tadinlọ́gbọ̀n o jade láyé nigbati ó kú bi oṣú meji ó lé di ẹ ki ó pé ọgọrun ọdún
lẹhin ọkùnrin tàbi obinrin ni ayé òde òni ti ó bá ṣe oriire obinrin tàbi ọkunrin rere wa lẹhin tabi ẹ̀gbẹ rẹ
òwe yi ni a lè fi ṣe àpẹrẹ iṣẹ́ ribiribi ti olóògbé olóyè hannah ìdòwú dideolú ṣe fún olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ ògúná gbongbo òṣèlú ni ilẹ̀ yorùbá àti fún orilẹ̀ èdè nigeria
nigbati bàbá mba iṣẹ́ oselu kiri gbogbo àgbáyé iyá ló di ilé mú ti ọkàn olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ fi balẹ̀ lati le fi ipò olóri òsèlú ṣe iṣẹ́ ribiribi ti ó ṣe
titi di ọjọ́ ikú ọkọ rẹ ni ọdún mejidinlọ́gbọ̀n sẹhin lẹhin igbéyàwó àádọ́ta ọdún ó ṣe àti lẹhin fún ọkọ rẹ titi di ọjọ́ alẹ́ eyi jẹ àpẹrẹ rere fún gbogbo obinrin
ẹbi àti ará ti bẹ̀rẹ̀ si palẹ̀mọ́ fún ọjọ́ ibi ọgọrun fún olóògbé olóyè hannah ìdòwú dideolú nigbati iròyin ikú rẹ jade pé iyá sùn ni ọjọ kọkàndinlógún oṣú kẹsan ọdún ẹgbàálemẹ̃dógún
ipalẹ̀mọ́ ìsìnku bẹ̀rẹ lati ṣe àṣeyẹ ikẹhin fún olóògbé dipò ayẹyẹ ọjọ́ ọgọrun ibi
olóri òṣèlú nigeria muhammadu buhari pẹ̀lú àwọn àgbà òsèlú àwọn ọba àti ìjòyè ọmọdé àti àgbà ilú dara pọ̀ pẹ̀lú ẹbi àti àwọn ọmọ olóògbé lati ṣe ẹ̀yẹ ikẹhin fún olóògbé olóyè hannah ìdòwú dideolú awólọ́wọ̀ ni ọjọ́ karùndinlọ́gbọ̀n oṣù kọkanla ọdún ẹgbàálemẹ̃dógún
sùn re o ó digbà o di gbóṣe
ọọni ifẹ̀ kọkànlélaadọta gba adé
iléifẹ̀ tàbi ifẹ̀ jẹ ilú àtijọ́ ti yorùbá kà si orisun yorùbá
lẹhin ọjọ mọ́kànlélógún ni ilofi ilé oyè nigbati gbogbo ètùtù ti ó yẹ ki ọba ṣe pari ọba adéyẹyè ẹniitàn ògúnwùsi gba adé aàrẹ oduduwa ni ọjọ́ kẹtàlélógún oṣù kọkànlá ọdún ẹgbàálemẹ͂dógún ni òkè ọra nibiti bàbá nlá yorùbá oduduwa ti kọ́kọ́ gba adé yi ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin
ọba ogunwusi ọjaja keji di ọba kọkànlélaadọta ilé ifẹ̀ lẹhin ti ọba okùnadé sijúwadé pa ipò dà ni ọjọ́ kejidinlọgbọn oṣù keje odun ẹgbàálemẹ͂dógún
gẹ́gẹ́ bi àṣà àdáyébá ẹ͂kan ni ọdún nigba ọdún ọlọ́jọ́ ti wọn ma nṣe ni oṣù kẹwa ọdún ni ọba lè dé adé aàrẹ oduduwa
adé á pẹ́ lóri o bàtà á pẹ́ lẹ́sẹ̀
igbà ọba adéyẹyè ẹniitàn ògúnwùsi á tu ilú lára
lè dé adé àrẹ oduduwa
kò si ilú ẹ̀yà tàbi àwọ̀ ti kò ni ẹni burúkú tàbi ẹni rere
àti ẹni burúkú àti ẹni rere ló wà ninú ẹbi ilú àti gbogbo ẹ̀yà àgbáyé ninú èniyàn dúdú àti funfun ọkùnrin obinrin ọmọdé àti àgbà
bi èniyàn bá pàdé ẹni kan tàbi meji ni àkọ́kọ́ ti ó ti ẹ̀yà tàbi ilú kan jade ti ó si hùwà rere ni ọ̀pọ̀ igbà ó wọ́pọ̀ lati rò wi pé gbogbo ará ilú bẹ́ ẹ̀ ló dára ni ida keji ti irú ẹni bẹ́ ẹ̀ ba hùwà burúkú ó wọ́pọ̀ lati rò wi pé gbogbo ẹni ti ó ti irú ẹ̀yà yi jade ni ẹni burúkú
ọ̀pọ̀ igbà lai pàdé enia ri ẹlòmiràn lè ni lọ́kàn pe ẹni burúkú tàbi ẹni rere ni ohun pàdé nitori itàn ti ó ti gbọ́
itàn yi lè nipá lóri irú iwà ti èniyàn yio hu si ẹni ti a bá pàdé
fún àpẹrẹ wọn a ni ìjẹ̀bú fẹ́ràn owó ju ẹmi lọ ondó njẹ ajá ọ̀yọ́ ‘ayọ́mọọ́lẹ̀ èkìtì ni agidi ìjẹ̀shà  òṣómàáló àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ
ki ṣe gbogbo àwọn ará ilú wọnyi ló bá àpèjúwe yi mu
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ti fọ́jú nitori iwà burúkú ẹni kan tàbi itàn burúkú
ó wọ́pọ̀ laarin ẹbi ọkùnrin àti obinrin àfẹ́sọ́nà ki obi kọ̀ ki wọn fẹ́ra nitori itàn pé idilé tàbi ilú ti ikan ninú ọkùnrin tàbi obinrin ti jade kò dára
lára ewu ti ó wà ninú ki èniyàn tori ẹni burúkú fọ́jú ọ̀pọ̀ ti tàsé iyàwó tàbi ọkọ rere lai farabalẹ̀ wo iwà ẹni ti ọmọ wọn mú wálé tàbi tàsé ẹni rere
nitori òwe yorùbá ti ó sọ pé bi a bá tori ẹni burúkú fọ́jú a kò ni ri ojú ri ẹni rere ó yẹ ki a farabalẹ̀ wo iwà ẹni ti a bá pàdé ju ki itàn tàbi iwà awọn diẹ ba gbogbo ẹni ti ó bá ti ẹbi ilú tàbi ẹ̀yà kan jẹ́ ki á lè ri ojú ri ẹni rere

ni ayé igbà kan ri ki ṣe oye ọkọ ilé gogoro aṣọ àti owó ni iléìfowópamọ́ ni a fi nmọ ọlọ́rọ̀ bi kò ṣe pé oye ẹrú ìyàwó ọmọ ẹran ọsin àti oko rẹpẹtẹ ni a fi n mọ ọlọ́rọ̀
ni àsikò yi bàbá kan wa ti ó ni iyawo púpọ̀ oko rẹpẹtẹ ogúnlọ́gọ̀ ohun ọsin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹrú tàbi alágbàṣe ọmọ púpọ̀ ṣùgbọ́n ninú gbogbo ọmọ wọnyi ikan ṣoṣo ni ọkùnrin
bàbá fi ikan ninú gbogbo ẹrú ti ó ti pẹ́ pẹ̀lú rẹ ṣe olóri fún àwọn ẹrú yoku
ẹrú yi fẹ́ràn bàbá ó si fi tọkàntọkàn ṣe iṣẹ́ fún
nigbati bàbá ti dàgbà ó pe àwọn àgbà ẹbí lati sọ àsọtẹ́lẹ̀ bi wọn ṣe ma a pín ogún ohun lẹhin ti ohun bá kú nitori kò si iwéogún bi ti ayé òde oni
ó ṣe àlàyé pé ohun fẹ́ràn olóri ẹrú gidigidi nitori o fi tọkàntọkàn sin ohun nitori na a ki wọn kó gbogbo ohun ini ohun fún ẹrú yi
ó ni ohun kan ṣoṣo ni ọmọ ọkùnrin ohun ni ẹ̀tọ́ si lati mu
lẹhin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún bàbá re ibi àgbà nrè ó ku
lẹhin ìsìnkú àwọn ẹbí àti àwọn ọmọ olóògbé pé jọ lati pín ogún
ni àsikò yi ọmọ ọkùnrin ni ó n jogún bàbá pàtàki àkọ́bí ọkùnrin nitori ohun ni àrólé
gẹgẹ bi àsọtẹ́lẹ̀ wọn pe olóri ẹrú jade wọn si ko gbogbo ohun ini bàbá ti o di oloogbe fún
wọn tún pe ọmọ ọkùnrin kan ṣoṣo ti bàbá bi jade pé ó ni ẹ̀tọ́ lati mu ohun kan ti ó bá wu u ninú gbogbo ohun ini bàbá rẹ nitori eyi wọn fún ni ọjọ́ meje lati ronú ohun ti ó bá wù ú jù
àwọn ẹbí sun ìpàdé si ọjọ́ keje
inú ẹrú dùn púpọ̀ nigbati inú ọmọ bàbá bàjẹ́
eyi ya gbogbo àwọn ti ó pé jọ lẹ́nu pàtàki ọmọ bàbá nitori ó rò pé bàbá kò fẹ́ràn ohun
lẹhin ìbànújẹ́ yi ó gbáradi ó tọ àwọn àgbà lọ fún ìmọ̀ràn
ẹbí pé jọ lati pín ogún
ni ọjọ́ keje ẹbí àti ará tún péjọ lati pari ọ̀rọ̀ ogún pinpin wọn pe ọmọ bàbá jade pé ki ó wá mú ohun kan ṣoṣo ti ó fẹ́ ninú ẹrù baba rẹ
ó dide ó dúpẹ́ lọ́wọ́ gbogbo àwọn ti ó joko ó yan olóri ẹrú gẹgẹ bi àwọn àgbà ti gba a ni ìyànjú
inú ẹrú bàjẹ́ ṣùgbọ́n o ni ki ẹrú má bẹ̀rù ẹrú na a ṣe ìlérí lati fi tọkàntọkàn tọ́jú ohun ti bàbá fi silẹ̀
idi niyi ti yorùbá ṣe ma npa a lowe pe ẹni tó ni ẹrú ló ni ẹrù
lára ẹ̀kọ́ itàn yi ni pé ó dára lati lo ọgbọ́n ọlọ́gbọ́n nitori ọgbọ́n ọlọ́gbọ́n ni ki i jẹ ki á pe àgbà ni wèrè
ẹ̀kọ́ keji ni pé ogún ti ó ṣe pàtàki jù ni ki á kọ ọmọ ni ẹ̀kọ́ lati ilé àti lati bójú tó ẹ̀kọ́ iléiwé
bàbá iyá àti ọmọ ni wọn mọ si idilé ni òkèòkun ṣùgbọ́n ni ilẹ̀ yorùbá kò ri bẹ́ ẹ̀ nitori ẹbi eg bàbá ẹ̀gbọ́n àti àbúrò ẹni ọmọ ọkọ àti aya wọn ni a mọ̀ si idilé
yorùbá fẹ́ràn lati má a bọ̀wọ̀ fún àgbà nitori eyi ẹni ti ó bá ju bàbá àti ìyá ẹni lọ bàbá tàbi ìyá la n pè é wọn ki pe àgbà ni orúko nitori eyi wọn lè fi orúkọ ọmọ pe àgbà tàbi ki wọn lo orúkọ apejuwe bi bàbá èkó iyá ìbàdàn
ẹ ṣe à yẹ̀ wò àlàyé àti pi pè ibáṣepọ̀ idilé ni ojú iwé yi
ọlọ́dẹ ọdẹ
láyé àtijọ́ iṣẹ́ ọdẹ jẹ ikan ninú iṣẹ gidi ni ile yorùbá
ògbójú ọdẹ ló npa ẹranko bi erin ẹkùn kìnìún àti ẹfòn ìmàdò ikõkò nígbàtí àwọn to nṣe ọdẹ etílé npa ẹranko ìtòsí ilé bi ọ̀kẹ́rẹ́ òkété ọ̀bọ àti bẹ̃bẹ lọ
ẹran ìgbẹ bi ìgalà àgbọ̀nrín àti  ẹran ọ̀sìn bi àgùntàn ewurẹ òbúkọ ẹlẹ́dẹ̀ jẹ ẹran tí o wọ́pọ̀ fún jíjẹ ni ayé àtijọ dípò ẹran mãlu tí ó wá wọpọ láyé òde òní
àwọn ẹranko bi ẹfọ̀n erin kìnìún ẹkùn ti dínkù nígbàtí ẹranko bi àgbánreré ti parẹ́ ni ilẹ̀ yorùbá
a lè fi ò̀we yorùbá bi ọdẹ bá ro ìṣẹ́ ro ìyà inú igbó ti ó bá pa ẹran kòní fẹ́nì kan jẹ wé ìyá ti àwọn ti ó wà ni ìlúọba ò̀kèòkun njẹ nínú òtútù lati pa owó
nínú owó yi wọn a ronú àti ran àwọn ẹbí àti ọ̀rẹ́ lọ́wọ́ ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ti wọn gbìyànjú lati ràn lọ́wọ́ ki i wo ìya ti ojú wọn rí
ẹ rántí wípé ẹni ti o bá laanu ló lè ronú lati ran ẹlòmíràn lọ́wọ́
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ itàn yorùbá ìjàpá jẹ ọ̀lẹ òbùrẹ́wà kò tóbi tó àwọn ẹranko yoku ṣùgbọ́n ó ni ọgbọ́n àrékérekè ti ó fi ngbé ilé ayé
ò̀we yorùbá sọ wi pé iwà jọ iwà ni ọ̀rẹ́ jọ ọ̀rẹ́ ṣùgbọ́n ninú itàn yi iwà ìjàpá àti ọ̀bọ kò jọra
ìjàpá pẹ̀lú ọ̀bọ di ọ̀rẹ́ nitori wọn jọ ngbé àdúgbò
gbogbo ẹranko yoku mọ̀ wi pé iwà wọn kò jọra nitori eyi ó jẹ́ ìyàlẹ́nu fún wọn irú ọ̀rẹ́ ti wọn bára ṣe
ọgbọ́n burúkú kó wọn ìjàpá ni ọjọ́ kan ó bẹ̀rẹ̀ si ṣe àdúrà lojiji pé àkóbá  àdábá ọlọrun ma jẹ ká ri ọ̀bọ kò ṣe àmin àdúrà nitori ó mọ̀ wi pé kò si ẹni ti ó lè ṣe àkóbá fún ìjàpá à fi ti ó bá ṣe àkóbá fún elòmiràn
inú bi ìjàpá ó ka iwà ọ̀bọ yi si à ri fin ó pinu lati kọ lọ́gbọ́n pé ọgbọ́n wa ninú ki enia mã ṣe àmin si àdúrà àwọn àgbà
ìjàpá ṣe àkàrà ti ó fi oyin din o di sinú ewé ó gbe tọ ẹkùn lọ
ki ẹkùn tó bèrè ohun ti ìjàpá nwa lo ti gbo oorun didun ohun ti ìjàpá ijapa gbe wa
ìjàpá jẹ́ ki ẹkùn játọ́ titi kó tó fún ni àkàrà olóyin jẹ
àkàrà olóyin dùn mọ́ ẹkùn ó ṣe iwadi bi òhun ti lè tún ri irú rẹ
ìjàpá ni àṣiri ni pé ọ̀bọ ma nṣu di dùn lára igbẹ́ rẹ ni òhun bù wá fún ẹkùn
ó ni ki ẹkùn fi ọgbọ́n tan ọ̀bọ ki ó si gba ni ikùn diẹ ki ó lè ṣu igbẹ́ aládùn fun
ẹkùn kò kọ́kọ́ gbàgbọ́ ó ni ọjọ́ ti òhun ti njẹ ẹran oriṣiriṣi kò si ẹranko ti inú rẹ dùn bi eyi ti ìjàpá gbé wá
ìjàpá ni ọ̀rẹ òhun kò fẹ́ ki ẹni kan mọ àṣiri yi
ẹkùn gbàgbọ́ nitori ó mọ̀ wi pé ọ̀rẹ́ gidi ni ìjàpá àti ọ̀bọ
ẹkùn gba ikùn ọ̀bọ
ẹkùn lúgọ de ọ̀bọ ó fi ọgbọ́n tan ki ó lè sún mọ́ òhun
gẹ́rẹ́ ti ọ̀bọ sún mọ́ ẹkùn o fã lati gba ikùn rẹ gẹ́gẹ́ bi ìjàpá ti sọ ki ó lè ṣu di dùn fún òhun
ó gbá ikun ọ̀bọ titi ó fi ya igbẹ́ gbi gbóná ki ó tó tu silẹ̀
gẹ́rẹ́ ti ẹkùn tu ọ̀bọ silẹ̀ ó lo agbára diẹ ti ó kù lati sáré gun ori igi lọ lati gba ara lowo iku ojiji
ẹkùn tọ́ igbẹ́ ọ̀bọ wò inú rẹ bàjẹ́ ojú ti i pé òhun gba ọ̀rọ̀ ìjàpá gbọ
lai pẹ ìjàpá ni ọ̀bọ kọ́kọ́ ri ó ṣe àlàyé fún ọ̀rẹ́ rẹ ohun ti ojú rẹ ri lọ́wọ́ ẹkùn lai funra pé ìjàpá ló fa àkóbá yi fún òhun
ìjàpá ṣe ojú àánú ṣùgbọ́n ó padà ṣe àdúrà ti ó gbà ni ọjọ́ ti obo kò ṣe amin pé ọgbọ́n wà ninú ki èniyàn mã ṣe àmin si àdúrà àwọn àgbà
kia ni ọ̀bọ bẹ̀rẹ̀ si ṣe àmin lai dúró
idi ni yi ti ọ̀bọ fi bẹ̀rẹ̀ si kólòlò ti ó ndún bi àmin titi di ọjọ́ òni
ẹ̀kọ́ itàn yi ni pé bi èniyàn bá mbá ọ̀rẹ́ ọlọ́gbọ́n burúkú rin ki ó mã funra tàbi ki ó yẹra ki o ma ba ri àkóbá
oriṣiriṣi òwe ni yorùbá ni lati fihàn pé iwà rere ló ni ayé
iwà ni yorùbá kàsí ni ayé àtijọ́ ju owó ti gbogbo ilú bẹ̀rẹ̀ si bọ ni ayé òde òni
fún àpẹrẹ yorùbá ni ẹni bá jalè ló bọmọ jẹ́ lati gba òṣiṣẹ́ ni ìyànjú pé ki wọn tẹpámọ́ṣẹ́ ki wọn má jalè
ránti ọmọ ẹni ti iwọ nṣe
ni ayé òde òni owó ti dipò iwà
olóri ijọ olóri ilú àti òṣèlú ti ó ja ijọ àti ilú ni olè ni ará ilú bẹ̀rẹ̀ si i bọ ju àwọn olóri ti kò lo ipò lati kó owó ijọ àti ilú fún ara wọn
owó ti ó yẹ ki olóri ijọ fi tọ́jú aláìní tàbi ki òṣèlú fi pèsè ohun amáyédẹrùn bi omi mimu ọ̀nà tó dára ilé ìwòsàn iléiwé iná mọ̀nàmọ́ná àti bẹ ẹ bẹ ẹ lọ ni wọn kó si àpò ti wọn nná èérún rẹ fún ijọ tàbi ará ilú ti ó bá sún mọ́ wọn
ará ilú ki ronú wi pé alaaru tó njẹ́ búrẹ́dì awọ ori ẹ̀ ló njẹ ti kò mọ̀
owé yorùbá ti ó sọ wi pé ránti ọmọ ẹni ti iwọ nṣe  pin si ọ̀nà méji
ni apá kan inú ọmọ ẹni ti ó hu iwà rere ni àwùjọ á dùn lati ránti ọmọ ẹni ti ó nṣe ṣùgbọ́n inú ọmọ olè apànìyàn àjẹ́ àti oniwà burúkú yoku kò lè dùn lati ránti ọmọ ẹni ti wọn nṣe
nitori eyi ki èniyàn hu iwà rere
ẹ ṣe àyẹ̀wò bi a ti ńṣe ọ̀jọ̀jọ̀ lójú iwé yi
fọ iṣu ewùrà kan
bẹ ewùrà yi
rin iṣu yi pẹ̀lú pãnu ti a dálu lati fi rin gãri ilá tàbi ewùrà
po iyọ̀ àti iyọ̀ igbàlódé ata gigún tàbi rẹ́ atarodo tútù rin tàbi rẹ àlùbọ́sà si ewùrà rírin yi
ti ó ba ki fi omi diẹ si lati po gbogbo ẹ pọ
gbe epo tàbi òróró kaná
bi ó bá ti gbóná a lè fi ṣibi tàbi ọwọ́ da ewùrà ririn ti a ti pò pẹ̀lú èlò́ yi si inú epo to gbóná lati din
wa kuro bi o ba ti jina
obinrin ti ó́ nṣe ì̀bà aṣẹ̀dá
ìbà àkọ́dá ìbà aṣẹ̀dá
ìbà ni n ó fòní jú mo ríbà kíbà ṣẹ
nínú ríríjẹ nínú àìríjẹ
mo wá gbégbá ọpẹ́ mo ríbà kíbà ṣẹ
alápáńlá tó solé ayé ró
ṣe àtúntò ayé mi
ní gbogbo ọ̀nà tí mo ti ketí ikún sí ọ
baba dáríjì mo bẹ̀bẹ̀
odò orisun rẹ ni mí máṣe jẹ́ n gbẹìbà ìbàọmọ ìkà ń dàgbà ọmọ ìkà ń gbèrú
ọmọ ẹni ire a má a tọrọ jẹ
ọmọ onínúure a má a pọ́njú
bó ti wù ọ ́lo ń ṣọlá rẹ
ìṣe rẹ ìwọ ló yé o ògo rẹ é dibàjẹ́
àpáta ayérayé mo sá di ọ ́o
yọ́yọ́ lẹnu ayé
aráyé ń sọ ọ ́sí láburú aráyé ń sọ ọ ́sí rere
ọlọ́jọ́ ń kajọ́
bó pẹ́ bó yá ohun ayé á báyé lọìbà ìbàẹni iná ọ̀rẹ́ bá jó rí bó bá níhun nínú kò ní lè rò
ọ̀rẹ́ gidi ń bẹ bíi ká fẹ́ni dénú
ọ̀rẹ́ ló ṣeni lọ́ṣẹ́ tó ku sára bí iṣu
ìrètí nínú ènìyàn irọ́ funfun gbáláhú
ọ̀rẹ́ kan tí mo ní
elédùmarè alágbára ìbà rẹ o baba atóbijùìbà ìbàyorùba dáwọ́ àṣà ṣì ṣúpó dúró
ni ayé àtijọ́ àṣà ṣì ṣúpó wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá
obinrin ti ọkọ rẹ̀ bá kú wọn yio fi jogún gẹ́gẹ́ bi iyàwó fún ọmọ ọkọ ọkùnrin tàbi ẹbi ọkọ ọkùnrin
eleyi wọ́pọ̀ pàtàki ni idilé ọba ìjòyè nla ọlọ́rọ̀ ni àwùjọ àti àgbàlagbà ti ó fẹ́ iyàwó púpọ̀
bi ọba bá wàjà ọba titun yio ṣu gbogbo iyàwó ti ó bá láàfin lópó
ni ayé ọ̀làjú ti òde òni àṣà ṣì ṣúpó ti din kù púpọ̀ nitori ẹ̀sìn àti àwọn obinrin ti ó kàwé ti ó si ni iṣẹ́ lọ́wọ́ kò ni gbà ki wọn ṣú ohun lópó fún ẹbi ọkọ ti kò ni ìfẹ́ si
ọkùnrin ni ẹbi ọkọ na a ti bẹ̀rẹ̀ si kọ àṣà ṣì ṣúpó silẹ̀ pàtàki àwọn ti ó bá kàwé nitori ó ti lè ni iyàwó tàbi ki ó ni àfẹ́sọ́nà
lai ti ẹ ni iyàwó ọkùnrin ẹbi ọkọ lè ma ni ìfẹ́ si iyàwó ti ọkọ rẹ̀ kú
àṣa ṣì ṣúpó kò wọ́pọ̀ mọ laarin àwọn ti ó jade àwọn ti ó ngbé ilú nla àti òkèòkun tàbi àwọn ti ó kàwé ṣùgbọ́n ó wọ́pọ̀ laarin àwọn ti kò jade kúrò ni abúlé àti àwọn ti kò kàwé
idilé ti ifẹ bá wà laarin ẹbi iyàwó pàápàá kò ni fẹ́ kúrò ni irú ẹbi bẹ́ ẹ̀ lati lọ fẹ́ ọkọ si idilé miran pàtàki nitori àwọn ọmọ tàbi ó dàgbà jù lati tun lọ fẹ ọkọ miran
ọmọ ọkọ tàbi ẹbi ọkọ ọkùnrin lè fi àṣà yi kẹ́wọ́ lati fẹ opó ni tipátipá omiran lè pa ọkọ lati lè jogún iyàwó
bi iyàwó bá kú wọn kò jẹ́ fi ọkọ rẹ jogún fún ẹbi iyàwó
àsikò tó lati dáwọ́ àṣà ṣì ṣúpó dúró nitori obinrin ki ṣe ẹrú tàbi ẹrù ti wọn njẹ mọ́ ogún


àdán fò lọ bá ẹyẹ
ìtàn sọ wí pé eku ni àdán tẹ́lẹ̀ ki ìjà nla tó bẹ́ sílẹ̀ laarin eku àti ẹyẹ
àdán rò wípé àwọn ẹyẹ fẹ́ bori nitorina o fo lati lọ darapọ̀ mọ́ ẹyẹ lati dojú ìjà kọ àwọn ẹbi rẹ eku
eku àti ẹyẹ bínú si àdàn nitori ìwà àgàbàgebè ti ó hu yi wọ́n pinu lati parapọ̀ lati dojú ìjà kọ àdán
nitori ìdí èyí ni àdán ṣe bẹ̀rẹ̀ si sá pamọ́ lati fi òkùnkùn bora ni ọ̀sán fún eku àti ẹyẹ títí di òní
a lè fi ìtàn yi wé àwọn òṣèlú tó nsa lati ẹgbẹ́ kan si ekeji nitori ipò̀ ati agbára lati kó owó ìlú jẹ
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìgbà wọ́n ma lé eku meji pa òfo ni
ọkùnrin ti o ni ìyàwó kan ni àlè sita ma fara pamọ́ lati lọ sí ọ̀dọ̀ obìnrin keji ti wọ́n rò wípé́ á fún wọn ní ìgbádùn
nígbàtí ìyàwó ilé bá gbọ́ wọn a pa òfo lọdọ ìyàwó ilé wọn a tún tẹ́ lọ́dọ̀ àlè
ẹ̀kọ́ ìtàn yí ni wípé iyè meji kò dara ọ̀dalẹ̀ ma mba ilẹ̀ lọ ni nitorina ojúkòkòrò kò lérè

ni ayé àtijọ́ kò si ohun ti ó njẹ́ agbalésanwó nitori kò si ẹni ti kò ni ẹbi ti wọn lè bá gbé ni ọ̀fẹ́
kò wọ́pọ̀ ki èniyàn kúrò ni ilé lati lọ gbé ilú miran
iṣẹ́ meji ti ó wọ́pò ni ayé àtijọ́ ni iṣẹ́ àgbẹ̀ àti òwò nipa ti ta irè oko ni ọjọ́ ọjà oko lati abúlé kan si ekeji
kò si ohun irinna bi ayé òde òni nitorina ẹsẹ̀ ni wọn fi nlọ lati ilú kan si ekeji
yorùbá fẹ́ràn àlejò nitori eyi bi oniṣòwò bá lọ si ọjà oko ni ilú miran ti kò lè délé ni ọjọ́ ti ó gbéra yio ri ilé sùn ni abúlé ti ó bá dé ti ilẹ̀ fi ṣú lai sanwó
olóko ni o ma npèsè ibùgbé fún alágbàṣe ti wọn bá gbà fún iṣẹ́ oko nitori eyi kò si pé àlejò gba ilé lati sanwó
ìsọ̀ ọjà oko
ni igbà ti ó yá èrò bẹ̀rẹ̀ si kúrò lati ilú kan si ekeji pàtàki nitori ọ̀gbẹlẹ̀ iyàn ogun tàbi ẹni ti wọn lé kúrò ni ilú nitori iwà burúkú
eleyi fã ki ilú kan fẹ̀ ju òmíràn lọ pàtàki ni ilú ti ó bá sún mọ́ odò nla bi ti ilù èkó nitori iṣẹ́ ma npọ̀
ni ayé òde òni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀dọ́ má a nkúrò ni ilé lati wá iṣẹ́ lọ si ilú miran
ó rọrùn fún ẹni ti ó kàwé àti oníṣẹ́ ọwọ́ lati ri iṣẹ́ nitori oriṣiriṣi iṣẹ́ pọ ni ilú nlá ju ilú kékeré lọ
eleyi jẹ́ ki ilú nlá bẹ̀rẹ̀ si fẹ si
gẹ́gẹ́ bi òwe yorùbá ọ̀kọ́lé kò lè mu ràjò bẹni kò si bi ẹni ti ó kúrò ni ilé ti lè gbé ilé dáni lọ si ilú nlá
àlejò bẹ̀rẹ̀ si pọ̀ si ni ilú nlá ṣùgbọ́n ilé gbigbé kò kári
àṣà ti ó wọ́pọ̀ ni ki onilé gba owó ọdún kan tàbi meji
elòmìràn ngba ọdún mẹta fún owó à san silẹ̀
ilé wá di ohun à mu ṣowó
oriṣiriṣi àwọn oniṣẹ́ abániwálé wá pọ̀ si
ọ̀pọ̀ onilé àti abániwále bẹ̀rẹ̀ si lu jìbìtì nipa gbi gba owó lọ́wọ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ agbalésanwó lóri ilé kan ṣoṣo òmíràn ngba owó lóri ilé ti ki ṣe ti wọn
yorùbá ni alágbàtà tó nsọ ọjà di ọ̀wọn bi ilé bá ti wọn tó ni owó ti abániwále má a ri gbà ti pọ̀ tó
eyi jẹ́ ki wọn sọ ilé di ọ̀wọ́n nitori owó ti wọn má a ri gbà lọ́wọ́ onilé àti agbalésanwó lai ro inira agbalésanwó
oriṣi mẹta ni yorùbá ka igbà ẹ̀dá si
gẹ́gẹ́ bi àgbà ninú olórin ilẹ̀ aláwọ̀dúdú olóyè ebenezer obey fabiyi ti kọ́ pé igbà mẹta ni igbà ẹ̀dá láyé igbà òwúrọ̀ igbà ọ̀sán igbà alẹ́ ki alẹ́ san wá ju òwúrọ̀ lọ
igbà meji ló wà fún ojú ọjọ́  igbà òjò àti ẹ̀rùn
òjò ti fẹ́rẹ̀ kásẹ̀ kúrò ni ilẹ̀ ni oṣù kẹsan ọdún nitori àsikò ìkórè sún mọ́lé lẹhin òjò
gẹgẹ bi ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé igba  ó yẹ ki enia kọ lati lo àsikò dáradára nitori igbà kò dúró de ẹni kan
kò yẹ ki enia fi àkókò ṣòfò nitori ẹni kò gbin nkan kò ni ẹ̀tọ́ àti kórè ni igbà ikórè
ọ̀rọ̀ yi ṣe rán ẹni ti ó bá nfi àárọ̀ ṣeré leti pé bi igbà bá ti lọ kò ṣe rà padà
gẹ́gẹ́ bi a ti kọ tẹ́lẹ̀ ẹrù àti owó àna yàtọ̀ lati idilé kan si ekeji ṣùgbọ́n àwọn ohun àdúrà bára mu ni ilẹ̀ yorùbá pàtàki oyin obi ataare orógbó
fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹbi yorùbá ogoji ni oye àwọn ẹrù bi obi orógbó ataare ẹjagbígbẹ àti iṣu ti idile ma ngba
olóri ẹbi lè din oye ẹrù ku lati din ìnáwó ọkọ iyàwó kù
lẹhin igbéyàwó ibilẹ̀ wọn yio pin ẹrù yi yàtọ̀ si ẹrù fún iyàwó si ọ̀nà meji lati kó apá kan àti apá keji fún idilé bàbá àti ìyá iyàwó
ẹ ṣe àyẹ̀wò àpẹrẹ ẹrú ati owó àna fún idilé arinmájàgbẹ̀ ni ìbòròpaàkókó ipinlẹ̀ ondó ni ojú iwé yi
yorùbá
ẹrù àdúrà ìwọ̀n
ataare ogún
obi àbàtà ogún
obi gbànja ogún
orógbó ogún
ẹja gbigbẹ abori ẹyọ meji
oyin ìgò meji
iyọ̀ ìrèké páálí meji
apẹ̀rẹ̀ ti a pin àwọn èso oriṣiriṣi wọnyi si
àgbọn mẹjọ
ọ̀gẹ̀dẹ̀wẹ́wẹ́ ẹ̀ya meji
òrombó ọsàn méjìlá
ọ̀pẹ̀òyinbó méjì
àwọn oún ji jẹ
epopupa garawa kan
iyọ̀ àpò kan
iṣu ogóji
abo ewúrẹ́ kékeré ẹyọ kan
àkàrà òyinbó páálí nla meji
ohun mimu ọti òyinbó
ọti àdúrà ìgò meji
ọti ṣẹ̀kẹ̀tẹ́ garawa meji
ẹmuọ̀pẹ garawa meji
ọti òyinbó páálí nla meji
ọti òyinbó páálí meji
omi aládùn páálí meji
ẹrù iyàwó
àpóti aṣọ kan
agboòrùn kan
àpò owó
owó ìyágbọ́
owó bàbá gbọ́
owó ọmọ ilé
owó ìyàwó ilé
owó ẹpọnsi
ọ̀rọ̀ ijinlẹ àti òwe yorùbá wà lati fi kọ́ ọgbọ́n àti imò bi èniyàn ti lè gbé igbésí ayé rere
ọ̀gá àgbà ninú olórin ilẹ̀ aláwọ̀dúdú olóyè olùdarí ebenezer obey kọ ninú orin ni èdè yorùbá pé ki lẹni kan ṣe tẹni kan ò ṣe ri kò si owó ọlá ipò agbára ti èniyàn ni ti kò si ẹni tó ni ri tàbi ti ẹni ti ó mbọ̀ lẹhin kò lè ni
iwájú lèrò mbá èro
ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé iwájú lèrò mbá èrò ṣe gba ẹni ti kò bá ni ìtẹ́lọ́rùn ni ìmọ̀ràn
ọjọ́ ori nlọ sókè ṣùgbọ́n ki wá lẹ̀
ai ni ìtẹ́lọ́rùn ló fa ki àgbàlagbà jowú ọmọdé nitori ọmọ àná ti ó rò pé kò lè da nkankan ti da nkan tàbi ki ọ̀gá iléiṣẹ́ ma jowú ọmọ iṣẹ́
bi a bá ṣe akiyesi eré ije fi fa okun a o ri pé àwọn kan wà ni iwájú bẹni àwọn kan wà lẹhin
èyi fihàn pé ibi ti àgbà bá wà lọmọdé mba ṣùgbọ́n àgbà ti ṣe ọmọdé ri
ai ni ìtẹ́lọ́rùn lè fà ikú ójiji nitori àìsàn ẹ̀jẹ̀riru irònú ijiyà iṣẹ́ ibi olè jijà ija gbigbé oògùn olóró èrú ṣi ṣe àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ
bi èniyàn bá kọ́ ọgbọ́n ninú ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé iwájú lèrò mbá èro yi à ri pé kò si ipò ti òhún wà ti kò si ẹni ti ó wà nibẹ̀ ṣáájú tàbi lẹhin òhun
ìmọ̀ yi kò ni jẹ́ ki èniyàn ṣi iwà hù tàbi binú ẹni keji
ó ṣe pàtàki gẹ́gẹ́ bi ikan ninú orin olóyè olùdari ebenezer obey pe ipò ki pò ti a lè wà ká má a dúpẹ́ ló tọ́
bi a bá wo òwe yi a o ri pe agbe pọn bi aró àlùkò pupa bi osùn nigbati lékeléke funfun bi ẹfun
nitori eyi bi wọn kò ti ẹ̀ lọ si ilé aláró olósùn àti ẹlẹ́fun àwọ̀ wọn á si wa bẹ̃ síbẹsíbẹ àwọn ẹiyẹ wọnyi gbiyànjú lati lọ si ibi ti wọn ti lè ri ohun ti yio tú ara wọn ṣe ki ó ma ba ṣa
a lè fi òwe yoruba ti o ni bi ojú bá mọ́ agbe á yalé aláró àlùkò á yalé olósùn lékeléke á yalé ẹlẹ́fun bá ilú agbójúlógún àti ọ̀lẹ enia wi
kò si bi owo ilú òbi tàbi ẹbí ti lè pọ̀ tó bi enia kò bá ṣiṣẹ́ kun á parun
irú ilú ti ó bá ńná inákuna agbójúlógún àti ọ̀le wọnyi yio ráhùn ni ikẹhin
ẹ gbọ́ orin ti àwọn ọmọ ilé iwé ńkọ ni àsikò eréìbílẹ̀ ni ojú iwé yi
agbe ló laró ki ráhùn aró
àlùkò ló losùn ki ráhùn osùn
lékeléke ló lẹfun ki ráhùn ẹfun
ka má rahùn owó
ka má rahùn ọmọ
ohun táó jẹ táó mu kò mà ni wọn wa o lẹmejiolóògbé ọba sijúwadé olúbùṣe keji
ni ọjọ kejidinlọ́gbọ̀n oṣù keje ọdún ẹgbãlemẹ͂dógún iroyin jade ninú àwọn iwéiroyin àti ori ayélujára pé ọba okunade sijuwade olúbùṣe keji pa ipò da ni ilú ọba
àwọn olóyè iléifẹ̀ sẹ́ ọ̀rọ̀ ikú ọba yi nitori ni ayé àtijọ́ àwọn àgbà oyè ló ni àṣẹ lati tú ọ̀fọ̀ pé ọba wàjà fún ará ilú nitori gẹ́gẹ́ bi àṣà yorùbá ọba ki kú
àwọn àgbà oyè tú ọ̀fọ̀ ni iwá́jú gómìnà rauf arégbẹ́ṣọlá ti ipinlẹ̀ ọ̀ṣun ni ọjọ́rú ọjọ́ kejila oṣù kẹjọ ọdún ẹgbãlemẹ͂dógún
ni ayé òde òni kò si àṣiri mọ àṣà yi ti yi padà nitori ni àtijọ́ ọba ki kú si àjò bẹni kò si iwéiroyin àti ẹ̀rọ ayélujára
ilé ifẹ̀ jẹ́ ilú pàtàki ni ilẹ̀ yorùbá nitori itàn sọ wi pé ibẹ̀ ni orisun yorùbá pẹ̀lú bàbá nla yorùbá oduduwa ti ó tẹ ibẹ̀ dó
okùnadé alade sijúwadé olúbùṣe keji gun ori oyè ọọni ifẹ̀ nigbati ó pé aadọta ọdún ó lo ọdún mẹ͂dógóji ni ipò ọọni ifẹ̀
ohun ni aadọta ọba ilé ifẹ̀
ìsìnkú ọba sijúwadé bẹ̀rẹ̀ ni ọjọ́ ẹti ọjọ́ kẹrinla oṣù kẹjọ ọdún ẹgbãlemẹ̃dógún
lẹhin ìsìnkú ìséde ọlọ́jọ́ meje yio bẹ̀rẹ̀ ni iléifẹ̀ àti agbègbè rẹ lati agogo mẹrin ìrọ̀lẹ́
ki èdùmàrè gba olóògbé ọba sijúwadé si afẹ́fẹ́ rere
yorùbá ma nlo òwe yi nigbati èniyàn bá ṣẹ̀ tàbi ṣe nkan burúkú si ẹni keji ti wọn bẹ̀rẹ̀ si bẹ ẹni ti wọn ṣẹ̀ lai mọ bóyá ẹni ti ó ṣẹ̀ ni àyipadà ọkàn kúrò ni iwà ìbàjẹ́ tàbi iṣẹ́ ibi
a tún lè ṣe àpẹrẹ pé wọn mbẹ adájọ́ ki ó ṣe àánú fún ọ̀daràn lai jẹ ki ó ronú ohun burúkú ti ó ṣe ki ó lé yi padà
agbejọ́rò mbẹ adájọ́
oníṣègùn ninú òwe yi lè jẹ́ òbi ọ̀gá iléiṣẹ́ adájọ́ ọlọpa ọ̀rẹ́ ẹ̀gbọ́n àbúrò àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ nigbati aláìsàn jẹ ẹni ti ó ṣẹ̀
lai si ìbáwí tàbi ijiyà fún ẹ̀ṣẹ̀ ẹlẹ́sẹ̀ tàbi ọ̀daràn kò ni yi padà
nitori eyi ó yẹ ki á bẹ alaisan ki ó lè lo oògùn ti oníṣègùn ṣe ki ó bà lè ri ìwòsàn ki wọn tó bẹ oníṣègùn

yorùbá ma ńṣe ọdún egúngún eégún ni ọdọdún lati ṣe iranti bàbánlá ìyánlá wọn ti ó ti di olóògbé nitori wọn ni iṣẹ́ lati ṣe laarin alàyè lati rán ará ilú leti pé ki wọn di àjogúnbá ẹ̀kọ́ iwà rere mú
yorùbá má ńpe egúngún eégún ni ará ọ̀run
egúngún eégún ma ńgbé ọ̀pá tàbi ẹgba lati na ẹni ti ó bá hu iwà burúkú ni àwùjọ
fún àpẹrẹ obinrin ti kò múra dáradára tàbi ẹni ti ó bá wọ bàtà eégún á le lati naa
òwe yorùbá ti ó ni bi egúngún eégún bá ńlé ni ki a má rọ́jú bi ó ṣe ńrẹ ará ayé ló ńrẹ ará ọrun ṣe gba ẹni ti ó bá wà ninú ìṣòro ni ìyànjú pé ìṣòro yi ki ṣe ohun ti kò ni tán tàbi ni òpin
èyi tùmọ́ si pé ìṣòro yi á ré kọjá bi enia bá lè rọ́jú
ọdún egúngún eégún

ni igbà àtijọ́ oníyàwó kan kò wọ́pọ̀ nitori iṣẹ́ àgbẹ̀
àṣà fi fẹ́ iyàwó púpọ̀ ṣe kókó nitori bibi ọmọ púpọ̀ pàtàki ọmọ ọkùnrin fún irànlọ́wọ́ iṣẹ́oko
fi fẹ̀ iyàwó púpọ̀ kò pin si ilẹ̀ yorùbá tàbi ilẹ̀ aláwọ̀dúdú nikan ó wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ aláwọ̀funfun ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin ṣùgbọ́n nitori òwò ẹrú àti ẹ̀sin igbàgbọ́ wọn bẹ̀rẹ̀ àṣà fi fẹ iyàwó kan
lẹhin òwò ẹrú li lo ẹ̀rọ igbàlódé fún iṣẹ́ oko jẹ ki aláwọ̀funfun lè dúró pẹ̀lú àṣà fi fẹ́ iyàwó kan
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀dọ́ ayé òde òni ti kọ àṣà fi fẹ́ iyàwó púpọ̀ silẹ̀ nitori ẹ̀sìn ìmọ̀ àti si sá fún rògbòdiyàn ti ó lọ pẹ̀lú iyàwó púpọ̀
iṣẹ́ alákọ̀wé kò ṣe fi jogún fún ọmọ nitori iwéẹ̀ri àti ipò ti èniyàn dé ni iṣẹ́ akọ̀wé tàbi iṣẹ́ ìjọba kò ṣe fi jogún fún ọmọ bi oko
owó ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ oniṣẹ́oṣ̀u ngba kò tó lati bọ́ iyàwó kan ki owó oṣù míràn tó wọlé bẹni kò tó gba ilé nla ti ó lè gba iyàwó púpọ̀ pàtàki ni ilú nla bi èkó
àṣà iyàwó púpọ̀ ṣi pọ̀ ni àwọn ilú kékeré tàbi abúlé laarin àwọn àgbẹ̀ àti àwọn ti kò kàwé
yorùbá ni bàbá bàbá gbogbo ayé bi iyàwó kò bá ni iṣẹ́ lati tọ́jú ọmọ wọn ìṣẹ́ dé nitori eyi ọ̀pọ̀lọpọ̀ obinrin yorùbá ma ntẹpá mọ́ṣẹ́ lati lè tọ́jú ọmọ wọn lai dúró de ọkọ
ìyà àti ìṣẹ́ ni fún ọmọ púpọ̀ àti àwon iyàwó ọkùnrin ti kò ni iṣẹ́ tàbi eyi ti ó ni iṣẹ́ ti kò wúlò
ewu ti ó wà ni ilé oníyàwó púpọ̀ ju ire ibẹ̀ lọ
yorùbá ni oníyàwó kan kò mọ ẹjọ́ oníyàwó púpọ̀ da a
lára ewu wọnyi ni ki i si ifọ̀kànbalẹ̀ nitori ijà àti ariwo ti owú ji jẹ laarin àwọn iyàwó ma nfà pàtàki ni agbo ilé nlá tàbi ilé ọlọ́rọ̀ àti olóyè
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé oníyàwó púpọ̀ ma nda ahoro lẹhin ikú olóri ilé nitori kò si ẹni ti ó ni ìfẹ́ tọ si bàbá oníyàwó púpọ̀
ilé ẹjọ́ àgbà yi àṣà ìgbéyàwó àdáyébá padà ni ilú àmẹ́ríka
ni ọjọ́ ẹti oṣù kẹfà ọjọ́ kẹrindinlọ́gbọ́n ọdún ẹgbãlemẹdógún ilé ẹjọ́ àgbà ti ilú àmẹ́ríkà ṣe òfin pé kò si ìpínlẹ̀ àmẹ́ríkà ti ó ni ẹ̀tọ́ lati kọ igbéyàwó laarin ọkùnrin pẹ̀lú ọkùnrin tàbi obinrin pẹ̀lú obinrin
ijà fún ẹ̀tọ́ lati ṣe irú igbeyawo yi ti wà lati bi ọdún mẹrindinlãdọta sẹhin ṣùgbọ́n ni oṣù kẹfà ọdún ẹgbãlemẹ́tàlá ilé ẹjọ́ àgbà fi àṣẹ si pé ki ìjọba àpapọ̀ gba àṣà ki ọkùnrin fẹ́ ọkùnrin tàbi ki obinrin fẹ́ obinrin lati jẹ ki àwọn ti ó bá ṣe irú igbéyàwó yi lè gba ẹ̀tọ́ ti ó tọ́ si igbéyàwó àdáyébá  ohun ti ó tọ́ si ọkùnrin ti o fẹ́ obinrin nipa ogún pinpin owó ori tàbi bi igbéyàwó ba túká
obinrin fẹ́ obinrin

rulingìjọbaàpapọ̀ ti ilú àmẹ́ríkà gba òfin yi wọlé nitori òfinòṣèlú ni wọn fi ndari ilú àmẹ́ríkà
lati igbà ti ìròyìn ìdájọ́ yi ti jade ọ̀pọ̀lọpọ̀ ni àgbáyé pàtàki àwọn ẹlẹ́sin igbàgbọ́ ti nda ẹ̀bi fún ìjọba àmẹ́ríkà pé wọn rú òfin ọlọrun nipa igbéyàwó
ni àṣà igbéyàwó yorùbá èèmọ̀ ni ki ọkùnrin fẹ́ ọkùnrin tàbi ki obinrin fẹ́ obinrin
ki ẹbi ma ba parẹ́ ọmọ bibi jẹ ikan ninú ohun pàtàki ni igbéyàwó
bi ọkùnrin bá fẹ́ ọkùnrin wọn ò lè bi ọmọ lai si pé wọn gba ọmọ tọ́ tàbi ki wọn wa obinrin ti yio bá wọn bi ọmọ tàbi bi ó bá jẹ laarin obinrin meji ti ó fẹ́ ara ikan ninú obinrin yi ti lè bimọ tẹ́lẹ̀ tàbi ki ó wá ọkùnrin ti yio fún ohun lóyún ki wọn lè ni ọmọ ni irú igbéyàwó yi
yorùbá ni bi a ti nṣe ni ilé wa èèwọ̀ ibòmíràn òfin àmẹ́ríkà yi jẹ́ èèmọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá nitori a kò gbọ tàbi ka a ninú itàn àṣà yoruba
ki ṣe gbogbo èèmọ̀ ni ó dára fún àpẹrẹ ni igbà kan ri èèmọ̀ ni ki èniyàn bi àfin tàbi bi ibeji nitori eyi wọn ma npa ikan ninú àwọn meji yi ni tàbi ki wọn jù wọn si igbó lati kú ṣùgbọ́n láyé òde òni àṣà ji ju ibeji tàbi ibẹta si igbó ti dúró
kò yẹ ki ẹnikẹni pa ẹnikeji nitori àwọ̀ ara tàbi nitori ẹni ti èniyàn bá ni ìfẹ́ si
ni ilú àmẹ́ríkà ni àwọn ti ó fi ẹsin ìgbàgbọ́ bojú ti kó si abẹ́ àwọn aṣòfin ilú àmẹ́ríkà ni ayé àtijọ́ pé aláwọ̀dúdú ki ṣe èniyàn nitori eyi ó lòdi si òfin ki aláwọ̀dúdú fẹ́ aláwọ̀funfun bi wọn bá fẹ́ra wọn kò kà wọn kún tàbi ka irú ọmọ bẹ ẹ si èniyàn gidi
bẹni wọn lo òfin burúkú yi naa lati pa aláwọ̀dúdú lẹhin isin ni aarin igboro lai ya aláwọ̀dúdú ti wọn kó lẹ́rú lati ilẹ yorùbá sọtọ
ogun abẹ́lé àti ṣi ṣe òfin àpapọ̀ tuntun lẹhin ogun ni wọn fi gba àwọn aláwọ̀dúdú silẹ̀ ni ilú àmẹ́ríkà
ra àgbàdo lọ́jà
àgbàdo ni wọn fi nṣe ògì
ògì ni wọn fi nṣe ẹ̀kọ́
ògì ṣí ṣe fẹ ìmọ́ tótó nitori eyi lai si omi ògì kò lè ṣe é ṣe
ọkà oriṣiriṣi ló wà ṣùgbọ́n ọkà àgbàdo àti bàbà ni wọn mọ̀ jù lati fi ṣe ògì funfun tàbi pupa
a lè lọ àgbàdo funfun àti pupa pọ̀ ẹlòmiràn lè lọ ẹ̀wà sóyà pẹ̀lú gẹ́gẹ́ bi àpẹrẹ àwòrán ojú iwé yi ṣí ṣe ògìra àgbàdo lọ́jà
da àgbàdo rẹ fún ọjọ́ mẹta ninú omi tútù tàbi omi gbi gbóná
ṣọn àgbàdo kúrò ninú omi lati yọ ẹ̀gbin bi ò̀kúta kúrò
gbe lọ si ẹ̀rọ fún li lọ̀ tàbi gun pẹ̀lú odó lati lọ ọ

sẹ́ ògì pẹ̀lú asẹ́ aláṣọ tàbi asẹ́ igbàlódé
bẹ̀rẹ̀ si yọ omi ori ògì si sẹ bi ó bá ti tòrò
pààrọ̀ omi ori rẹ fún ìtọ́jú rẹ fún ji jẹ tàbi
da ògì sinú àpò ki ó lè gbẹ fún ìtọ́júdéjì àkúrẹ́ ọba aládélúsi ògúnladéaládétóyìnbó pari gbogbo ètùtù ibilẹ ti ọba àkúrẹ́ ma nṣe lati gori oyè ni ọjọ́rú ọjọ́ kẹjọ oṣù keje ọdún ẹgbãlemẹ̃dógún lati di ọba kejidinlãdọta ilú àkúrẹ́ ni ipinlẹ̀ ondó ti ilaoorun orilẹ̀ èdè nigeria
ọba àkúrẹ́ gun òkiti ọmọlóre
kí kí ọba ni èdè àkúrẹ́
kábiyèsi ọba aláyélúà wo kú ori ire o
ẹbọ á fín o àbá
adé á pẹ́ lóri bàtà á pẹ́ lọ́sẹ̀ o
ùgbà rẹ á tu ùlú àkúrẹ́ lára àṣẹ
ọmọ titun
ladéjomore ladéjomore1
èsun
oyà ajà gbusi
èsun
oyà ‘lé fon ‘ná lo 5
èsun
iyuná k ó ti léin
èsun
i yeran an kó ti iújà
èsun 15
ogbé godo serun so
o másikù bo ‘so lo
o to kìsì sáède
me i gbo yùngba yùngba yún yún ún
èsun aṣọòfì tàbi aṣọòkè jẹ́ aṣọ ilẹ̀ yorùbá
aṣọ òde ni nitori kò ṣe gbé wọ lójojúmọ́
ọ̀pọ̀lọpọ̀ aṣọòfì òkè wúwo ṣùgbọ́n ti ìgbàlódé ti bẹ̀rẹ̀ si fúyẹ́ nitori òwú igbalode
yorùbá ma nlo asooke fún igbéyàwó ìkómọ òkú ṣi ṣe oyè ji jẹ àti ayẹyẹ ìbílẹ̀ yoku
ó dùn lati wé ó si yẹ ni
ẹ ṣe àyẹ̀wò wi wé gèlè aṣọòkè ninú àwòrán àti àpèjúwe ojú iwé yi
aṣọ yorùbá kò pé lai si gèlè
bi yorùbá bá wọ aṣọ ìbílẹ̀ fún òde ojoojúmọ́ tàbi fún ayẹyẹ wọn ni lati wé gèlè ki imúra lè pé
fún ji jade ojoojúmọ́ a lè lo ipèlé aṣọ àdirẹ àti àwọn aṣọ igbàlódé lati fi wé gèlè ṣùgbọ́n fún òde gidi gèlè igbàlódé tàbi aṣọ òfì ti wọn npe ni aṣọ òkè ni yorùbá ma nwe
eleyi jẹ ki imúra yorùbá gbayì ni gbogbo àgbáyé
ẹ ṣe àyẹ̀wò wi wé gèlè ni ojú iwé yi
aṣọ yorùbá ìró àti bùbá kò pé lai si gèlè
gèlè oriṣiriṣi ló wà̀ a lè lo gèlè aṣọ ìbílẹ̀ bi aṣọ òfi òkè àdìrẹ tàbi ki á yọ gèlè lára aṣọ
ọpọlọpọ gèle ìgbàlódé wá lati òkè òkun
ìmúra obinrin yorùbá kò pé lai wé gèlè ṣùgbọ́n òwe yorùbá ti ó ni gele ko dun bi ka mo we
ewé iran
ki ariwo àlòtúnlò tó gbòde ni aiyé òde òni nipa àti dáàbò bo àyíká ni yorùbá ti ńlo àlòtúnlò pàtàki li lo ewé lati pọ́n oúnjẹ
oriṣiriṣi ewé ló wà ni ilẹ̀ yorùbá ti wọn fi má ńpọ́n oúnjẹ bi ẹ̀kọ ọ̀ọ̀lẹ̀ mọ́inmọ́in irẹsi sisè ọ̀fadà obì àti bẹ̃bẹ lọ
ewé iran ẹ̀kọ ló wọ́pọ lati fi pọ́n ẹ̀kọ ọ̀ọ̀lẹ̀ mọ́inmọ́in iyán àmàlà irẹsi sisè àti bẹ̃bẹ lọ
ewé obì ewé ọ̀gẹ̀dẹ̀ ewé kókò àti àwọn ewé yókù ni iwúlò wọn ni ilé tàbi lóko
gbogbo ewé wọnyi wúlò fún àyiká ju ọ̀rá ti wọn ńlò lati pọ́n oúnjẹ láyé òde òni
ewé li lo fún pi pọ́n àwọn oúnjẹ kò léwu rárá bi ọ̀rá igbàlódé
yorùbá ni bi a bà jẹ̀kọ à dári ji ewé
òwe yi túmọ̀ si pé bi a jẹ oúnjẹ inú ewé tán à ju ewé nù
ewé ti a kó sọnù wúlò fún àyiká ju ọ̀rá igbàlódé lọ
bi wọn da ewé si ilẹ́ yio da ilẹ́ padà bi wọn da sinú omi odò kò léwu fún ẹja àti ohun ẹlẹmi inú omi odò bi ọ̀rá àti ike igbàlódé ti ó ḿba àyiká jẹ́
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwòrán lilo ewé lójú iwé yi


ilé ìjọ́sìn jẹ ibi ti kò yẹ kó kọ ẹnikẹni nitori eyi onírú́urú eniyan ló npe jọ fún ẹ̀sìn ṣùgbọ́n itàn fi hàn pé ilú àti agbègbè ti iṣẹ̀lẹ̀ burúkú yi ti wáyé kò ri bẹ ẹ
ni ayé àtijọ́
funfun kò gbà ki dúdú ba wọn pé jọ ni ilé ìjọ́sìn kan na a
eleyi ló jẹ́ ki aláwọ̀dúdú america kó ra jọ lati bẹ̀rẹ̀ ilé ìjọ́sìn ti wọn
itàn tún fi hàn pé ọjọ́ ìsimi ló burú jù fún aláwọ̀dúdú america nitori bi àwọn aláwọ̀funfun miran ti nkúrò ni ilé ìjọ́sìn ni wọn nwa aláwọ̀dúdú ti wọn yio pa
ìjọ aláwọ̀dúdú
ọrọ igbàgbọ́ ni ìkúnlẹ̀ wá dọ́gba ṣùgbọ́n ibere wá yàtọ̀ eyi túmọ̀ si wi pé kò si ẹni tó lè mọ èrò inu ẹnikeji
ni irọlẹ ọjọ́ kẹtàdìnlógún oṣù kẹfa ọdún ẹgbãlemẹ̃dógún àwọn bi mẹ́tàlá pé jọ si ilé ìjọ́sìn aláwọ̀dúdú lati kọ́ ẹ̀kọ́ bibéli àti lati gbàdúrà ọkùnrin aláwọ̀funfun dylann roof ọmọ ọdún mọ́kànlélógún wọlé si ibi ipéjọ yi
gẹ́gẹ́ bi ìṣe aláwọ̀dúdú wọn ò kọ ẹnikẹ́ni ni ilé ìjọ́sìn wọn kò fura si nitori ó jẹ aláwọ̀funfun ó joko tó wákàtí kan laarin wọn kó tó bẹ̀rẹ̀ si yin ìbọn lati pa àwọn to ́péjọ
dylann roof pa aláwọ̀dúdú mẹsan lai ṣe nitori ó korira aláwọ̀dúdú
ó ṣe iṣẹ́ ibi yi tan ó sá ṣùgbọ́n ọwọ́ ọlọpa ti ba a ó si ti jẹ́wọ́ pé òhun ṣe nitori ki ogun lè bẹ́ silẹ̀ laarin aláwọ̀funfun àti aláwọ̀dúdú
àwọn ọlọpa ti fi ẹ̀sùn ipaniyan mẹsan kan
ìdájọ́ bẹ̀rẹ̀ ni ọjọ́ kọkàndinlógún oṣù kẹfa ọdún ẹgbãlemẹ̃dógún
ki ọlọrun tu gbogbo idilé àwọn mẹsan ti wọn gé ayé rẹ kúrú lai ṣe ninú ki ó si fún wọn ni ìsimi ayérayé
ọmọba kọ́lé aládétóyìnbó gba ọ̀pá àṣẹ ọba àkúrẹ́
ni ọjọ́ kẹsan oṣù kẹfa ọdún ẹgbãlémẹ̃dógún olóriòṣèlú gómìnà olúṣẹ́gun mimiko ti ipinlẹ ondo gbé ọ̀pá àṣẹ ọba fún ọmọba kọ́lé aládétóyìnbó lati di déjì ilù àkúrẹ́ kẹrindinlãdọta
lẹhin oṣù mejidinlógún ti ọba adebiyi adeṣida pa ipò dà àkúrẹ́ kò ni ọba a fi adelé ọmọba adétutù adeṣida ojei ti ó delé di igbà ti ọba kọ́lé aládétóyìnbó gba ọ̀pá àṣẹ
bi ó ti ẹ je wi pé ọba adebiyi adeṣida kò pẹ́ lóri oyè ju ọdún mẹta igbà rẹ tu ilú àkúrẹ́ lára
gẹ́gẹ́ bi ọmọ àkúrẹ́ pàtàki ọ̀jọ̀gbọ́n wumi akintide ti kọ lóri iwé ìròyìn ori ayélujára nipa àwọn idi lati yọ ayọ̀ ọba tuntun déjì àkúrẹ́  ọ̀dúndún keji tọka si pé ki ṣe àkọ́kọ́ ti wọn pe ọmọba kọ́lé aládétóyìnbó wálé lati òkèòkun lati wa du ipò ọba
eyi ṣẹlẹ̀ ni ọdún mẹwa sẹhin ni igbà ti ọmọba kọ́lé aládétóyìnbó jẹ́ ikan ninú àwọn ọmọba mẹ́tàlá lati idilé òṣùpá ti oyè kan ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀ ninú àwọn afọbajẹ ti gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ nitori eyi wọn kò ṣe bi ó ṣe yẹ
wọn kọ́kọ́ yàn iléri ẹni ti ó gbé owó rẹpẹtẹ silẹ̀ lai ṣe iwadi dájú pé ọmọba ni nigbati ilú kọ ẹni ti wọn yàn wọn pe ọmọba adépọ̀jù adeṣina ti won ro loye lati ilúọba lati fi jẹ ọba dipò ọmọba kọ́lé aládétóyìnbó ti ipò ọba tọ́ si
ọ̀rọ̀ yorùbá ni ayé kò lè pa kádàrá dà ṣùgbọ́n wọn lè fa ọwọ́ aago sẹhin lẹhin ọ́dun mẹwa àwọn afọbajẹ yan ọmọba kọ́lé aládétóyìnbó laarin ọmọba méjìlá lati idile òṣùpá ó si gba ọ̀pá àṣẹ ni wẹ́rẹ́
èdùmàrè á jẹ ki adé ó pẹ́ lóri ki bàtà á pẹ́ lẹ́sẹ̀ ki igbà ọba kọ́lé aládétóyìnbó tú ilú àkúrẹ́ lára àṣẹ
ni igbà kan ri imú erin dàbi ti àwọn ẹranko tó kù ni ṣùgbọ́n erin fi aigbọ tara ẹni di o ni imú gigùn
gbogbo nkan tó nlọ ni ayé àwọn ẹranko yoku ni erin fẹ tọpinpin rẹ
yorùbá ni ẹni bá wá iwakuwa ojú rẹ á ri irikuri
ni ọjọ́ kan gẹgẹbi iṣe erin ó ri ihò dúdú kan ó ti imú bọ lati tọpinpin lai mọ pe ibẹ̀ ni òjòlá ejò nla ti o ngbe ẹranko tàbi enia mi fi ṣe ibùgbé
bi o ti gbé imú si inú ihò yi ni òjòlá fa ni imú lati gbe mì
erin pariwo lati tú ara rẹ̀ silẹ̀ ṣùgbọ́n òjòlá kò tu imú rẹ silẹ̀
ìyàwó erin gbọ́ igbe ọkọ rẹ o fa ni irù lati gbiyànjú ki ó tú ọkọ rẹ silẹ̀
bi àwọn mejeeji ti ṣe ́gbìyànjú tó ni imú erin bẹ̀rẹ̀ si gùn si titi o fi já mọ́ òjòlá lẹ́nu
imú erin di gigùn
imú gigùn yi dá itiju fún erin ó fi ara pamọ́ titi ṣùgbọ́n nigbati àwọn ẹranko ti ó kù ri imú rẹ gigun wọn bẹ̀rẹ̀ si ṣe ilara irú imú bẹ
èébú dọlá ohun itiju di ohun ilara
ọ̀bọ jẹ ẹranko ti ó féràn àti ma ṣe àfarawé gbogbo ẹranko yoku
ni ọjọ́ kan ọ̀bọ lọ si ibi ihò dúdú ti erin lọ lati ṣe ohun ti erin ṣe
yorùbá ni ohun ojú wa lojú nri
bi ó ti gbé imú si inú ihò dúdú yi ni òjòlá gbe mi ó si kú
àwọn ẹranko tó kù fi ti ọ̀bọ kọ́gbọ́n nitori eyi ni o fi jẹ imú erin nikan ló gùn ni gbogbo ẹranko
ẹkọ pataki ninu itàn yi ni pe àfarawé lè fa àkóbá bi ikú òjijì àdánù owó àti ara ẹ̀wọ̀n àti bẹ̃bẹ̃ lọ

pẹ̀tẹ̀pẹ́tẹ̀ òjò
òjò ibùkún lọ́dọ̀ ẹni kan ni òjò ìbànújẹ́ lọ́dọ̀ ẹlòmíràn
lai si òjò ọ̀gbẹlẹ̀ á wà ọ̀gbẹlẹ̀ pi pẹ́ ló nfa iyàn
inú àgbẹ̀ ma ndun ni àsikò òjò nitori wọn mọ̀ pé ohun ọgbin wọn yio hù oúnjẹ àti jẹ àti tà yio pọ̀ si
ọmọdé àti àgbà ló fẹ́ràn òjò nitori ó mú ìtura wá pàtàki ni igbà ooru
ni idà keji òjò àrọ̀irọ̀ dá lè fa ìbànújẹ́ fún àgbẹ̀ àti ará ilú pàtàki fún ẹni ti ilé rẹ njò ẹni ti ó kọ́lé si ọ̀nà àgbàrá òjò ó nfá ẹ̀fọn yànmùyánmú eyi ti ó nfá ibà àgbàrá lè gbá ohun ọ̀gbìn lọ agbara lè yalé àti bẹ ́ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ
fún àpẹrẹ irònú àti ibànújẹ́ ni ìgbà òjò jẹ́ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ará ilú èkó nitori ọ̀nà fún àgbàrá kò tó eyi ma njẹ ki àgbàrá ba ilé àti ọ̀nà jẹ́
ni ibadan irònú na a dé fún àwọn ti ó kọ́lé si ẹ̀gbẹ́ odò ògùnpa nitori ìbẹ̀rù omiyalé
ọ̀rọ̀ yorùbá ni òjò kò bẹni kan ṣọ̀tá ẹni eji ri leji npa
ọ̀pọ̀lọpọ̀ igbà òjò kò rọ̀ fún ìbànújẹ́ èniyàn pàtàki bi èniyàn bá palẹ̀mọ́ fún òjò nipa ti tú àyíká ṣe lai kó pàntí si ọ̀nà àti ojú àgbàrá àti gbi gbẹ́ ọ̀nà fún àgbàrá
òwe yorùbá sọ wipé òjò tó rọ̀ ló mú pẹ̀tẹ̀pẹ́tẹ̀ wá
pẹ̀tẹ̀pẹ́tẹ̀ dára fún ohun ọ̀gbin bi ìrẹsì àti fún agbo ẹlẹ́dẹ̀ ṣùgbọ́n kò yẹ ilú
bi ìjọba bá ṣe ọ̀na fún ọkọ̀ àti ẹlẹ́sẹ̀ pẹ̀tẹ̀pẹ́tẹ̀ á din kù
eyi ti ó ṣe pàtàki ni ki ìjọba àti ará ilú sowọ́pọ̀ lati tú agbègbè àti àyíká ṣe lati lè lo òjò fún rere

iléìkàwé mtn
iléìkàwé gẹ́gẹ́ bi orúkọ yi ti jẹ ni èdè yorùbá jẹ ibi ti wọn kó oriṣiriṣi iwé si fún ọmọ iléiwé àti èrò lati wọlé yá iwé fún ki kà
ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ni iléìkàwé ti bẹ̀rẹ̀ ni alexandria egypt
ni ayé òde òni ki ṣe iwé nikan ni wọn nkó si iléìkàwé wọn a tún pèsè ẹ̀rọ ayélujára fún ẹni ti ó bá fẹ́ ka iwé lóri ayélujára àti lati wá idi ohun ti ó nlọ ni àgbáyé
ilé́iwé kò pé lai si iléìkàwé
ki ṣe iléiwé nikan ló ni iléìkàwé nitori àdúgbò agbègbè àti ilú na a ma nni iléìkàwé fún ọmọ iléiwé àti èrò ti ó ni ìfẹ́ lati ni ìmọ̀
lati igbà ti ìjọbaàpapọ̀ ti gba gbogbo iléiwé lọ́wọ́ àwọn olùdásílẹ̀ ni iléiwé ti bàjẹ́ pàtàki àwọn iléiwé ti ìjọba gba
yorùbá fẹ́ràn ẹni ti ó bá kàwé ṣùgbọ́n ni ayé òde òni ìfẹ́ owó àti ìgbádùn ti dipò ìfẹ́ ẹ̀kọ́ nitori eyi iléàpèjẹ pọ ni ilú ju iléìkàwé lọ
eyi ti ó burú jù ni pé kò si iléìkàwé tuntun eyi ti ó wà kò ri àtúnṣe
ìròyìn gbe jade pé iléiṣẹ ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀ ti ṣe tán lati gbé iléìkàwé ti wọn kọ́ ni ọdún mẹwa sẹhin fún lilò ni iléiwé giga ti ó wà ni àkokà ilú èkó kúrò nitori wọn ti i pa lati ọdún marun lai lò
eleyi yẹ kó ti ará ilú àti òṣèlú lójú nitori iléìkàwé ti wọn ti kọ́ ni ọgọrun ọdún sẹhin tàbi jù bẹ ẹ lọ ṣi wà ni òkèòkun
ilú kò lè ni ìlọsíwájú lai si ẹ̀kọ́ àti ìmọ̀ nitori ìgbádùn tàbi eré ṣi ṣe lai ṣi iṣẹ́ ló nfa ìṣẹ́
ọjọ́ itàn ni ọjọ́ kọkàndinlógún oṣù karun ọdún ẹgbãlemẹ̃dógún jẹ fun orilẹ̀ èdè nigeria àti gbogbo ilẹ̀ aláwọ̀dúdú
kò wọ́pọ̀ ki ìjọba ológun tàbi ẹgbẹ́ òṣèlú gbà lati gbé ìjọba silẹ̀ ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú nitori eyi àwọn olóri òṣèlú lati orilẹ̀ èdè bi mẹrinléladọta pé jọ si abuja olúilú nigeria lati ṣe ẹlẹri gbi gbé ìjọba lati ọ̀dọ̀ olóri kan si ekeji
goodluck ebele jonathan gbé ìjọba fún muhammadu buhari
yorùbá sọ wi pé melo la ó kà leyin adépèlé a ó ṣe àyẹ̀wò di ẹ̀ ninú àpẹrẹ àwọn olóri òṣèlú aláwọ̀dúdú tó jẹ oyè akintọ́lá ta kú ọ̀gágun olóògbé muammar gaddafi ti libya ṣe titi wọn fi pa si ori oyè lẹhin ọdún méjilélogóji hosni mubarak ti egypt wà lóri oyè titi ará ilú fi le kúrò lẹhin ọgbọ̀n ọdún ará ilú gbiyànjú ṣùgbọ́n wọn ó ri bàbá robert mugabe arúgbó ọdún mọ́kànlélãdọrun ti zimbabwe lé kúrò lati ọ̀rùndinlógóji ọdún paul biya ti cameroon ti ṣe olóri òṣèlú lati ogóji ọdún omar albashir ti sudan ti wà lóri oyè fún ọdún méjilélógún
àwọn ọ̀dọ́ ti a lérò wi pé yio tun yi iwà padà kò yàtọ̀ bi wọn bá ti dé ipò
pierre nkurunziza ti burundi gbà ki àwọn ará ilú kú ju ki ó ma gbe àpóti ibò ni igbà kẹta lẹhin ọdún mẹwa joseph kabila  olóri òṣèlú congo lati ọdún mẹrinla olóri òṣèlú togo faure gnassingbé ti wà lóri oyè fún ọdún mẹwa lehin iku bàbá rẹ kò dẹ̀ fẹ́ kúrò àti ọ̀pọ̀ tó ti kú si ori oyè
yorùbá sọ wi pé ni ilú afọ́jú olójú kan lọba ọ̀rọ̀ yi gbà ọpẹ́ fún orilẹ̀èdè nigeria nitori olóri òṣèlú goodluck ebele jonathan gbà lati gbé ìjọba fún olóri ogun muhammadu buhari ti ẹgbẹ́ míràn lai si ìjà
irú eyi ṣọ̀wọ́n pàtàki ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú
ẹgbẹ́ òṣèlú alágboòrùn ti ṣe ìjọba fún ọdún mẹ́rindinlógún ki ilú tó fi ibò gbé wọn kúrò ṣùgbọ́n fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ olóri àti ẹgbẹ́ òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ọdún mẹ́rindinlógún kéré
ká ni olóri òṣèlú goodluck ebele jonathan bá kọ̀ lati ki ẹni ti ilú yàn olóriogun muhammadu buhari ku ori ire ni idije idibo ijà ki ba ti bẹ́
eleyi fi hàn pé ọlọrun ni ifẹ nigeria ó ku ka ni ìfẹ́ ara
a lérò wi pé àwọn olóri àti ẹgbẹ́ òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀dúdú yoku yio fi eyi kọ́gbọ́na ki òṣèlú goodluck ebele jonathan ti ó gbé ìjọba fún olóriogun muhammadu buhari ti ilú fi ibò yàn àwọn ọmọ nigeria ti ó dibò fún àyipadà àti gbogbo ọmọ nigeria ni ilé lóko kú ori ire ọjọ́ pàtàki yi ni itàn orilẹ̀ èdè nigeria
ki i ṣe àkọ́kọ́ ti ọ̀wọ́n epo ọkọ̀ yio wáyé ni nigeria ṣùgbọ́n bi ijiyà ti ọ̀wọ́n epo ọkọ̀ kó bá ará ilú bá ti tán ìjọba àti ará ilú á gbàgbé ni wéré wọn ki kọ́ ọgbọ́n lati ronú ohun ti wọn lè ṣe lati jẹ ki irú rẹ ma wáyé mọ
epo ọkọ̀ kò kọ́kọ́ wọ́n nigbati olóriogun abacha gba ìjọba ni ọdún mejilélógún sẹhin ṣùgbọ́n lati bi ogún ọdún epo ọkọ̀ bẹ̀rẹ̀ si wọn ni iléepo nitori wọn kò tún ilé iṣẹ́ tó nṣe epo ọkọ̀ ṣe àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbigbà àti iwà ibàjẹ́ pọ̀ fún àwọn ti o nkó epo ọkọ̀ wọlé lati òkèòkun àti iléepo
ijiyà yi pọ gidigidi nitori ọ̀pọ̀ n sun iléepo fún ọ̀sẹ̀ kan nitori àti ri epo ọkọ̀ rà ni oye ti ìjọba ni ki wọn ta a ṣùgbọ́n ilé epo gbà lati ta epo fùn alarobọ̀ ju ọlọ́kọ̀ lọ
nigbati olóriogun olúṣẹ́gun ọbásanjọ́ di olóriòṣèlú ti wọn ri ọ̀rọ̀ ọ̀wọ́n epo ọkọ̀ yanjú ilú gbàgbé iyà yi
yàtọ̀ si ki àwọn ọlọ́kọ̀ epo ọkọ̀ da iṣẹ́ silẹ̀ tàbi ki òṣiṣẹ́ iléepo rọ̀bì da iṣẹ́ silẹ̀ ọ̀wọ́n epo ti fẹ́ di ìgbàgbé nitori irú eleyi ki pẹ́ ju ọjọ́ meji si mẹta lọ
ẹ ṣe iránti ni oṣù kini ọdún kẹta sẹhin nitori wọn fẹ fi owó kún epo ọkọ̀ lójú ẹ̀rọ epo ọkọ̀ wọ́n ṣùgbọ́n bi ilú fẹ́ bi ó kọ̀ ìjọba goodluck ebele jonathan fi owó kún epo ọkọ̀ lati naira marunlelọgọta di naira mẹtadinlọgọrun
ni àsìkò yi gbogbo èrò bọ́ sita lati sọ tinú wọn pé kò si ohun ti ó yẹ ki wọn gbé epo rọ̀bi lati nigeria lọ si òkèòkun lati lọ sọ di epo ọkọ̀ ki wọn tún fi owó ko padà silé pẹ̀lú owó iyebiye nigbati wọn lè tún iléiṣẹ́ to nṣe epo ọkọ̀ ṣe àti lati kọ́ tuntun si
ìjọba ṣe ìlérí fún ará ilú pé àwọn yio lo owó ti wọn bá ri fi tún ohun amáyédẹrùn igbàlódé ṣe wọn o si kọ àti tún iléiṣẹ́ ti o nsọ epo rọ̀bì di epo ọkọ̀ ṣe
ọdún mẹta ti kọjá ìjọba kò mú ìlérí yi ṣẹ nitori àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbigbà àti iwà ibàjẹ́
ìtẹ́lọ́rùn
bi kò bá si ìtẹ́lọ́rùn kò si ohun ti èniyàn ni ti ó tó
à i ni ìtẹ́lọ́rùn ló nfa iwà burúkú bi olè̀ jijà àgbèrè ojúkòkòrò iràkurà ijẹkújẹ ìpànìyàn gbi gbé oògùn olóró àti àwọn àlébù yoku
kò si owó ti ẹni ti kò ni ìtẹ́lọ́rùn lè ni ki ó tó
yorùbá ni isà òkú ki i yó bẹ́ ẹ̀ ló ri fún a lai ni ìtẹ́lọ́rùn nitori ojoojúmọ́ ni ohun tuntun njade pàtàki ni ayé oriṣiriṣi ẹ̀rọ igbàlódé àti ẹ̀rọ ayélujára yi
fún àpẹrẹ oriṣiriṣi ọkọ̀ ayọ́kẹ́lẹ́ ló wà ti wọn nṣe jade ni ọdọdún àti ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀ igbàlódé owó iyebiye
pẹ̀lú ìṣẹ́ ti ó pọ̀ ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ọkọ̀ ilẹ́ kò tó fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣèlú àti olóriìjọ mọ ọkọ̀òfúrufú bi ó ti wọ́n tó ni wọn nkó jọ
nitori eyi kò si owó ti ó lè tó fún ẹni ti ó bá fẹ́ràn ohun ayé
ẹ̀kọ nla ni lati kọ́ ọmọ ni ìtẹ́lọ́rùn lati kékeré
ẹni ti ó bá ni ìtẹ́lọ́rùn ló ni ohun gbogbo nitori ko ni wo aago aláago ṣiṣẹ́ á lè lo ohun ti ó bá ni pẹ̀lú ìtẹ́lọ́rùn
pẹ̀lú ìtẹ́lọ́rùn ohun ti kò tó loni mbọ̀ wá ṣẹ́kù ni ọ̀la bi èniyàn bá lè farabalẹ̀
ni ayé igbà kan bi èniyàn bá jẹ́ alágbára ti ó tẹpámọ́ṣẹ́ ti ó si tún ni iwà ọmọlúwàbí iyi wà fun bi kò ti ẹ ni owó ju olówó rẹpẹtẹ ti kò si ẹni ti ó mọ idi owó rẹ ni áwùjọ tàbi ti kò hùwà ọmọlúwàbí
ni ayé òde òni ọ̀wọ̀ wà fún olówó lai mọ idi ọrọ̀ eyi ló njẹ ki irú àwọn bẹ́ ẹ̀ dé ipò òsèlú olóri ìjọ tàbi gba oyè ti kò tọ́ si wọn
ìbẹ̀rù òṣì lè jẹ́ ki èniyàn tẹpámọ́ṣẹ́ bẹ ló tún lè jẹ́ ki ọ̀pọ̀ fi ipá wá owó
ìfẹ́ owó tó gba òde kan láyé òde òni njẹ ki ọ̀pọ̀lọpọ̀ jalè tàbi wá ipò agbára ti ó lè mú ki wọn ni owó ni ọ̀nà ti kò tọ́
òṣèlú ki fẹ́ gbé ipò silẹ̀ nitori ìbẹ̀rù pé bi agbára bá ti bọ́ ìṣẹ́ dé
àpẹrẹ tani mọ̀ ẹ́ ri pọ̀ lára àwọn òsèlú ti agbára bọ́ lọ́wọ́ rẹ ọ̀gá òṣìṣẹ́ ìjọba ti ipò rẹ bọ́ olóri ìjọ ti ó kó ọrọ̀ jọ ni orúkọ ọlọrun ló nri idá mẹwa gbà ju olóri ìjọ ti kò ni owó
òwe yorùbá ti ó sọ wi pé òṣì ló njẹ tani mọ̀ ẹ́ ri owó ló njẹ mo bá ẹ tan fi hàn pé owó dára lati ni ṣùgbọ́n kò dára lati fi ipá wá ni ọ̀nà ẹ̀bùrú
kò yẹ ki èniyàn fi ojú pa ẹni ti kò ni rẹ́ tàbi sá fún ẹbi ti kò ni nitori igbà layé igb̀a kan nlọ igbà kan mbọ̀ ẹni ti ó ni owó loni lè di òtòṣì ni ọ̀la ẹni ti kò ni loni lè ni a ni ṣẹ́ kù bi ó di ọ̀la
nitori eyi iwà ló yẹ ká bọ̀wọ̀ fún ki i ṣe owó tàbi ipò
erin
erin jẹ ẹran ti ó tóbi ju gbogbo ẹranko ti a mọ̀ si ẹran inú igbó àti ẹranàmúsìn ti a mọ̀ ni ayé òde òni
bi a bá ṣe àyẹ̀wò bi yorùbá ti ńgé ẹran ọbẹ̀ ó ṣòro lati ro oye ẹran ti enia yio jẹ ki ó tó erin
isọ̀ eran
bawo ni òwe yorùbá ti ó ni bi a bá pẹ́ láyé a ó jẹ ẹran ti o ́tó erin ti wúlò fún ẹni ti ki jẹ ẹran ti a mọ̀ si ajẹ̀fọ́ àti ajẹ̀fọ́ àti ajẹran ni òwe yi ṣe gbà ni iyànjú pé ohun ti kò tó ḿbọ̀ wá ṣẹ́ kù
fún àpẹrẹ bi enia bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ nibi kékeré bi ó bá tẹramọ́ yi o di ọ̀gá yio si lè ṣe ohun ti ẹgbẹ́ rẹ ti ó bẹ̀rẹ̀ ni ibi giga ṣe
bi enia bá ni oreọ̀fẹ́ lati pẹ́ láyé ti ó dúró tàbi ni sùúrù yio ri pé ohun jẹ ẹran ti ó tó erin


idibò lati yan olóri àti àwọn òṣèlú wáyé ni ọjọ́ keje oṣù karun ọdún ẹgbãlemẹ̃dógún lẹhin ọdúnidibò ni ìlúọba marun ti wọn ṣe ikan kọja
àsikò idibò kò dá iṣẹ́ dúró kò si ijà tàbi ji àpóti ibò àti iwà burúkú miran ti ó nṣẹlẹ̀ ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdúgbogbo olóri ẹgbẹ́ òṣèlú meje ti ó jade polongo pẹ̀lú ẹ̀bẹ̀ fún ibò ará ilú
wọn kan ilẹ̀kùn wọn pin iwé lati ṣe àlàyé ohun ti wọn yio ṣe fún ilú
ẹni ti ó wà lori oyè david cameron ti ó ndu ipò rẹ padà lọ lati ibẹ̀rẹ̀ dé òpin ìlúọba lati ṣe àlàyé ohun ti ẹgbẹ́ rẹ ṣe fún ilú àti eyi ti ó kù ti àwọn yio ṣe
àwọn òṣèlú ìlúọba kò pin ìrẹsì àti owó lati ra ibò bi ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdu pàtàki ni orilẹ̀ èdè nigeria
gẹ́gẹ́ bi òwe yorùbá igbàlódé ṣàdúrà ki nṣe àmin ijà ò si ni ṣọ́ọ̀ṣì àwọn òṣèlú iluoba kò sọ idibò di ijà ẹgbẹ́ kan kò rán jàndùkú si ọmọ ẹgbẹ́ keji wọn ò ji àpóti ibò wọn ò sọ ipò òṣèlú di oyè idilè bi ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀dúdu ti ó nlo ipò wọn lati mú àwọn èniyàn wọn lẹ́rú
bi ó bá di àsikò idibò wọn a lo ẹ̀sin àti ẹ̀yà lati pin ará ilú dipò ki wọn sọ ohun ti wọn ṣe tàbi ohun ti wọn yio ṣe lati tú ilú ṣe pàtàki lati gba ilú lọwọ òkùnkùn àti àwọn olè ti ó nṣe ìjọba
ó yẹ ki àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀dúdu fi eyi kọ́gbọ́n
ẹbi ará iránṣẹ́ ìjọba àti àwọn ọmọ olóògbé olóyè hubert adédèji ogunde pé jọ ni ọjọ́ kẹrinlélógún oṣù kẹrin ọdún ẹgbãlemẹ̃dógún ni ilú ìjẹ̀bú ọ̀sọ̀sà ti ipinlẹ̀ ògùn lati ṣe irànti
olóògbé olóyè hubert adédèji ogunde jade láyé ni ọjọ́ kẹrin oṣù kẹrin ọdún mẹ̃dọgbọn sẹhin
olóògbé olóyè hubert adédèji ogunde
eré ṣi ṣe bẹrẹ ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin nigbati yorùbá ba nṣe ọdún eégún eyi ti wọn fi nṣe iránti àwọn bàbánlá yorùbá
ni àsikò ọdún eégún orin ilú àti ijó ni wọn fi nda ilú lára yá pàtàki ni iwájú ilé ọba
nigbati yorùbá gba ẹ̀sìn ìgbàgbọ́ dipò ọdún eégún ọdún ìgbàgbọ́ bi ajinde àti kérésìmesì ni ọmọ iléiwé ọjọ́ ọ̀sè ma nṣe eré itàn bibeli lati dá ijọ lára yá
lára àwọn òṣèré yorùbá ti ó ti ẹ̀sìn ìgbàgbọ́ jade ni olóògbé olóyè hubert adédèji ogunde olóògbé kọ́lá ògúnmọ́lá àti olóògbé dúró ládipọ̀
itàn gbi gbé èdè àti àṣà yorùbá lárugẹ pẹ̀lú eré ilú àti orin kọjá ilẹ̀ yorùbá titi dé òkèòkun kò pé lai sọ nipa olóògbé olóyè hubert adédèji ogunde ti ó kọ́kọ́ dá ẹgbẹ́ iṣẹ́ òṣèré silẹ̀ ni aadọrin ọdún sẹhin
olóògbé ogunde lo ẹ̀bùn ti ó ni fi gbé èdè àti àṣà yorùbá lárugẹ gidigidi
gẹ́gẹ́ bi ikan ninú orin àti eré ti olóògbé ogunde ṣe yorùbá ronú bi yorùb́a bá ronú ki ṣe ẹbi nikan ló yẹ ki ó tọ́jú ohun ti ologbe fi silẹ̀
ó yẹ ki ìjọba pàtàki ìjọba àwon ipinlẹ̀ yorùbá para pọ̀ lati tọ́jú ogún ilé iṣẹ́ òṣèré ni ọ̀sọ̀sà fún li lò àwọn ọ̀dọ́ àti òṣèré ni iránti olóògbé olóyè hubert adédèji ogunde
ni ayé igbà kan ri àwọn ẹranko ni ọjà ti wọn
ni ọjọ́ ọjà kìnìún ajá ìgalà ikõkò kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀ erin ẹkùn ìjàpá ọ̀kẹ́rẹ́ ekuasin àti àwọn ẹranko yoku gbé irè oko àti ẹrù fún títà wá si ọjà
erin ni olóri ọjà kìnìún ni igbá keji
gbogbo ẹranko mọ àlébù ara wọn
wọn mọ̀ pé asin fẹ́ràn ijà bẹni òfófó àti àtojúbọ̀ ni àlébù ìjàpá
àjàpá ọ̀kẹ́rẹ́ ekuasin àti àwọn ẹranko yoku
ni ọjọ́ kan ijà bẹ́ silẹ̀ laarin ọ̀kẹ́rẹ́ àti asin
ki ṣe pé àwọn ẹranko yoku kò lè làjà yi ṣùgbọ́n wọn rò pé asin ti tún gbé iṣe rẹ̀ dé nitori ó fẹ́ràn ijà nitori eyi wọn kò dá si ijà
ìjàpá fi ìsọ̀ rẹ̀ silẹ̀ ó sá lọ wòran ijà
nigbati ó dé ibi ijà ó rò pé asin lágbára ju ọ̀kẹ́rẹ́ lọ ó kó si wọn laarin
ekuasin kò fẹ́ràn ìjàpá nitori ki gbọ tara ẹ nitori eyi inú bi i ó fi ọ̀kẹ́rẹ́ silẹ̀ ó kọjú ijà si ìjàpá
ó fi ibinú gé imú ìjàpá jẹ
ìjàpá bẹ̀rẹ̀ si ké igbe pẹ̀lú orin yi nitoìri ki àwọn ẹranko yoku lè gba ohun lọwọ asinasín tòhun ọ̀kẹ́rẹ́  jo mi jo
àwọn ló jọ njà  jo mi jo
ìjà ré mo wá là jo mi jo
asín wá fi mí ni mú jẹ  jo mi jo
ẹ gbà mí lọwọ́ rẹ̀  jo mi jo
àwò mí mbẹ lọ́jà jo mi joàwọn ẹranko yoku kọ̀ lati gba ìjàpá lọwọ asin dipò ki wọn làjà gẹ́gẹ́ bi orin arò ìjàpá yẹ̀yẹ́ ni wọn bẹ̀rẹ̀ si ṣe pé ìjàpá ri ẹ̀san òfófó
nigbati ìjàpá ri pé àwọn ẹranko yoku kò ṣetán lati gba ohun ó lo ọgbọ́n inú rẹ̀ lati tu ara rẹ̀ silẹ̀
ó fa imú rẹ àti ẹnu asin wọ inú ikarawun rẹ ó pa ikarawun dé mọ ẹnu ọ̀kẹ́rẹ́
asin bẹ̀rẹ̀ si jà pàtàpàtà lati tú ẹnu rẹ̀ silẹ̀
bi ó ti dura bẹni ẹnu rẹ̀ gùn si titi ó fi já
ìjà yi ló sọ asin di ẹlẹ́nu gígùn ti ó sọ ìjàpá di onímú kékeré titi di ọjọ́ òni
ẹ̀kọ́ itàn yi ni pé kò si èrè rere ninú ijà tàbi iwà òfófó nitori igbẹhin àlébù wọnyi ki i dára
bi ó ti ẹ̀ jẹ́ pé a ti kọ nipa orúkọ àti àwòrán ẹranko ni àwọn ìwé ti a ti kọ sẹhin ṣùgbọ́n yorùbá ni ọgbọ́n ki i tán nitori eyi a ṣe àtúnṣe gẹ́gẹ́ bi ọ̀jọ̀gbọ́n èdè yorùbá ti tọka
fún ìrànlọ́wọ́ àwọn ti kò gbọ́ èdè yorùbá a fi pipè orúkọ ẹranko pẹ̀lú àwòrán si ojú ìwé yi apá kini àti apá keji

pí pa àjòjì ni gúsù ilẹ̀ aláwọ̀dúdú
òwe yorùbá kan sọ pé amúkun ẹrù ẹ́ wọ́ ó ni ẹ̃ wò ìsàlẹ̀
òwe yi ṣe é lò lati ṣe àyẹ̀wò ìṣẹ̀lẹ̀ pí pa àjòjì ilẹ̀ aláwọ̀dúdú yoku ti ó bẹ́ sílẹ ni gúsù ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ni oṣù kẹrin ọdún ẹgbãlémẹ̃dógún
èniyàn dúdú ni gúsù ilẹ̀ aláwọ̀dúdú jẹ ìyà lábẹ́ ìjọba amúnisìn fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún
ìfẹ́ àlejò àjòjì ju ara ẹni jẹ ki ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdú jẹ ìyà lábẹ́ aláwọ̀funfun lati òkèòkun fún ìgbà pi pẹ́
ojúkòkòrò aláwọ̀funfun si ohun ọrọ̀ ti ó wà ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú pọ̀ si nigbati ọkàn wọn balẹ̀ tán wọn ṣe ìjọba ti ó mú onílé sìn
ìjọba amúnisìn yi fi ipá gba ilẹ̀ aláwọ̀dúdú lati pin fún aláwọ̀funfun wọn ṣe òfin lati ya dúdú sọ́tọ̀ pé dúdú kò lè fẹ́ funfun wọn bẹ̀rẹ̀ si lo èniyàn dúdú bi ẹrú lóri ilẹ̀ wọn àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ
àwọn èniyàn dúdú kò dákẹ́ wọn jà lati gba ara wọn sílẹ̀ ninú ìyà àti ìṣẹ́ yi nitori eyi wọn pa ọ̀pọ̀lọpọ̀ bẹni wọn gbé àwọn olóri aláwọ̀dúdú púpọ̀ si ẹ̀wọ̀n ọdún àimoye
lára wọn ni nelson mandela ti ó lo ọdún mẹ́tàdínlọ́gbọ̀n ni ẹ̀wọ̀n nitori ijà àti tú àwọn èniyàn rẹ sílẹ̀ lọ́wọ́ ìjọba amúnisìn
ki ṣe ẹ̀yà zulu tàbi ará ilu gúsù ilẹ̀ aláwọ̀dúdú nikan ló jà lati gba òmìnira lọ́wọ́ ìjọba amúnusìn
gbogbo àgbáyé àti ilẹ̀ aláwọ̀dúdú yoku dide pọ lati pa ẹnu pọ̀ bá olè wi
ni àsikò ijiyà yi ìjọba àti ará ilú nigeria ná owó àti ara lati ri pé èniyàn dúdú ni gúsù ilẹ̀ aláwọ̀dúdú gba òmìnira lóri ilẹ̀ wọn
ni ọjọ́ kẹrindinlógún oṣ̀u kẹrin ọdún ẹgbãlemẹdógún ọwọ́ ọlọpa italy tẹ ọkunrin mẹ̃dogun ti ó ju àwọn ìgbàgbọ́ mejila si odò nitori ẹ̀sìn lati inú ọkọ̀ ojú agbami ti o nko aláwọ̀dúdú ti ó nsa fún ogun àti iṣẹ lo si òkèòkun ilúòyinbò
ni gbogbo ọ̀nà ni aláwọ̀dúdú fi gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn
lára gbi gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn ni àlùfã fi ni ki àwọn ọmọ ijọ bẹ̀rẹ̀ si jẹ koríko ti ọmọ rẹ kò lè jẹ ṣùgbọ́n àwọn ọmọ ijọ ti ó jẹ koríko ló gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn
ọmọ ijọ ti kò le bọ ara rẹ tàbi bọ ọmọ ti ó nda idamẹwa nigbati olóri ijọ nfi owó yi gun ọkọ̀ òfúrufú fi han pé ọ̀pọ̀ ti gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn
aládurà ti ó nri iran ti kò ri tara rẹ gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn
‘
ẹlẹ́sin mùsùlùmi ti ó npa ẹlòmíràn ni orúkọ ẹ̀sìn gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn
eyi ti ó ni èèwọ̀ ni iwé kika fún ẹ̀sìn ohun boko haram ti wọn fi nba ilé iwé jẹ ji àwọn obinrin kò kúrò ni ilé iwé fihàn pé wọn gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn
ọjọ́ kẹrinla oṣù kẹrin ọdún ẹgbãlemẹdógún ló pé ọdún kan ti ẹgbẹ́ burúkú boko haram ti ko igbalemọkandinlógún obinrin kúrò ni iléiwè ni chibok
lèmọ́mù rán ọmọ tirẹ̀ lọ si iléiwé irú àwọn ọmọ lèmọ́mù ti ó ka iwé ni ó nṣe òṣèlú tàbi jẹ ọ̀gá ni iṣẹ́ ìjọba
kò si òṣèlú aláwọ̀dúdú ti kò sọ pé ohun jẹ onígbàgbọ́ tàbi mùsùlùmi ṣùgbọ́n eyi kò ni ki wọn ma ja ilú ni olè
ìfẹ́ agbára ki jẹ ki wọn fẹ gbe ipò silẹ̀ nitori eyi wọn á fi ẹ̀sìn da ilú rú
eleyi ló fa ogun ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdú
ni igbà ipalẹ̀mọ́ idibò ẹ̀rù ba ará ilú nitori wọn kò mọ ohun ti ó lè sẹlẹ̀
àwọn ti ó ndu ipò jade ni rẹpẹtẹ fún ètòòṣèlú eyi ti ó fa ki àwọn jàndùkú bẹ̀rẹ̀ ijà ti ó fa súnkẹrẹ fàkẹrẹ ọkọ̀ pàtàki ni ilú èkó eleyi fa ibẹ̀rù pé ọjọ́ idibò yio burú
ẹgbẹ́ onigbalẹ
yorùbá ni ọ̀rọ̀ ki i mi ni ikùn àgbà ṣùgbọ́n ọ̀rọ̀ mi ni ikùn ọba èkó ọba rilwanu akiolu nigbati ó ṣe ipàdé pẹ̀lú àwọn àgbà ìgbò èkó pé ti wọn kò bá dibò fún ẹni ti ohun fẹ wọn yio bá òkun lọ
ọ̀rọ̀ ọba rilwanu akiolu bi ará ilé àti oko ninú
eleyi tún dá kún ibẹ̀rù pé ija yio bẹ́ ni ọjọ́ idibò nitori eyi ọpọlọpọ ará ilú ko jade lati dibò
gbogbo àgbáyé ló mọ̀ wi pé àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ki i fẹ gbé ìjọba silẹ
ki ṣe pe wọn ni ifẹ́ ilú bi kò ṣe pé ó gbà wọn láyè lati lo ipò wọn lati ji owó ilú fún ara àti ẹbi wọn
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ yorùbá pe ikú tó fẹ́ pani bó bá sini ni fìlà ọpẹ́ ló yẹ ká dá ikú tó fẹ́ pa ará ilú ti re kọja nitori ọjọ́ idibò lati yan gómìnà àti aṣòfinipinlẹ̀ ti lọ lai mú ogun dáni bi ará ilú ti rò
ẹ ṣe àyẹ̀wò èsi idibò
ipinlẹ̀ orilẹ̀ edè nigeria
à ṣe kágbá idibò ni orilẹ̀ èdè nigeria yio wáyé ni ọjọ́ àbámẹ́ta ọjọ́ kọkọ̀nlá oṣù kẹrin ọdún ẹgbãlémẹ̃dógún lati yan gómìnà àti àwọn aṣòfin ipinlẹ̀ mẹrindinlọ́gbọ̀n
a dúpẹ́ pé ilú jade lati dibò yan olóri òṣèlú àti àwọn aṣòfinàgbà lai mú ijà dáni bi gbogbo ilú ti bẹ̀rù pé yio ri oṣù tó kọjá
yorùbá sọ wi pé ìbẹ̀rẹ̀ kọ́ ló niṣẹ́ a fi ọ̀rọ̀ yi rọ ará ilú pé ki wọn tu jade lati dibò nitori ìjọba àpapọ̀ kò súnmọ́ ará ilú bi ti gómìnà àti aṣòfin ipinlẹ̀ ki wọn lè jẹ èrè ìjọba alágbádá

ẹ̀rù ba onilé àti àlejò fún nigeria nitori idibò à ti yan olóri òṣèlú à̀ti àwọn òṣèlú yoku ṣùgbọ́n a dúpẹ́ lọ́wọ́ ọlọrun pe ọjọ́ na ti wá ó ti lọ ilú ti yan olóri òṣèlú tuntun ọ̀gágun muhammadu buhari lati gba ipò lọ́wọ́ ọ̀jọ̀gbọ́n goodluck ebele jonathan
ẹgbẹ́ òṣèlú alágboorun ti ó ti ṣe ìjọba fún ọdún mẹrindinlógún ti ṣe iléri wi pé àwọn yio wa lori oyè fún àádọ́ta ọdún nitori ẹgbẹ́ wọn ló pọ̀jù ni ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú
yorùbá pa òwe pé à ti gba ọmọ lọ́wọ́ èkùrọ́ ki ṣe ojú bọ̀rọ̀ pàtàki à ti gba ipò lọ́wọ́ òṣèlú ki ṣe ojú bọ̀rọ̀
gẹ́gẹ́ bi òwe yi ẹnikẹni mọ̀ pé òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ki fẹ gbé ipò silẹ̀
bi ó bá ṣe é ṣe wọn ò kọ lati kú si ipò nitori wọn kò sin ará ilú
aṣiwájú bọla ahmed tinubu ṣe àtilẹhin rẹ fún ọ̀gágun muhammadu buhari
yorùbá sọ wi pé àgbájọ ọwọ́ la fi nsọ̀yà lai si ipa ti aṣiwájú bọla ahmed tinubu kó lati kó ẹgbẹ yoku mọ́ra àti àtilẹhin rẹ fún ọ̀gágun muhammadu buhari lati jade ni igbà kẹrin fun ipò olóri oselu àyipadà ti ará ilú fẹ́ kò bá ma ṣe e ṣe
ijọba nigeria sún idibò kúrò ni oṣù keji ọjọ́ kerinla si oṣù kẹta ọjọ́ kejidinlogbon ọdún ẹgbãlemẹ̃dógún nitori àwọn ológun ni àwọn kò lè daabo bo ará ilú ni àsikò idibò
wọn ni àwọn fẹ dojú ijà kọ ẹgbẹ́ burúkú ti a mọ̀ si boko haram
àwọn ará ilú fi ibinú han nipa ki kọ isún siwájú ọjọ́ idibò ṣùgbọ́n nigbati olóri iléiṣẹ́ idibò attahiru jega ṣe àlàyé wi pé ẹmi àwọn òṣìṣé idibò ṣe pàtàki ohun kò lè fi ẹ̀mi wọn wewu nitori eyi ó rọ ará ilú lati gba ọjọ́ tuntun ti wọn sún idibò si
àwọn ti ó ndu ipò òṣèlú fi si sún idibò siwájú polongo lati rọ àwọn ará ilú fún ibò wọn
eleyi fa inira fún àwọn awakọ̀ pàtàki ni ilú èkó ó si tún ba ọrọ̀ ajé jẹ́
ọjọ́ idibò naa ló wọlé dé wẹ́rẹ́ yi nitori ó di ọ̀la
bi ará ilú bá fẹ́ ki àyipadà rere dé si ìyà a kò si iná kò si omi àti ohun amáyédẹrùn igbàlódé a rọ àwọn ọmọ nigeria rere ki wọn tu jade lati ṣe ojuṣe wọn lati lọ dibò yan ẹni ti wọn ba lero wi pé ó lè ṣe àtúnṣe si ipò òṣèlú tuntun
ẹgbẹ́ gbigbé àṣà àti èdè yorùba lárugẹ gbadura pé ki ó má si ogun tàbi ijà ni àsikò àti ki ilú tura lẹhin idibò

yorùbá ka ọmọ bibi si ohun pàtàki fún ìdílé nitori èyi tijó tayọ̀ ni yorùbá ma fi nki ọmọ titun káàbọ̀ si ayé
gẹ́gẹ́bí ọ̀gá ninu olórin ilẹ̀aláwọ̀ dúdú olóyè ebenezer obey ti kọ́ ẹ̀bùn pàtàki ni ọmọ bibi
ìlú ti igbe ọmọ titun kò bá dún ìlú naa ́a kan gógó
eleyi lo ṣẹlẹ̀ ni ìlú olúróhunbí
fún ìgbà pípẹ́ àwọn obinrin ìlú kò ri ọmọ bi nitorina gbogbo wọn lọ si ọ̀dọ̀ òrìṣà ìrókò lati lọ tọrọ ọmọ
oníkálukú wọn jẹjẹ oriṣiriṣi ohun ti wọn ma fún ìrókò ti wọ́n bá lè ri ọmọ bi
ẹlòmiràn jẹ ẹ̀jẹ́ ewúrẹ́ òmíràn àgùntàn tàbi ohun ọ̀gbìn
yorùbá ni ẹyin lohùn bi ó bá balẹ̀ ko ṣẽ ko kàkà ki olurohunbi ìyàwó gbẹ́nàgbẹ́nà jẹ ẹ̀jẹ́ ohun ọ̀sìn tàbi ohun àtọwọ́dá o jẹ ẹ̀jẹ́ lọ́dọ̀ ìrókò pé ti ohun bá lè bi ọmọ ohun yio fún ìrókò lọ́mọ naa
lai pẹ́ àwọn obinrin ìlú bẹ̀rẹ̀ si bimọ
oníkálukú pada si ọ̀dọ̀ ìrókò lati lọ san ẹ̀jẹ́ wọn ṣùgbọ́n olúróhunbí kò jẹ́ mú ọmọ rẹ̀ silẹ lati san ẹ̀jẹ́ ti ó jẹ́
òwe yorùbá ni bi ojú bá sé ojú ki ohun má yẹ̀ ohun ṣùgbọ́n olúróhunbí ti gbàgbé ẹ̀jẹ́ ti ó jẹ́
ni ọjọ́ kan olúróhunbí dágbére fún ọkọ rẹ̀ pé ohun fẹ́ lọ si oko ẹgàn igbó ó bá gba abẹ́ igi ìrókò kọjá
bi ó ti dé abẹ́ igi ìrókò ìrókò gbamú ó bá sọ di ẹyẹ
ẹyẹ olúróhunbí bẹ̀rẹ̀ si kọ orin lóri igi ìrókò bayi oníkálukú jẹ̀jẹ́ ewúrẹ́ ewúrẹ́
ònìkàlùkú jẹjẹ àgùntàn àgùntàn bọ̀lọ̀jọ̀
olúróhunbí jẹ̀jẹ́ ọmọ rẹ̀ ọmọ rẹ̀ a pọ́n bí epo
olúróhunbí o jain jain ìrókó jaini nigbati ọkọ olúróhunbí reti iyàwó rẹ titi ó bá pe ẹbi àti ará lati wa
wọn wa olúróhunbí titi wọn kò ri ṣùgbọ́n nigbati ọkọ rẹ̀ kọjá lábẹ́ igi ìrókò to gbọ́ orin ti ẹyẹ yi kọ ó mọ̀ pe ìyàwó ohun ló ti di ẹyẹ
gẹgẹbi iṣẹ́ rẹ gbénàgbénà ó gbẹ́ èrè bi ọmọ ó múrá fún ó gbe lọ si abẹ́ igi ìrókò
òrìṣà inú igi ìrókò ri ère ọmọ yi o gbã ó sọ olúróhunbí padà si ènìà
ìtàn yi kọ́ wa pé igbèsè ni ẹ̀jẹ́ ti a bá dá ẹ̀jẹ́ ki á gbìyànjú lati san ki a má da ẹ̀jẹ́ ti a kò lè san àti ki á jẹ́ ki ọ̀rọ̀ wa jẹ ọ̀rọ̀ wa
ni ayé àtijọ́ òbi ni o nfẹ iyàwó fún ọmọ ọkùnrin wọn
bi òbi bá ri ọmọ obinrin ti o dára ni idile ti o dára wọn á lọ fi ara hàn lati tọrọ rẹ fún ọmọ wọn ọkunrin
àṣà yi ti yàtọ̀ ni ayé òde òni nitori awọn ọmọ igbàlódé kò wo idile tabi gbà ki òbi fẹ́ iyàwó tabi ọkọ fún wọn
ọkùnrin àti obinrin ti lè má bára wọn gbé  wọn ti lè bi ọmọ tabi jẹ ọ̀rẹ́ fún igbà pipẹ́ tabi ki wọn ṣẹ̀ṣẹ̀ pàdé wọn yio fi tó òbi leti bi wọn bá rò pé awọn ti ṣetán lati ṣe ìgbéyàwó
mọ̀ mí nmọ̀ ẹ́ jẹ ikan ninu ìgbésẹ̀ àkọ́kọ́ ninu ètò igbeyawo ibilẹ̀
yorùbá ni ẹni tó lọ si ilé àna lọ sọ èdè oyinbo ni yio túmọ̀ rẹ nitori eyi ẹbi ọkọ kò gbọ́dọ̀ ṣe ìgbéraga ni ilé àna bi ó ti wù ki wọn ni ọlá tó
ẹbi ọkọ yio tọ ẹbi iyàwó lọ lati fi ara hàn ati lati ṣe àlàyé ohun ti wọn ba wa fún ẹbi obinrin
yorùbá ni a ki lọ si ilé arúgbó ni ọ̀fẹ́ nitori eyi ẹbi ọkọ yio gbé ẹ̀bùn lọ fún ẹbi ìyàwó
ọpọlọpọ igbà apẹ̀rẹ̀ èso ni ẹbi ọkọ ma ngbé lọ fún ẹbi ìyàwó ṣugbọn láyé òde òni wọn ti fi pãli èso olómi dipo apẹ̀rẹ̀ èso ohun didùn àkàrà òyinbó tabi ọti òyinbó dipò
kò si ináwó rẹpẹtẹ ni ètò mọ̀ mí nmọ̀ ẹ́ nitori ohun ti ẹbi ọkọ ba di dani ni ẹbi ìyàwó yio gba ẹbi ìyàwó na yio ṣe àlejò nipa pi pèsè ounjẹ
mọ̀ mí nmọ̀ ẹ́ o yẹ ki o fa ariwo nitori ki ṣe gbogbo ẹbi lo nlọ fi ara hàn ẹbi àfẹ́sọ́nà
a ṣe akiyesi pé awọn ti ó wá ni ilú nlá tabi awọn ọlọ́rọ̀ ti sọ di nkan nla
èrò ki pọ bi ti ọjọ ìgbéyàwó ibilẹ
ẹ ranti pé ki ṣe bi ẹbi bá ti náwó tó ni ó lè mú ìgbéyàwó yọri
ẹ jẹ ki a gbiyànjú lati ṣe ohun gbogbo ni iwọntunwọnsin
eyi ti o ṣe pataki jù ni lati gba ọkọ àti ìyàwó ni ìmọ̀ràn bi wọn ti lè gbé ìgbésí ayé rere
ẹ fọ ẹja edé àti irú ẹ dàápọ̀ pẹ̀lú ẹran bibọ ẹja gbígbẹ iyọ̀ irú iyọ̀ igbàlódé àti omi sinú ikòkò kan
ẹ gbe ka iná fún sisè
bi ẹ ti nse lọ ẹ da epopupa sinú ikòkò keji
ẹ yọ epo díẹ̀ ki ẹ da àpọ̀n si lati yọ àpnọ̀ yi bi ó ba ti gbónọ́ díẹ̀ ẹ da gbogbo èlò ọbẹ̀ inú ikòkò kini ni gbígbónọ́ sinú ikòkò keji ti epo àti àpọ̀n wa
ẹ ro pọ ẹ yi iná rẹ silẹ̀ díẹ ki ẹ ro titi yio fi jiná
ti ọbẹ̀ na bá ki jù ẹ bu omi gbigbónọ́ díẹ si titi yio ri bi ẹ ṣe fẹ́
gẹ́gẹ́bí ọba nínú olórin ti ógbé àṣà àti orin yorùbá lárugẹ lagbaaye ọba orin sunny ade ti kọ wípé kí iṣu tó di iyán a gún iṣu lódó òdodo ọ̀rọ̀ ni wípé a ni lati gún iṣu lódó kí ó tó di iyán ṣùgbọ́n fún ìrọ̀rùn àwọn tí ó ní ìfẹ́ oúnje abínibí tí ó wà ni ìlúọba òkèòkun a ò gún iṣu lódó mọ a ro lórí iná bí ìgbà ti a ro èlùbọ́ to di àmàlà ni
ìyàtọ̀ tó wà laarin èlùbọ́ tó di àmàlà àti iṣu tó di iyán tí a rò nínú ìkòkò ni wípé àmàlà dúdú iyán funfun ṣùgbọ́n àmàlà fẹ́lẹ́ ju iyán lọ
a ní lati ṣe àlàyé fún àjòjì wípeí ara iṣu ni èlùbọ́ tó di àmàlà ti jáde gẹ́gẹ́bi iyán ti jáde lára iṣu
owo nairabi ọkọ ìyàwó bà ti lówó tó ni ó ti lè fi owó si inú àpò ìwé fún owó orí àti àwọn owó ẹbi yókù
ni ayé òde òní owó fún àpò ìwé méjìlá wọnyi lè bẹ̀rẹ̀ lati aadọta naira ẹbí dẹ̀ lè din àpò ìwé kù lai ṣi àpò ìwé tàbi ka owó inú rẹ̀
òwe yorùbá ni bíbí ire kò ṣe fi owó rà
ìyàwó ìbílẹ̀ ki ṣe iṣẹ́ ọkọìyàwó nikan bi ẹbí ìyàwó bá wo àwọn ènìà pàtàkì lẹhin ọkọ inú wọn a dùn ju owó lọ nitori wọn a mọ̀ wípé ilé tó dára ni ọmọ wọn nlọ
ọpọlọpọ ẹbí ki gba owó orí mọ wọn a fún ẹbí ọkọ padà ni àpò ìwé owó orí pẹ̀lú ìkìlọ̀ wípé ọmọ wọn ki ṣe tita ṣùgbọ́n ki ọkọ àti ẹbi rẹ tọju ọmọ wọn
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn ohun ti àpò ìwé owó wọnyi wà fún ni ojú ìwé yi

ìnáwó nla ni ìgbéyàwó ìbílẹ̀ ṣùgbọ́n gẹ́gẹ́ bi òwe yorùbá bi owó ti mọ ni oògùn nmọ bi agbára ọkọ ìyàwó àti ìdílé bá ti tó ni ìnáwó ti tó
ẹrù ìgbéyàwó ayé òde òní ti yàtọ si ẹru ayé àtijọ́ nitori àwọn yorùbá ti o wa ni àjò nibiti ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹrù yi kò ti wúlò nitori èyi ni a ṣe kọ àwọn ẹrù ti a lè fi dipò pàtàki fún àwọn ti ó wà lájò
ataṣọmbọ atawẹ́wẹ́ ataijọsin ata gbigbẹ ata gígún àti awọn èlò ọbẹ̀
ata ṣe pàtàki ninu àwọn èlò ọbẹ̀
yorùbá ni ẹ̀mí ti ò jata ẹ̀mí yẹpẹrẹ nitori eyi lai si ata ninu ọbẹ̀ ọbẹ̀ o pe
ko si ọbẹ̀ yoruba ti enia ma jẹ lai ni ata fún àpẹrẹ wọn ki jẹ ila funfun tàbi ewédú ti wọn se lai ni ata lai bu ata ọbẹ̀ si
oriṣiriṣi ata atarodo ataṣọmbọ atawẹ́wẹ́ ataijọsin tataṣe ata gbigbẹ ata gígúnàwòrán ata ti ó wá ni ojú ewé yi wọ́pọ̀ ni ọjà yorùbá
atarodo tataṣe

ọbẹ̀ yorùbá ti wọn fi ata gígún àti èlò ilẹ̀ wa se ki wọn bi ọbẹ̀ ìgbà lódé ti wọn fi èlò okere se
bi nkan ti wọn to ni ilu a le fi ẹ̃dẹgbẹrin naira se ìkòkò àwọn ọbẹ̀ yorùbá bi iláàsèpọ̀ ẹ̀gúsí funfun àpọ̀n àjó àti bẹ̃bẹ lọ fún idile enia mẹfa
a rọ ẹnikẹni ti ó ni ìfẹ́ èdè àti àṣà yorùbá pàtàki ọmọ iléiwé giga ti ó nkọ ẹ̀kọ́ èdè yorùbá ki ó kọ àròkọ fún lóri ayélujára
àròkọ ti èrò bá kà jù tàbi ti wọn ni ìfẹ́ rẹ jù yio gba ẹ̀bùn ti a o ṣe ni ọdọọdún
àròkọ na a gbọ́dọ̀ ni àwọn ohun wọnyi
ni ìlú ayégbẹgẹ́ ìyàn mú gidigidi eleyi mu ọba ìlú bẹ̀rẹ̀ si sá pamọ́ fún àwọn ará ìlú nitori kò mọ ohun ti ohun lè ṣe
òjò kò rọ̀ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún oorun gbóná janjan nitorina kò si ohun ọ̀gbìn ti ó lè hù
ìrònú àti jẹ àti mun bá gbogbo ará ìlú  ọba olóyè ọmọdé àti àgbà
yorùbá ni àgbà kii wà lọ́jà ki orí ọmọ tuntun wọ nitori èyí ọba sáré pe gbogbo àgbà ìlú àti àwòròifá lati ṣe iwadi ohun ti ìlú lè ṣe ki òjò lè rọ̀
àwòròifá dá ifá ó ṣe àlàyé ẹbọ ti ifá ni ki ìlú rú
ifá ni ki ìlú mu erin lati fi rúbọ ni gbàgede ọjà
gẹ́gẹ́bi ọbaorin sunny ade ti kọ́ ìtàkùn ti ó ni ki erin ma wọ odò tohun terin lo nlọ
ògb́ojú ọdẹ ló npa erin ṣùgbọ́n olóríọdẹ ti ọba yan iṣẹ́ ẹ mi mú erin wọ ìlú fún sọ pé ko ṣẽ ṣe nitori ọdẹ aperin ni àwọn ki ṣe ọdẹ a mu erin
ọba paṣẹ fún akéde ki ó polongo fún gbogbo ara ilu pe ọba yio da ẹnikẹni ti ó bá lè mú erin wọ ìlú fun ìrúbọ yi lọ́lá
ọ̀pọ̀ gbìyànjú pàtàki nitori ìlérí ti ọba ṣe fún ẹni ti ó bá lè mu erin wọ̀lú wọn sọ ẹmi nu nínú igbó ọ̀pọ̀ fi ara pa lai ri erin mú
laipẹ ìjàpá lọ bà ọba àti olóyè pé ohun yio mú erin wálé fún ẹbo rírú yi
olúọdẹ rẹrin nigbati o ri ìjàpá ó wá pa òwe pé à nsọ̀rọ̀ ẹran ti ó ni ìwo ìgbín yọjú
olúọdẹ fi ojú di àjàpá ṣùgbọ́n ìjàpá kò wo bẹ̀ ó fi ọgbọn ṣe àlàyé fún ọba
ọbá gbà lati fún ìjàpá láyè lati gbìyànjú
ìjàpá lọ si inú igbó lati ṣe akiyesi erin lati mọ ohun ti ó fẹ́ràn ti ohun fi lè mu
ìjàpá ṣe akiyesi pé erin fẹ́ràn oúnjẹ dídùn àti ẹ̀tàn
nigbati ìjàpá padá o ṣe àkàràolóyin dání o ju fún erin ki ó tó bẹ̀rẹ̀ si sọ ohun ti ó báwá pé àwọn ará ìlú fẹ ki erin wá jẹ ọba ìlú wọn nitori ọba wọn ti wọ àjà
àjàpá pọ́n erin lé inú ẹ̀ dùn ohun naa rò wi pé pẹ̀lú ọ̀la ohun nínú igbó o yẹ ki ohun le jẹ ọba
pẹ̀lú ìrànlọ́wọ́ ọba àti ará ìlú wọn ṣe gbogbo ohun ti ìjàpá ni ki wọ́n ṣe
ìjàpá àti ará ìlú mu erin wọ ìlú pẹ̀lú ọpọlọpọ àkàràolóyin ìlù ijó àti orin yi
erin ká relé kó wá jọba

erin ká relé kó wá jọba
erin yẹ́yẹ́ ò erin yẹ̀yẹ̀ lẹ meji
ìwò yí ọ̀la rẹ̃
erin yẹ́yẹ́ ò erin yẹ̀yẹ̀
agbada á má ṣe wéré
erin yẹ́yẹ́ ò erin yẹ̀yẹ̀
ààrò á máa ṣe wàrà
erin yẹ́yẹ́ ò erin yẹ̀yẹ̀
erin ká relé kó wá jọba
erin yẹ́yẹ́ ò erin yẹ̀yẹ̀ lẹ meji
erin ká relé kó wá jọbainú erin dùn lati tẹ̀ lé ará ìlú lai mọ̀ pé jàpá ti gba wọn ni ìmọ̀ràn lati gbẹ́ kòtò nlá ti wọ́n da aṣọ bò bi ìtẹ ọba
erin ti wọ ìlú tán ó rí àga ọba níwájú ìjàpá àti ará ìlú yi orin padà ni gẹ́rẹ́ ti ó fẹ́ lọ gun àga ọba
a o merin jọba

a o merin jọba
ẹ̀wẹ̀kún ẹwẹlẹ
a o merin jọba
adarí ètò ijoko àti adarí ètò ìdúró
a ṣe àkíyèsí pé wọn ti sọ iṣẹ́ ìyàwóilé di òwò nibi ìgbéyàwó ìbíl̀̀̀̀̀̀ẹ̀ pàtàki ni àwọn ilú nlá nítorí èyí ó ju alaga méjì tó ngbe inú ọkọ̀ bẹ ẹ
wọn pè ìkan ni alaga ìdúró wọn pe ìkejì ni alaga ijoko
gẹgẹbi àṣà ilẹ yorùbá kòsí bí ìyàwó ilé ti lè jẹ alaga lórí ẹbí ọkọ tàbí ẹbí ìyàwó ti a ngbe
ọkunrin ti o ti ṣe ìyàwó ti o yọri fún ọpọlọpọ ọdún ti o si gbayí láwùjọ yálà ni ìdílé ìyàwó tàbí ìdílé ọkọ ni a nfi si ipò alaga tàbí olórí àpèjọ
ìyàwó àgbà ni ìdílé ọkọ àti ti ìyàwó ni o ma nṣe aṣájú fún áwọn ìyàwó ilé yoku lati gbé tàbí gba igbá ìyàwó ni ibi ìgbéyàwó ìbílẹ
ni ayé òde oni a ṣe àkíyèsí wipé ìdílé ìyàwó àti ọkọ a san owó rẹpẹtẹ lati gba àwọn ti o yẹ ki a pè ni adarí ètò ijoko fún ẹbi ìyàwó àti adarí ètò ìdúró fún ẹbi ọkọìyàwó
lẹhin ti àwọn obìnrin àjòjì yi ti gba owó iṣẹ́ wọn a sọ ara wọn di ọ̀gá wọn a ma pàṣe wọn a ma ṣe bí ó ti wù wọn lati tún rí owó gbà lọ́wọ́ àwọn ẹbí mejeeji
nípa ìwà yí wọn a ma fi àkókò ṣòfò
yorùbá ni alágbàtà tó nsọ ọjà di ọ̀wọ́n
ṣe bí wọn ti nṣe ki o ba le ri bi o ṣe nri o yẹ ki á ti ọẃọ àṣàkasà yi bọlẹ̀
ko ba àṣà mu lati sọ aṣojú awọn ìyàwóilé di alaga
ipò méjèjì yàtọ sira ó dẹ yẹ ki o dúró bẹ ẹ nítorí ọ̀gá méjì kò lè gbé inú ọkọ̀ kan


òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀dúdú african union leaderskò si oye ọdún ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀dúdú lè lò ni ipò ti wọn lè gbà lẹ́rọ̀ lati kúrò
bi àyè bá gbà wọn wọn fẹ kú si ori oyè
bi a bá ṣe akiyesi ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣèlú òkèòkun bi àwọn ará ilú bá ti dibò pé wọn kò fẹ́ wọn nipa yin yan ẹlòmíràn wọn yio gbà lẹ́rọ̀ lati gbé ìjọba fún ẹni tuntun ti ará ilú yan ṣùgbọ́n kò ri bẹ ẹ ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú
ohun ti ó jẹ́ ki àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀dúdú fẹ́ kú si ipò pọ
ọ̀pọ̀lọpọ̀ olóri òṣèlú nigeria ki ba jẹ ti ìjọba ológun tàbi alágbádá kò si ẹni tó mọ bàbá wọn ni ilú ṣùgbọ́n wọn kò kọ́ ọgbọ́n pé ọ̀pọ̀ ọmọ ti wọn mọ bàbá wọn ni àwùjọ kò dé ipó nla ti àwọn dé
ó ṣe é ṣe ki ó jẹ́ wipé ìbẹ̀rù iṣẹ́ ti ó ṣẹ́ wọn ni kékeré ló jẹ́ ki wọn ni ojúkòkòrò lati fi ipò wọn ji owó ilú pamọ́ fún ara wọn ọmọ àti aya wọn nitori ìbẹ̀rù iṣẹ́
kò si oye owó ti wọn ji pamọ́ ti ó lè tẹ́ wọn lọ́rùn eyi ló fa ìbẹ̀rù à ti kúrò ni ipò agbára
ìbẹ̀rù ki ẹni ti ó bá má a gba ipò lọ́wọ́ wọn ma ṣe ṣe iwadi wọn na a pẹ̀lú nitori wọn ò mọ̀ bóyá yio bá wọn ṣe ẹjọ́ lati gba owó ilú ti wọn ji kó padà
kàkà ki ilú gbérí ṣe ni ọlá ilú nrẹ̀hìn
bi òsèlú bá ji owó wọn a ko ọ̀pọ̀ owó bẹ́ ẹ̀ lọ si òkèòkun tàbi ki wọn ri irú owó bẹ́ ẹ̀ mọ́lẹ̀ lóri ki kọ ilé ọ̀kẹ́ aimoye ti ẹni kan kò gbé
ọ̀pọ̀ owó eporọ̀bì ló wọlé ṣùgbọ́n àwọn òṣèlú àti àwọn olè bi ti wọn njẹ ìgbádùn nigbati ará ilú njìyà
lára ìpalára ti ji ja ilú ni olè fa ni owó nigeria naira ti ó di yẹpẹrẹ àwọn ọdọ kò ri iṣẹ́ ṣe àwọn ohun amáyédẹrùn ti bàjẹ́ tán oúnjẹ wọn gógó àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ
òwe yorùbá ti ó ni ohun gbogbo ki i tó olè fi àlébù ojúkòkòrò ifẹ́ owó àti à ṣi lò agbára han ni ilú pàtàki ni nigeria
ójò rẹpẹtẹ
bi inú ọpọ ti ndùn ni inú ẹlòmíràn mbàjẹ́ ni àsikò òjò
yorùbá ni orin fún igbà ti kò ba si òjò igbà ti òjò bá ṣẹ̀ṣẹ̀ bẹ̀rẹ̀ si rọ̀ tàbi ti ó bá nrọ̀ lọ́wọ́ àti bi òjò bá pọ̀jù
ẹ gbọ́ àwọn orin wọnyi pàtàki bi àwọn ọmọ iléiwé alakọbẹrẹ ti nkọ orin òjò
ọmọdé nṣeré ninú òjò 
òjò rọ̀ ki ilẹ̀ tutù
ọlọrun eji òòjò má a rọ̀ òjò má a rọ̀
ìtura lo jẹ́
òjò má a rọ̀ òjò má a rọ̀
ìtura lo jẹ́
òjò nrọ̀ ṣeré ninú ilé
má wọnú òjò
ki aṣọ rẹ̀ má bà tutù
ki òtútù má bà mú ẹójò dá kúrò́
pada wá lọjọ́ míràn
ọmọ kekere fẹ́ ṣèré ológun fẹ́ fi ọ̀sẹ̀ mẹfa dojú ijà kọ boko haram
dasukiọ̀rọ̀ àgbọ́sọ pé wọn fẹ́ sún ọjọ́ idibò siwájú lu jade ni kété ti ọjọ́ idibò kù bi ọ̀sẹ̀ mẹta
iroyin yi kọ́kọ́ lu jade lẹ́nu ọ̀gágun dasuki onimọ̀ràn aabo fún olóriòṣèlú nigeria jonathan goodluck
ó ni àwọn ológun fẹ́ fi ọ̀sẹ̀ mẹfa dojú ijà kọ boko haram ẹgbẹ́ burúkú ti ó ti gba àwọn ilú ni òkèọya nigeria lati bi ọdún marun
nitori eyi kò lè si àyè fún àwọn ológun lati sowọ́pọ̀ pẹ̀lú ọlọpa lati pèsè àbò ni àsikò idibò ti wọn ti fi si oṣù keji ọdún ọjọ́ kẹrinla
nigbati olóriòṣèlú pe ipàdé àwọn àgbàgbà ọ̀pọ̀ àwọn ará ilú tu jade lati tako si sún ọjọ́ idibò siwájú
ọ̀gá iléiṣẹ́ alabojuto ètò idibò ọ̀jọ̀gbọ́n attahiru jega ṣe àlàyé fún àwọn akọ̀wéiroyin pé ìjọba sọ pé wọn kò lè dá aabo bo àwọn ẹgbẹgbẹ̀rún ti àwọn yio gbà si iṣẹ́ àti ará ilú ti ó fẹ dibò ni àsikò idibò
ó ni ìjọba ni àwọn fẹ fi ọ̀sẹ̀ mẹfa fi taratara dojú ijà kọ boko haram nitori eyi ọ̀jọ̀gbọ́n attahiru jega sọ wipé àwọn kò lè fi ẹ̀min àwọn òṣìṣé àti ará ilú wewu nitorina wọn gbà lati sún ọjọ́ idibò siwájú
ọjọ́ idibò tuntun lati yan olóriòṣèlú yio wáyé ni ọjọ́ kejidinlọgbọn oṣù kẹta idibò lati yan gómìnà yio wáyé ni ọjọ́ kọkànlá oṣù kẹrin ọdún ẹgbãlemẹdogun
kiló ṣe ti ìjọba kò fi taratara jà lati da aabo bo ilú lati bi ọdún marun owe yoruba so wipe onígbèsè tó dá ogún ọdún kò mọ̀ pé ogún ọdún nbọ̀ wá ku ọ̀la nitorina ki àwọn ará ilú fi ọwọ́ wọ́nú nitori ọjọ́ tuntun wọnyi súnmọ́ etíle
ìgbà tàbi àsikò mèji ló wà ni ọ̀pọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ìgbà òjò àti ẹ̀rùn
ni ayé àtijọ́ òjò ni ará ilú gbójúlé lati pọn omi silẹ̀ fún ọ̀gbẹlẹ̀
àsikò òjò ṣe pàtàki fún iṣẹ́àgbẹ̀ omi pi pọn pamọ́ fún li lò àti fún ìtura lọ́wọ́ ooru
ẹ̀rọ wi wa epo rọ̀bì
a lè fi ìgbà òjò wé ìgbà ti orilẹ̀ èdè nigeria pa owó rẹpẹtẹ lori epo rọ̀bì lai fi owó pamọ́
lati ìgbà ti epo rọ̀bì ti gbòde ilú ko kọ ara si iṣẹ́ àgbẹ̀ àti àwọn iṣẹ́ miran ti ó lè pa owó wọlé
àwọn ìjọba ológun àti alágbádá bẹ̀rẹ̀ si ná owó bi ẹni pé ìgbà ẹ̀rùn kò ni dé
àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbigbà àti ji jà ilú ni olè kò jẹ ki òjò owó epo rọ̀bì rọ̀ kári
pẹ̀lú gbogbo owó epo rọ̀bì rẹpẹtẹ iwà ibàjẹ́ pọ̀ si kò si ọ̀nà ti ó dára iléiwé bàjẹ́ si iléiwòsàn kò ni ẹ̀rọ igbàlódé ilú wà ni òkùnkùn nitori dákúdáji inámọ̀nàmọ́ná àti ìnira yoku
òwe yorùbá sọ wipé òjò nrọ̀ orò nké atọ́kùn àlùgbè ti ò láṣọ méji a sùn ihòho ìtumọ̀ òwe yi ni pé ẹni ti kò bá pọn omi de òùngbẹ nigbà òjò  a jẹ ìyà rẹ ni ìgbà ẹ̀rùn
a lè fi òwe yi ṣe ikilọ fún àwọn òṣèlú alágbádá ti ó nkéde fún ibò ni lọ́wọ́lọ́wọ́ pé àtúnṣe ṣi wà lati rán aṣọ kọjá méji fún ará ilú
ni àsikò ẹ̀rùn ti owó epo rọ̀bì fọ́ yi ó yẹ ki àwọn òṣèlú lè ronú ohun ti wọn lè ṣe lati yi ìwà padà kúrò ni inákuná àti lati ronú ohun ti wọn lè ṣe lati pa owó wọlé kún owó epo rọ̀bì ki ilú lè rọgbọ lọ́jọ́ iwájú
ni ayé àtijọ́ òbi si òbi àti ẹbi si ẹbi ló nṣe ètò iyàwó fi fẹ́ fún ọmọ ọkùnrin ti ó bá ti bàláágà ti wọn rò pé ó lè tọ́jú iyàwó
obinrin ki tètè bàláágà nitori ki wọn tó bẹ̀rẹ̀ si ṣe nkan oṣù ọ̀pọ̀lọpọ̀ obinrin ma ndàgbà tó bi ọdún mẹrindinlógún tàbi jù bẹ́ ẹ̀ lọ
gẹgẹ bi wọn ti ma nsọ ni igbà igbéyàwó ibilẹ òdòdó kán wà lágbàlá ti a fẹ́ já bi òbi tàbi ẹbi bá ṣe akiyesi ọmọ obinrin ti ó wù wọn lati fẹ́ fún ọmọ ọkunrin wọn yálà idilé si idilé tàbi ni agbègbè ni ibi ọdún omidan wọn yio lọ bá òbi ẹbi obinrin na a lati bẹ̀rẹ̀ ètò bi wọn yio ti fẹ fún ọmọ wọn
ni ayé igbàlódé obinrin yára lati bàláágà nitori omiran a bẹ̀rẹ̀ nkan oṣú ni bi ọmọ ọdún mọ́kànlá
obinrin ki yára fẹ́ ọkọ mọ nitori iléiwé àti pé ki ṣe òbi àti ẹbi ló nfẹ́ obinrin fún ọmọ ọkùnrin mọ
yorùbá ma nlò ọ̀rọ̀ ti ó sọ pé ọ̀kanlénigba lọkọ ọmọge ikan ori rẹ ni ọkọ gidi lati la obinrin lóye pé ki ṣe gbogbo ọkunrin ti ó bá wá bá obinrin lati sọ̀rọ̀ ifẹ́ ló ṣe tán lati fẹ́ iyàwó gbogbo wọn kọ́ si ni ọkọ gidi
kò yẹ ki obinrin kanra tàbi lé ọkùnrin ti ó bá kọ ẹnu ifẹ́ si wọn pẹ̀lú èébú nitori yorùbá sọ wipé a kì í kí ayaọba kó di oyún ṣùgbọ́n ki wọn farabalẹ̀ lati mọ irú ẹni ti ọkùnrin na a jẹ
li lé ọkùnrin nigbati ọ̀pọ̀ ọkùnrin bá fẹ́ yan obinrin lọrẹ pàtàki ni igba ti obinrin bá ṣẹ̀ṣẹ̀ bàláágà lè fa ki obinrin ṣe àṣimú ni igba ti wọn bá ṣe tán lati fẹ́ ọkọ nitori ó ti lè bọ́ si àsikò ikánjú
ibò ni gbogbo orilẹ̀ èdè nigeria lati yan olóri òṣèlú àti gómìnà fún agbègbè yio wáyé ni ọjọ́ àbámẹ́ta ọjọ́ kẹrinla oṣù keji odun ẹgbãlemẹ̃dogun
ki i ṣe ẹgbẹ́ òṣèlú meji ló wà ṣùgbọ́n ninú ẹgbẹ́ bi mejidinlọgbọn ẹgbẹ́ alágboòrùn àti onigbalẹ ló mókè jù ninú ẹgbẹ́ yoku
laarin ẹgbẹ́ meji yi ibò lati yan gómìnà fún àwọn ìpínlẹ̀ yorùbá wọnyi yio wáyé ni èkó laarin akinwunmi ambọde àti jimi agbájé ògùn gómìnà ibikunle amósùn àti ọmọba gbóyèga nasir isiaka ọ̀yọ́ laarin gómìnà aṣòfinàgbà abiọ́lá ajimọbi àti aṣòfinàgbà teslim kọlawọle isiaka
kò si ibò ni ìpínlẹ̀ ọ̀sun nitori gómìnà rauf arẹ́gbẹ́sọlá gba ipò padà ni ọjọ́ kẹsan oṣù kẹjọ ọdún ẹgbãlemẹrinla nigbati ekiti gba ipò lọ́wọ́ gómìnà olóye káyọ̀dé fayẹmi fún gómìnà ayọdele fayoṣe ni oṣù kẹfa ọjọ́ kọkànlélogún ọdún ẹgbãlemẹrinla
àsikò gómìnà olóye olúṣẹ́gun mimiko ti ondo kò ni pari titi di ọdún ẹgbãlemẹrindilogun
yorùbá ní ã ò pé kámá jọ baba ẹni timútimú ìwà lọmọ àlè
òwe yi bá ọpọlọpọ yorùbá tí o nyi orúkọ ìdílé wọn padà nítorí ẹ̀sìn lai yi ìwà padà̀ lati bá orúkọ titun áti ẹ̀sìn mu
yorùbá ni ilé lanwo ki a tó sọmọ lórúkọ nítorí èyí ọpọlọpọ orúkọ ìdílé ma nbere pẹ̀lú orúkọ òrìṣà ìdílé bi ògún ṣàngó ọya èṣù ọ̀sun ifá oṣó àti bẹ̃bẹ lọ
fún àpẹrẹ ògúnlànà fálànà ṣólànà ti yi padà sí olúlànà
ìgbà míràn ti wọn bá lò lára orúkọ àwọn òrìṣa yi wọn a ṣe àyípadà si fún àpẹrẹ eṣubiyi di èṣúpòfo
esupofo njẹ èṣù pòfo bí nígbàtí ẹni ti o yi orúkọ padà sí èṣúpòfo njale


njẹ èṣù pòfo bí nígbàtí ẹni ti o yi orúkọ padà sí èṣúpòfo njale ṣiṣẹ́ gbọ́mọgbọ́mọ purọ́ kówó ìlú jẹ àti bẹ̃bẹ lọ ótì o èṣù o pòfo ìwà lọmọ àlè
ọmọ àlè ti pọ si nítorí ìwà èṣu ti pọ si ni ilẹ̀ yorùbá
kò sí nkan tí óburú ninú orúkọ yíyí padà èyí ti o burú ni kí a yí orúkọ padà lai yi ìwà padà
ẹ fi ìwà rere dípò ìporúkodà

yorùbá ki dá gbé nitori eyi ẹbi àti ará á pa pọ̀ lati sọ ọmọ lórúkọ
ni ọjọ́ ìsọmọlórúkọ ki ṣe iyá àti bàbá ọmọ nikan ni ó nmú orúkọ silẹ̀ iyá àti bàbá àgbà àti ẹ̀gbọ́n naa yi o fún ọmọ tuntun lórúkọ
nitori eyi ọmọ yorùbá ki ni orúkọ kan wọn ma nni orúkọ púpọ̀ lori iwéorúkọ
ni ayé òde oni pàtàki ni òkèòkun ọpọ fẹ́ràn à ti fi orúkọ kúkúrú dipò orúkọ gigun ayé àtijọ́
nitori à ti pè ni wẹ́rẹ́ ṣùgbọ́n wọn lè fi orúkọ gigùn si aarin àwọn orúkọ yoku
ẹ ṣe àyẹ̀wò diẹ̀ ninú orúkọ kúkúrú yorùbá ti ó ṣe fún ọmọ ni ojú iwé yi

oniṣẹ́ẹ̀rù pa èniyàn mejila ni france
ariwo ta gbogbo àgbáye mi tìtì nigbati iroyin àwọn ti ó fi ẹ̀sìn bojú pa èniyàn mejila ni paris jade
ni ọjọ́ keje oṣù kini ọdún ẹgbãlemẹdogun àwọn ti ó fi ẹ̀sìn bojú pa àwọn olùtẹ̀ iwé aworẹrin charlie hebdo nibiti wọn ti nṣe ipàdé nipa ohun ti wọn yio gbe jade ninu iwé aworẹrin ti ọ̀sẹ̀ naa
gbogbo àwọn olóri òṣèlú àgbáyé fi ọwọ́ so ọwọ́ pọ̀ pẹ̀lú olóri òṣèlú france
idibò ṣe pàtàki fún òṣèlú ju àti wá ọ̀nà àti dojú ijà kọ boko haram
idà keji ẹgbẹ́ a ò fẹ́ iwé jó odidi ilú baga ni ariwa nigeria wọn si pa ẹgbã èniyàn lai mi àgbáyé
iyàtọ̀ ti ó wà ni bi àgbáyé ti ké lóri ikú èniyàn méjilá ni paris ni pé olóri òṣèlú àti gbogbo ará ilú parapọ̀ lati fi ẹ̀dùn han
gbogbo àgbáyé ké rara nigbati wọn ji ọmọ obinrin igba ó lé diẹ̀ gbé lọ ni chibok ni òkèọya nigeria ṣùgbọ́n titi di òni wọn kò ri àwọn obinrin wọnyi gbà padà
òbi míràn ti kú nitori iṣẹ̀lẹ̀ ibi yi
yorùbá ni ẹlẹ́rù ni nké ọfẹ
iṣe àti iwà olóri òṣèlú àti ìjọbaalágbádá kò fún àgbáyé ni ìwúrí lati ma a kẹ́dùn nigbati àwọn ti ó kàn kò fihàn pé wọn tara fún ẹ̀mí
lati igbà ti boko haram ti npa tàbi ji èniyàn gbé ni òkèọya olóri ilú kò lọ lati kẹ́dùn pẹ̀lú àwọn ti èniyàn wọn sọ ẹmi nu
wọn kò si fún àwọn jagunjagun ni ohun ijà ti wọn lè fi dojù kọ boko haram
lati ọdún ti ó kọjá ipalẹ̀mọ́ idibò ọdún yi ṣe pàtàki fún àwọn òṣèlú ju àti wá ọ̀nà àti dojú ijà kọ boko haram
irú iwà bayi kò lè ṣẹlẹ ni òkèòkun àti pé ará ilú òkèòkun kò ni gbà fún òṣèlú nitori ẹ̀mí èniyàn ṣe pàtàki ju idibò lọ
ọpọlọpọ ibere ni èdè yorùbá bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lu ọfọ̀  k
yàtọ̀ fún li lò ọfọ̀ yi ninú ọ̀rọ̀ orúkọ enia tàbi ẹranko ọfọ̀ yi wọ́pọ̀ fún li lò fún ibere
fún àpẹrẹ orúkọ enia ti ó bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú ọfọ̀  k ni kíkẹ́lọmọ kilanko kẹlẹkọ kẹ́mi kòsọ́kọ́ àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ orúkọ ẹranko  kiniun kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀ kòkòrò àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn irú ibere àti èsì wọnyi ni ojú ewé yi
ìsọ̀rọ̀ ni igbèsi
ni ayé àtijọ́ ki òbí tó gbà lati fi ọmọ fún ọkọ wọn yio ṣe iwadi irú iwà àti àìsàn ti ó wọ́pọ̀ ni irú idile bẹ́ ẹ̀
nitori eyi igbéyàwó ibilẹ̀ ayé àtijọ́ ma npẹ́ ju ti ayé òde òni
bi ọmọ obinrin bá nlọ si ilé ọkọ ikan ninu ẹrù tó ṣe pàtàki ni ki wọn gbé ẹni fún dáni lati fi han pé kò si àyè fun ni ilé òbi rẹ mọ nitori ó ti di ara kan pẹ̀lú ẹbi ọkọ rẹ
ọkùnrin fi ìfẹ́ han obinrin
ni idà keji obinrin ayé òde òni kò dúró ki òbí ṣe iwadi rara pàtàki bi wọn bá pàdé ni ilú nla ti èrò lati oriṣiriṣi ẹ̀yà pọ̀ si tàbi ni iléiwé
ọkùnrin ri obinrin wọn fi ìfẹ́ han si ara wọn ó pari ọ̀pọ̀ ki ṣe iwadi lati wo ohun ti àgbà tàbi òbí nwò ki wọn tó ṣe igbéyàwó
obinrin ti lè lóyún ki òbí tó gbọ́ tàbi ki wọn tó lọ si ilé ìjọ́sìn lati ṣe ètò igbéyàwó
àwọn miran nkánjú wọn kò lè dúró gba imọ̀ràn
irú imọ̀ràn wo ni òbí tàbi alufa fẹ́ fún ọkùnrin àti obinrin bẹ́ ẹ̀ ki ṣe ìfẹ́ ló fọ́jú ṣùgbọ́n àwọn ti ó wọnú ìfẹ́ ló fọ́jú nitori bi obinrin tàbi ọkùnrin miran bá ti ri owó ẹwà ipò agbára wọn á dijú si àlébù miran ti ó wà lára ẹni ti wọn fẹ́ fẹ́
igbéyàwó ki ṣe ọjà̀ òkùnkùn ṣùgbọ́n àwọn ti ó nwọ̀ ọ́ ni ó dijú nitori nigbati àlébù ti wọn dijú si bá bẹ̀rẹ̀ si jade lẹhin igbéyàwó igbéyàwó á túká
ki ṣe ìfẹ́ ló fọ́jú ṣùgbọ́n àwọn ti ó wọnú ìfẹ́ ló fọ́jú nitori bi obinrin tàbi ọkùnrin miran bá ti ri owó ẹwà ipò agbára wọn á dijú si àlébù miran ti ó wà lára ẹni ti wọn fẹ́ fẹ́
igbéyàwó ki ṣe ọjà̀ òkùnkùn ṣùgbọ́n àwọn ti ó nwọ̀ ọ́ ni ó dijú nitori nigbati àlébù ti wọn dijú si bá bẹ̀rẹ̀ si jade lẹhin igbéyàwó igbéyàwó á túká
ìmọ̀ràn fún ọkùnrin àti obinrin ti ó nronú lati ṣe igbéyàwó ni ki wọn lajú ki wọn si farabalẹ̀ ṣe iwadi irú iwa ti wọn lè gbà lati fi bára gbé lai wo ohun ayé bi ẹwà owó àti ipò nitori ìwà ló ṣe kókó jù fún igbéyàwó ti yio di alẹ́
ọdún tuntun ẹgbãlemẹ̃dogun wọlé dé
ilú èkó fi tijó tayọ̀ gba ọdún tuntun wọlé gbogbo àgbáyé naa fi tijó tayọ̀ gba ọdún wọlé
a gbàdúrà pé ki ọdún yi tura fún gbogbo wa o àṣẹ
oriṣiriṣi ènìyàn miran tiki sọmọ yorùbá pọ ni ìlú nla bi ti èkó tàbí àwọn olú ìlù nla miran ni agbègbè ilẹ yorùbá fun àpẹrẹ abéòkúta adóèkìtì akurẹ ibadan oṣogbo àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ
gẹ́gẹ́bí wikipedia ti kọ ni orílẹ̀ èdè nàíjírià èdè oriṣiriṣi lé ni ẹ̃dẹgbẹta lélógún meji ninu èdè wọ̀nyí ko si ẹni to nsọ wọn mọ mẹsan ti parẹ́ pátápáta
eleyi yẹ ko kọwa lọgbọn lati dura ki èdè yorùbá maṣe parẹ
iléìwé alakọbẹrẹ ti àwọn ènìà nda silẹ
a ṣe àkíyèsí wipé ọ̀pọ̀lọpọ̀ iléìwé alakọbẹrẹ ti àwọn ènìà nda silẹ ti ki ṣe ti ìjọba kò gba àwọn ọmọ láyè lati kọ tàbi sọ èdè yorùbá ni ilé ìwè
eleyi lo jẹ ikan ninu ìdí pípa èdè yorùbá tàbi èdè abínibí yoku rẹ
bí àwọn ọmọ ba délé lati ilé ìwè èdè gẹẹsi ni wọn mba òbí sọ nítorí ìbẹrù olùkọ wọn to ni ki wọn ma sọ èdè abínibí
bi òbí ba mba wọn sọ èdè yorùbá tàbí èdè abínibí àwọn ọmọ yio ma dahun lédè gẹẹsi
ọ̀pọ̀lọpọ̀ olùkọ́ ti o ni ki àwọn ọmọ ma sọ èdè yorùbá wọnyi èdè gẹ̀ẹ́sì ko ja gẽre lẹnu wọn nítorí èyí àmúlùmálà ti wọn fi kọ́mọ ni àwọn ọmọ wọnyi nsọ
kíkọ kíkà èdè yorùbá ko di ọmọ lọ́wọ́ lati ka ìwé dé ipò gíga
ọmọdé lo ma tètè gbọ èdè ti wọn si le yara kọ òbí
ìjọ̀gbọ̀n ni èdè aiyede ma nda silẹ nitorina ẹ majẹ ki a di àwọn ọmọ lọ́wọ́ ṣùgbọ́n ka ran wọn lọ́wọ́ fún ìlọsíwájú èdè yorùbá
ó sàn ki gbogbo ọmọ tó parí ìwé mẹfa le kọ ki wọn le kà yorùbá tàbi èdè abínibí ju pé ki wọn ma le kọ ki wọn ma lèkà rárá
bi ọ̀pọ̀lọpọ̀ oníṣé ọwọ́ oníṣòwò àti àgbẹ̀ bá lè kọ́ lati kọ àti lati ka èdè yorùbá ni iléìwé ẹ̀kọ́ àgbà tàbi lẹ́hìn ìwémẹ́fà á wúlò fún ìlú
fún àpẹrẹ wọn a le kọ orúkọ ní ilé ìfowópamọ́ kọ ọjọ́ ìbí ọmọ wọn sílẹ̀ kọ nípa iṣẹ́ wọn sí ìwé àti bẹ̃bẹ̃ lọ
ẹnití o le kọ tó lè kà yorùbá kúrò ní alãikàwé alãimọ̀wé bí o tilẹ̀ jẹ́ pe ko le kọ tàbí ka gẹ̀ẹ́sì

bàbákérésì
ìwà alajẹtan ti bori iránti ohun ti kérésìmesì wà fún
ọ̀pọ̀ kò ti ẹ̀ ránti pé iránti ọjọ́ ibi jesu ni ìjọba ṣe fún ará ilú ni ọjọ́ ìsimi ni ọjọ́ karundinlọgbọn oṣù kejila ni ọdọọdún
ọ̀pọ̀ ọmọdé ni òkèòkun ti ẹ rò pé bàbákérésì dára ju jesu nitori bàbákérésì fún àwọn ni ẹ̀bùn ṣùgbọ́n ó kù si ọwọ́ òbi àti àwọn onigbàgbọ́ lati tẹra mọ́ àlàyé ohun ti ọdún kérésìmesì wà fún
kò yẹ ki kérésìmesì sún èniyàn si igbèsè tàbi fa irònú
àwọn ti ó wà ni òkèòkun ìwàalẹjẹtan ti sún ọ̀pọ̀ si igbèsè tàbi irònú nitori wọn kò ni owó lati ra ẹ̀bùn àti ohun tuntun ti wọn polówó tantan lóri ẹrọisọ̀rọ̀ igbàlódé bi ẹ̀rọ amóhùnmáwòrán ẹ̀rọ asọ̀rọ̀mágbèsi àti ori ayélujára
òwe yorùbá ni ohun ti ó ntán lọdún eégún eyi túmọ̀ si pé ohun ti ó ni ibẹ̀rẹ̀ ni òpin
kérésìmesì ọdún yi ti wá ó ti lọ fún àwọn ti ó jẹ igbèsè nitori ọdún ó ku igbèsè lati san wọ ọdún tuntun
ni àsikò ìpalẹ̀mọ́ ọdún tuntun yi ó yẹ ki èniyàn ṣe ipinu lati ṣe bi o ti mọ
ọdún tuntun á bá wa láyọ̀ o

yorùbá ni ibi ti ẹlẹ́kún ti nsun ẹkún ni aláyọ̀ gbe nyọ́
òwe yi fihan ohun tó nṣẹlẹ̀ ni àgbáyé
bi ọ̀pọ̀ àwọn ti ó wà ni òkèòkun ti nra ẹ̀bùn àti ọ̀pọ̀ oúnjẹ ni oriṣiriṣi fún ọdún bẹni àwọn ti kò ni owó lati ra oúnjẹ pọ ni àgbáyé
eyi ti ó burú jù ni àwọn ti ó wà ninú ibẹ̀rù pàtàki àwọn onígbàgbọ́ ti kò lè lọ si ileijọsin lati yọ ayọ̀ ọdún iranti ọjọ́ ibi jesu nitori ibẹ̀rù àwọn oniṣẹ ibi
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó ni ori bí bẹ́ kọ́ ni oògùn orifí fọ́
bawo ni pi pa èniyàn nitori kò gba ẹ̀sìn ṣe lè mú ki èrò pọ̀ si ni irú ẹ̀sìn bẹ́ ẹ̀ òkèọya ni àriwá nàíjírià boko haram npa èniyàn pẹ̀lú ibọn àti ohun ijà ti àwọn ti ó ka iwé ṣe bẹni wọn korira obinrin iwé kikà ẹlẹ́sìn ìgbàgbọ́ ni òkèọya àti ẹni ti ó bá takò wọn pé ohun ti wọn nṣe kò dára
pi pa èniyàn kọ ni yio mu ki àwọn ará ilú gba ẹ̀sìn

a ki àwọn iyá àti bàbá àwọn ọmọ obirin ilú chibok ti wọn ji kó lọ́ ni iléiwé àwọn ẹbi ti ó pàdánù ọmọ iyàwó ọkọ ẹbi ará àti ọ̀rẹ́ lọ́wọ́ àwọn oníṣẹ́ ibi  boko haram pé ki ọlọrun ki ó tù wọn ninú
a fi àsikò ọdún keresimesi mú òbi àwọn ọmọbinrin iléiwé chibok ti won ji ko lọ́kàn le pé ki wọn ma ṣe sọ ìrètí nù nitori bi ẹ̀mi bá wà ìrètí nbẹ

a lè lo òwe yi lati ṣe ikilọ̀ fún ẹni tó fẹ́ lọ si òkèòkun ìlu òyìnbó lọ́nà kọ́nà lai ni àṣẹ tàbi iwé ìrìnà
bi ẹbi ọ̀rẹ́ tàbi ojúlùmọ̀ tó mọ ewu tó wà ninú igbésẹ̀ bẹ ẹ bá ngba irú ẹni bẹ niyànjú a ma binú pé wọn kò fẹ́ ki ohun ṣoriire
bi oúnjẹ ti pọ̀ tó ni ààtàn fún òròmọ adìẹ bẹni ewu pọ̀ tó nitori ààtàn ni àṣá ti ó fẹ́ gbé adìẹ pọ si
bi ọ̀nà àti ṣoriire ti pọ̀ tó ni òkèòkun bẹni ewu àti ìbànújẹ́ pọ̀ tó fún ẹni ti kò ni àṣẹ iwé ìrìnà
ọ̀pọ̀lọpọ̀ nkú sọ́nà ọ̀pọ̀ ndé ọhun lai ri iṣẹ́ lai ri ibi gbé tàbi lai ribi pamọ́ si fún òfin nitori eyi ọ̀pọ̀ wa ni ẹwọn
lati padà si ilé á di ìṣòro iwájú kò ni ṣe é lọ ẹhin kò ni ṣe padà si nitori ọ̀pọ̀ ninú wọn ti ju iṣẹ́ gidi silẹ̀ òmiràn ti ta ilé àti gbogbo ohun ìní lati lọ òkèòkun
bi irú ẹni bẹ́ ẹ̀ ṣe npẹ si ni òkèòkun bẹni ìtìjú àti padà sílé ṣe npọ̀ si
òwe yorùbá ti ó sọ pé a ngba òròmọ adìẹ lọ́wọ́ ikú ó ni wọn ò jẹ́ ki ohun lọ ààtàn lọ jẹ̀ yi kọ́wa pé ká má kọ etí ikún si ikilọ̀ ká gbé ọ̀rọ̀ iyànjú yẹ̀wò ki á bà le ṣe nkan lọ́nà tótọ́

orin fun àgbẹ̀
iṣẹ́ àgbẹ̀ ni iṣẹ́ ilẹ̀ wa a
ẹni kò ṣiṣẹ́ á mà jalè
ìwé kí kọ́ lai si ọkọ́ àti àdá
kò ì pé o kò ì pé o

orin yi fi bi yorùbá ti ka iṣẹ abínibí àkọ́kọ́ si hàn
olùkọ́ a má kọ àwọn ọmọ iléiwé alakọbẹrẹ ni orin yi lati kọ wọn bi iṣẹ́àgbẹ̀ ti ṣe kókó tó nitori eyi bi wọn ti nkọ́ iwé ki wọn kọ́ iṣẹ́àgbẹ̀ pẹ̀lú
olùpàṣẹ ọ̀gá ninú olórin olóyè ebenezer obey fi òwe yorùbá ti ó sọ pé bi ebi bá kúrò ninú ìṣẹ́ ìṣẹ́ bùṣe kọrin
àgbẹ̀ ni ó npèsè oúnjẹ ti ará ilú njẹ àti ohun ọ̀gbin fún tità ni ilé àti si òkèòkun
àgbẹ̀
owó àgbẹ ni nàíjíríà fi ja ogunabẹ́lé fún ọdún mẹta lai yá owó ni bi ọdún mẹtadinlaadọta titi di ọdún mẹrinlelogoji sẹhin
lẹhin ogunabẹ́le yi naijiria ri eporọ̀bì ni rẹpẹtẹ fún tita si òkèòkun
dipò ki wọn fi owó eporọ̀bì yi pèsè ẹ̀rọ okoigbálódé fún àwọn àgbẹ̀ lati rọ́pò ọkọ́ àti àdá ṣe ni wọn fi owó eporọ̀bì ra iràkurà ẹrù àti oúnjẹ lati ò̀kèòkun wọ ilú
eyi ló fa ifẹ́kufẹ si oúnjẹ àti ohun ti ó bá ti okeokun bọ̀ titi di òni
gẹ́gẹ́ bi ọbaolórin sunny ade ti kọ́ lórin pé kò si àgbẹ̀ mọ́ lóko ará oko ti dari wálé
gbogbo ará oko ti kúrò lóko wá si ilú nlá lati ṣe iṣẹ́oṣù tàbi iṣẹ́ìjọba dipò iṣẹ́àgbẹ̀
owó inákuna yi sọ ọ̀pọ̀ di ọ̀lẹ nitori ó rọrùn lati ṣe iṣẹ́ oṣù ni ibòji iléiṣẹ́ lẹhin iwémẹfa tàbi iwémẹwa ju ki wọn ṣe iṣẹ́àgbẹ̀ lọ
òwe yorùbá ti ó ni iṣẹ́ loògùn ìṣẹ́ kò bá ohun ti o nṣẹ lẹ̀ ni ayé òde òni lọ
ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣìṣẹ́ijọba tàbi oniṣẹ́oṣù wà ninú ìṣẹ́ nitori wọn kò ri owó gbà déédé mọ bẹni àwọn ti ó fẹhinti lẹ́nu iṣẹ́ kò ri owóifẹhinti gbà nitori ìjọba ológun òṣèlú àti ọ̀gá iléiṣẹ́ ngba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ wọn nja iléiṣẹ́ àti ilú ló olè nipa ki kó owó jẹ
oriṣiriṣi iṣẹ́ọwọ́ àti òwò ló wà yàtọ̀ si iṣẹ́àgbẹ̀
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ pé ọ̀nà kan kò wọ ọjà ló mú telọ aránṣọ tó nta ẹ̀kọ
ohun ti oniṣẹ́oṣù àti òṣiṣẹ́ìjọba lè ṣe lati lo iṣẹ́ fún oògùn ìṣẹ́ ni ki wọn ni oko lẹgbẹ pẹ̀lú iṣẹ́oṣù tàbi ki wọn kọ́ iṣẹ́ọwọ́ miran ti wọn lè ṣe lẹhin ifẹhinti
àwọn ọ̀nà oríṣiríṣi ni a le fi gbé àṣà yorùbá àti lílò iṣẹ́ ọ̀nà ni ilẹ̀ yorùbá jáde lórí ẹ̀rọalántakùn
onírúurú ìṣe ọ̀nà ni a le fi sí ẹ̀rọalántakùn bí i sinimá àwòrán ọ̀rọ̀ aláìláwòrán ọrin àti ìtàn ti ayé àtijọ́
a máa fi àṣà yorùbá hàn sí gbogbo ènìyàn lórí ẹ̀rọalántakùn nípa fífi gbogbo ohun tí ó dára gan hàn ni nínú ilẹ̀ yorùbá àti ilẹ̀ áfíríkà
gbogbo àwọn orílẹ̀èdè láàyé máa rí ilẹ̀ áfíríkà bí o ti ṣe rí gan gan
lóde òní á rí ohun gẹ̀ẹ́sì púpọ̀ lórí ẹ̀rọ alántakùn sùgbọ́n à á rí ohun áfíríkà díẹ̀ bí ó ti lẹ̀ jẹ́ pé ilẹ̀ áfíríkà tóbi gan an ni
nítorí náà a ní ànfàànì láti gbé ìṣe yorùbá jáde nípaṣè ẹ̀rọ alántakùn
ó máa gbé àṣà yorùbá jáde lórí ẹ̀rọ ayélujára fún gbogbo ènìyàn láti rí gbogbo ohun tí ó dára nípa ilẹ̀ yorùbá àti ilẹ̀ áfíríkà
a le máa wá lórí google search láti rí púpọ̀ nípa àṣà yorùbá bí i èdè àwòrán àpótiamóhùnmáwòrán ìròyìn àti ìtàn yorùbá oríṣiríṣi
a tún ní google search tí ó nlo èdè yorùbá a sì ní wikipedia fún yorùbá nairaland
com àti yorupedia
com
ọ̀nà dáradára wọ́nyìí ni láti bá ara ẹni sọ̀rọ̀ nípa ìṣe yorùbá a sì fi gbogbo náà hàn sí àwọn láayé
láìpẹ́ ẹ̀rọ ayélujára máa ṣe ju láti yára wá rí ìṣe áfíríkà fún ilẹ̀ náíjíríà

ẹ̀kọ́ kíkọ́ ni ó lè fún àgbà ni ọgbọ́n àti òye lati lè sọnú
oriṣiriṣi ọ̀nà ni a lè fi gbà kọ́ ẹ̀kọ́ ṣugbọn ni ayé òde òni ohun gbogbo ni a lè ri kọ́ ni orí ayélujára
bi ayélujára ti sọ ayé di ẹ̀rọ̀ tó bẹ̃ ló tún bayé jẹ́ si
àwọn ọmọ ìgbàlódé mọ èlò ẹ̀rọ ayélujára ju àgbàlagbà lọ
àgbà ti kò bá ni ìfura ki o si kọ ẹ̀kọ́ lilo ẹ̀rọ ayélujára á sọnù
ki ṣe orí ẹ̀rọ ayélujára nikan ni ó ti yẹ ki àgbà ma fura ki o ma ba sọnù
àgbà ni lati ṣe akiyesi àwọn ohun wọnyi ṣọ́ra fún àwọn òṣèlú nipa ṣi ṣọ́ ìbò ti a di dáradára owó ni ilé ifowópamọ́ wi wo àyíká fún amin ewu ti o le wa ni àyíká ṣi ṣọ irú ounjẹ ti o yẹ ki a jẹ àti bẹ̃bẹ̃ lọ
iyán ni oúnjẹ gidi fún ijẹṣa nitori wọn ni iṣu ju ọ̀gẹ̀dẹ̀ lọ
òwe àtijọ́ ni pé kò si ohun a nfi ọ̀gẹ̀dẹ̀ ṣe ni ijeṣa ẹiyẹ ló njẹ́ nitori ọ̀pọ̀ ohun ni a lè fi ọ̀gẹ̀dẹ̀ ṣe ni ayé òde òni ṣùgbọ́n olówó ló njẹ́ nitori ó wọ́n
ọ̀gẹ̀dẹ̀ yára lati sè fún àpẹrẹ ká fi ọ̀gẹ̀dẹ̀ din dòdò ó ṣe dani kan jẹ ni àjẹ yó tàbi jijẹ pẹ̀lú oúnjẹ miran bi dòdò àti ẹyin dòdò àti ẹwa dòdò àti irẹsiọlọ́bẹ̀ àsèpọ̀ irẹsi funfun
lí lo ọ̀gẹ̀dẹ̀ dúdú fún àmàlà sisè jẹ tàbi sísun dára fún àwọn ti ó ni àrùnàtọ̀gbẹ
ọmọdé fẹ́ràn dòdò
ọ̀pọ̀lọpọ̀ irú oúnjẹ ti a lè fi iṣu ṣe ni a lè fi ọ̀gẹ̀dẹ̀ ṣe
fún àpẹrẹ ẹ ṣe àyẹ̀wò díẹ̀ ninú àwọn oúnjẹ wọnyi
ọ̀gẹ̀dẹ̀ àgbagbà àti ọ̀gẹ̀dẹ̀ wẹ́wẹ́
ọ̀gẹ̀dẹ̀ jẹ́ èso ti ó wọ́pọ̀ lára àwọn ohun ọgbin ti a lè ri ni ilẹ̀ yorùbá pàtàki ni agbègbè okitipupa ni ipinlẹ ondo
ọ̀gẹ̀dẹ̀ pé oriṣiriṣi ọ̀gẹ̀dẹ̀ àgbagbà ni à nsè fun jijẹ nigbati ọ̀gẹ̀dẹ̀ wẹ́wẹ́ dára fún jijẹ bi èso lai sè
ọ̀gẹ̀dẹ̀ àgbagbà tóbi ju ọ̀gẹ̀dẹ̀ wẹ́wẹ́ lọ
ọkọ̀ tó kó ọ̀gẹ̀dẹ̀
ni ayé àtijọ́ ohun ọgbin ti ó bá pọ̀ ni agbègbè ni èniyàn ma njẹ nitori ko si ọkọ̀ tàbi ohun irinna tó yá lati kó irè oko kan lọ si ekeji
eleyi jẹ ki àwọn ti iṣu pọ ni ọ̀dọ̀ wọn lo iṣu lati ṣe oúnjẹ ni oriṣiriṣi ọ̀nà àwọn ti o ni àgbàdo pupọ nlo fún onírúurú oúnjẹ ti a lè fi àgbàdo ṣe àwọn ti ó ni ẹ̀gẹ́ gbaguda ma nlo lati ṣe oriṣiriṣi oúnjẹ àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ
ìyàtọ laarin iṣu ati ọ̀gẹ̀dẹ̀ ni pé wọn wa iṣu ninú ebè nigbati wọn nbẹ́ ọ̀gẹ̀dẹ̀ lóri igi rẹ
kò si iyàtọ̀ laarin èlùbọ́ iṣu àti èlùbọ́ ọ̀gẹ̀dẹ̀ ṣugbon bi a bá ro fun àmàlà àmàlà iṣu dúdú díẹ ju èlùbọ́ ọ̀gẹ̀dẹ̀ gbigbẹ àmàlà ọ̀gẹ̀dẹ̀ tútù kò dúdú ó pọ́n fẹ́rẹ́fẹ́
iṣu tútù kò ṣe e bùṣán nitori yio yún èniyàn ni ọ̀fun nibi ti ó burú dé bi omi ti wọn fi fọ iṣu bá ta si ni lára yio fa ara yin yún
gẹ́gẹ́ bi òwe yorùbá ti ó ni ọ̀gẹ̀dẹ̀ dúdú burúkú kò yá bù ṣán ọmọ burúkú kò yá lù pa ọ̀gẹ̀dẹ̀ dúdú kò dùn lati jẹ ni tútù eyi ti ó bá ti kẹ̀ naa kò ṣe é jẹ ṣùgbọ́n ọ̀gẹ̀dẹ̀ ti ó pọ́n ṣe jẹ ni pi pọ́n lai sè nitori adùn rẹ
àti ewé àti èso ọ̀gẹ̀dẹ̀ ni ó wúlò fún jijẹ
ìparí ọdún sún mọ́lé àsikò yi ni àwọn oníjìbìtì ẹlẹ́tàn ma nbọ́ sita lati ṣe iṣẹ́ ibi nipa ji ja àwọn ará ilú ti kò bá funra ni olè
àṣà yorùbá ni ayé àtijọ́ ni lati gbé àwọn ti ó bá hùwà rere ga lati yẹ àwọn ti ó bá ṣe iṣẹ́ àṣe yọri si
ẹ ṣọ́ra bi ẹ bá fẹ́ gbowó lẹ́nu ẹ̀rọowó

yorùbá ni ọmọ ẹ o ṣe àgbàfọ̀ ó kó aṣọ wálé ẹ ò ri ojú olè bi ọ̀pọ̀ òbi ki bèrè bi ọmọ wọn ti ri owó mọ nitori àwọn ẹlẹ̀tàn oníjìbìtì  ori ayélujára àti òṣèlú nkó ohun ti ki ṣe ti wọn wálé
ẹ̀sìn àti àṣà ayé òde òni ngbe àwọn olè àti oníjìbìtì lárugẹ
nitori eyi olówó ojiji pọ si láwùjọ laarin ẹni ti ó wà ni ipò giga àti ipò kékeré
iṣẹ́ ọlọrun àti òṣèlú ti di ọ̀nà ti èniyàn fi le di olówó lojiji
ọ̀̀pọ̀ ọmọ iléiwé giga ti kò ti iléọlọ́rọ̀ tàbi ilé òṣèlú jade ti yi si olè jijà lori ayélujára ju pé ki wọn di gun jalè
ni ayé àtijọ́ bi ọdún bá dé olè jija pẹ̀lú ipá ló wọ́pọ̀ ṣùgbọ́n ni ayé òde òni iwà ẹ̀tàn ti a mọ̀ si oníjìbìtì pàtàki ni ori ayélujára ló wọ́pọ̀
ó ti pẹ ti ẹ̀tàn jibiti ori ayélujára ti bẹ̀rẹ̀ ṣùgbọ́n irú àsikò yi ni àwọn oníjìbìtì ma nko ọ̀pọ̀ iwe lori ayélujára si ẹgbẹgbẹ̀rún èniyàn ni àgbáyé pẹ̀lú èrò lati jẹ nibi ti wọn kò ṣe si
ẹni ti kò bá funra á jábọ́ si wọn lọwọ nitori eyi ẹ ṣọ́ra fún àdàmọdi iwé lati iléifowópamọ́ tàbi ọ̀dọ̀ ẹni ti ẹ kò mọ̀
àsè ọjọ́ ọpẹ́
fún àwọn ti ó wà ni òkèòkun wọn ni ọjọ́ ti wọn ya si ọ̀tọ̀ gẹ́gẹ́ bi ọjọ́ ọpẹ́
oúnjẹ pọ rẹpẹtẹ ni àsikò yi pàtàki ni ọjọ́ ọpẹ́ keresimesi àti ọjọ́ ọdún tuntun
ọ̀pọ̀ á jẹ àjẹbi á tún dà yókù dànù
ni àṣà ibilẹ yorùbá ọjọ́ gbogbo ni ọpẹ́ pàtàki fún àwọn yorùbá ti ó jẹ́ onigbàgbọ́
kò si ọjọ́ ti ilú yà sọ́tọ̀ fún ìdúpẹ́ ṣùgbọ́n lati idilé si idilé ọjọ́ ọpẹ́ pọ
ki kómọ jade iṣile di dé lati àjò láyọ̀ ikórè ni ìjọ onigbàgbọ́ ọdún ibilẹ̀ bi ìjẹṣu àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ mú ọpẹ́ àti ọ̀pọ̀ oúnjẹ dáni
ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé ai jẹun ológbò kọ́ ni kò jẹ́ kó tó ajá bẹni ki ṣe ai jẹun ajá ni kò jẹ́ kó tó erin
fihàn pé ki ṣe bi a ti jẹun tó ni a ṣe nga tó nitori kò si bi ológbò ti le jẹun tó kó tó ajá tàbi ki ajá jẹun titi kó tó erin
oúnjẹ púpọ̀ kò mú ara líle wá nitori ọ̀pọ̀ àfoògùngbin oúnjẹ ayé òde òni lè fa àisàn
a ki àwọn ti ó nṣe ìdúpẹ́ pé wọn kú ọdún o
a gbà wọn ni iyànjú ki wọn jẹun niwọn nitori ọ̀pọ̀ ló wà ni àgbáyé ti kò ri oúnjẹ lati jẹ

ìjàpá àjàpá jẹ èrè aigbọran àti ìwà ọ̀kanjúà
ní ayé àtijọ yáníbo ìyàwó ìjàpá àjàpá gbìyànjú títí ṣùgbọ́n kò rí ọmọ bí
ọmọ bíbí ṣe pàtàkì ní ilẹ̀ yorùbá nítorí èyí ìrònú ma mba obìnrin tí kò bá ri ọmọ bi tàbí tí ó yà àgàn
yáníbo ko dúró lásán ó tọ babaláwo lọ láti ṣe ãjo bí òhun ti le ri ọmọ bí
babaláwo se àsèjẹ fún yáníbo ó rán ìjàpá láti lọ gba àsàjẹ yi lọ́wọ́ babaláwo
babaláwo kìlọ̀ fún ìjàpá gidigidi wípé õgùn yí obìnrin nìkan ló wà fún pé kí o maṣe tọwò
ìjàpá ọkọ yáníbo ṣe àìgbọràn ó gbọ õrùn àsèjẹ ó tanwò ó ri wípé ó dùn nítorí ìwà wobiliki ọkánjúwà o ba jẹ àsèj̀ẹ tí babaláwo ṣe ìkìlọ̀ kí ó majẹ
ó dé́lé ó gbé irọ́ kalẹ̀ fún ìyàwó ṣùgbọ́n láìpẹ́ ikùn ìjàpá bẹ̀rẹ̀ sí wú
yorùbá ni ohun ti a ni ki baba mágbọ baba ni yio parí rẹ
bi ikùn ti nwu si bẹni ara bẹ̀rẹ̀ si ni ìjàpá ó ba rọ́jú dìde ó ti orin bẹnu bi o ti nsáré tọ babaláwo lọbabaláwo mo wa bẹ̀bẹ̀ alugbirinrin
õgùn to ṣe fún mi lẹ́rẹkan alugbinrin
tóní nma ma fọwọ́ kẹnu alugbinrin
tóní nma ma fẹsẹ kẹnu alugbinrin
mo fọwọ kan ọbẹ̀ mo mú kẹnu alugbinrin
mofẹsẹ kan lẹ mo mu kẹnu alugbinrin
mobojú wo kùn o ri gbẹndu alugbinrin
babaláwo mo wa bẹ̀bẹ̀ alugbinrin

nígbátí ó dé ilé́ babaláwo babaláwo ni ko si ẹ̀rọ̀
ikùn ìjàpá wú títí o fi bẹ tí ó sì kú
ìtàn yí kọ wa pe èrè ojúkòkòrò àìgbọ́ràn irọ́ pípa àti ìwà burúkú míràn ma nfa ìpalára tàbí ikú
ìtàn yorùbá yi wúlò lati ṣe ìkìlọ̀ fún àwọn ti o nwa owó òjijì nípa gbígbé õgùn olóró mì lati kọjá lọ si òkè okun ìlúòyìnbó lai bìkítà pé bí egbògi olóró yí ba bẹ́ si inú lai tètè jẹ́wọ́ ikú ló ma nfa
ìtàn nã bá gbogbo aláìgbọràn àti onírọ́ wí
òwe yorùbá ní àjùmòbí kò kan tãnu ẹni olúwa bá rán síni ló nṣeni lõre
òwe yi wúlò lati gba àwọn ènìà tí o gbójúlé ẹbí níyànjú
ọ̀pọ̀lọpọ̀ rò wípé ẹ̀tọ́ ni ki ẹni tí ó bá lówó nínú ẹbí tàbí tí ó ngbe ni òkèòkun bá wọn gbé ẹrù lai ro wípé ẹbí tí o lówó tàbí gbé lókèòkun ní ẹrù tiwọn lati gbé
yorùbá ní òṣìṣẹ́ wa lõrun abáni náwó wà níbòji ọ̀pọ̀lọpọ̀ agbójúlẹ́bí wọnyi ma mba ẹni tí o nṣiṣẹ ka owó lai rò wípé ẹni tí ó nṣiṣẹ yi nlãgun lati rí owó
iṣẹ́ lẹ́ni tí ó wa lókèòkun ìlúòyìnbó nṣe nínú òtútù
fún àpẹrẹ níbití olówó tàbí àwọn tí ó ngbe òkèòkun tí nṣe àwọn nkan níwọnba bí  ọmọ bíbí aṣo rírà ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀ àti bẹ̃bẹ lọ ọ̀pọ̀lọpọ̀ agbójúlẹ́bí á bímọ rẹpẹtẹ kó owó lé aṣọ bèrè ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀ olówó nla tí ẹni tí ó wà lókèòkun ó lè kó owó lé lórí àti gbogbo àṣejù míràn
ẹbí olówó tàbí tí ó ngbe òkèòkun kò lè dípò ìjọba
ọ̀dọ̀ ìjọba tí ó ngba owó orí lóyẹ kí á ti bèrè ẹ̀tọ́ ki ṣe lọ́wọ́ ẹbí
ẹbí tóní owó tàbí gbé òkèòkun lè fi ojú ãnu ṣe ìrànlọ́wọ́ ṣùgbọ́n ki ṣe iṣẹ́ ẹni bẹ̃ lati gbé ẹrù ẹlẹ́rù
ẹjẹ́ ká rántí òwe yi wípé àjùmọ̀bí kò kan tãnu ẹni olúwa bá rán síni ló nṣeni lõre nítorí aladugbo àjòjì ọ̀rẹ́ àti bẹ̃bẹ lọ lè ṣeni lãnu bí olúwa bá rán wọn

ajá dúró dèmί lọna fẹrẹ kun fẹ
bί ὸ bá dúró dèmί lọna fẹrẹ kun fẹ
makékéké olóko á gbọ fẹrẹ kun fẹ
á gbọ á gbéwa dè fẹrẹ kun fẹ
á gbéwa dè á gbàwá nίṣu fẹrẹ kun fẹ
ajá dúró dèmί lọna fẹrẹ kun fẹ
ajá dúró dèmί lọna
ajá dúró dèmί lọnaàjàpá fẹ́ kó bá ajá  kàkà ki eku májẹ sèsé á fi ṣe àwàdànu
ni ayé atijọ ìyàn mú ni ìlú àwọn ẹranko gidigidi ti àwọn ẹranko fi ńwá oúnjẹ kiri
iṣu je oúnjẹ gidi ni ilẹ yorὺbá
àjàpá àti ajá gbimọ̀ pọ lati lọ si oko olóko lati lọ ji iṣu
àjàpá jẹ ara ẹranko afàyà fà ti ko le sáré bi ti ajá ṣùgbọ́n o lọgbọn gidigidi
nίgbàtί àjàpá́ àti ajá ti jίṣu ko tán ajá nsáré tete lọ ki olóko má ba kawọn mọ
yorὺbá ni kàkà ki eku májẹ sèsé á fi ṣe àwàdànu
àjàpá́ ri wipe ὸhun o le bá ajá sáré ó bá ti orin ikilọ bẹnu kί ajá ba le dúró de ὸhun ni tipátipá
bί ajá ko ba dúró nitotọ olóko á gbọ igbe àjàpá́ yio si fa àkóbá fún ajá
àjàpá́ ko fẹ dá nìkan pàdánú nίtorί olóko á gba iṣu ti ohun jί kó á sì fi ìyà jẹ ohun
titi di ọjọ́ òni àwọn èniyàn ti o nhu iwà bi àjàpá pọ̀ ni pàtàki àwọn òsèlú

ikan ninú ẹ̀kọ́ itàn àdáyébá yi ni lati ṣe ikilọ fún àwọn ti o nṣe ọ̀tẹ̀ ti o nhu iwà ibàjẹ́ tàbi rú òfin pé ki wọn jáwọ́ ninú iwà burúkú
ìtàn yί tún dára lati gba èniyàn ni iyànjú wίpé ki a má ṣe nkan àṣίrί si ọwọ́ ẹnikẹni pàtàkì ohun ti ko tọ́ tàbί ti ó lὸdì si ὸfin
yorὺbà ni mo ṣé tàn lówà kὸ sί mo ṣégbé bó pẹ bó yá àṣίrί á tú
ẹ̀yin ọmọ yorὺbá nίlé lóko ẹ jẹ ká hὺwà otitọ kί á sì pa ὸfin mọ kί a má ba rί àkóbá pàtàkì ọmọ yorὺbá nί òkèokun ìlúὸyìnbó
ọ̀rọ̀ yorùbá ni bi ọmọdé bá tó ni ọkọ́ à fún lọ́kọ́
ọkọ́ jẹ irinṣẹ́ pàtàki fún àgbẹ̀
iṣẹ́àgbẹ̀ ni ó wọ́pọ̀ ni ayé àtijọ́
nitori eyi bi bàbá ti nkọ́ ọmọ rẹ ọkùnrin ni iṣẹàgbẹ̀ ni ìyá nkọ́ ọmọ obinrin rẹ ni ìtọ́júile lati kọ fún iléọkọ
iṣẹ́ la fi nmọ ọmọ ọkùnrin nitori eyi bi ọkùnrin bá dàgbà bàbá rẹ á fun ni ọkọ́ nitori ki ó lè dá dúró lati lè ṣe iṣẹ́ ti yio fi bọ́ ẹbi rẹ ni ọjọ́ iwájú
bi ọkùnrin bá ni iṣẹ́ ó ku kó gbéyàwó ti yio jẹ olorì ni ilé rẹ
ìyàwó fi fẹ́ bu iyi kún ọkùnrin nitori ó fi hàn pé ó ni igbẹ́kẹ̀lé
àṣà yorùbá gbà fún ọkùnrin lati fẹ́ iye ìyàwó ti agbára rẹ bá gbé lati tọ́jú
nitori eyi ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọba baálẹ̀ ìjòyè àti àwọn enia pàtàki láwùjọ ma nfẹ ìyàwó púpọ̀
ìṣòro ni ki wọn fi ọkùnrin ti kò ni ìyàwó jẹ ọba
kò wọ́pọ̀ ki ọba ni ìyàwó kan ṣoṣo
ìwúyè ọba àkúrẹ́ olóògbé ọba adebiyi adeṣida
ohun ti a ṣe akiyesi ni ayé òde òni ni ọba ti ó fẹ ìyàwó kan ṣoṣo nitori ẹ̀sìn pàtàki ẹ̀sìn ìgbàgbọ́ ṣùgbọ́n ti ó ni àlè rẹpẹtẹ
ọba ayé òde òni ndá nikan lọ si òde lai mú olorì dáni
gẹgẹbi ọ̀rọ̀ yorùbá àpọ́nlé kò si fún ọba ti kò ni olorì nitori eyi kò bu iyi kún ọba ki ó lọ àwùjó tàbi rin irin àjò pàtàki lai mú olorì dáni
ohun ti ó yẹ ọba ni ki a ri ọba àti olorì rẹ ni ẹ̀gbẹ́ rẹ
ìtàn ti ó wọ́pọ̀ ni bi iyáọkọ ti burú lai ri ìtàn iyáọkọ ti ó dára sọ
eyi dákún àṣà burúkú ti ó gbòde láyé òde òni nipa àwọn ọmọge ti ó ti tó wọ iléọkọ tàbi obinrin àfẹ́sọ́nà ma a sọ pé àwọn ò fẹ́ ri iyáọkọ tàbi ki iyáọkọ ti kú ki àwọn tó délé
ni ayé àtijọ́ agbègbè kan na a ni ẹbi má ngbé  bàbáàgbà iyáàgbà bàbá iyá ẹ̀gbọ́n àbúrò iyàwó àgbà iyàwó kékeré ìyàwóọmọ àwọn ọmọ àti ọmọmọ
ṣùgbọ́n ni ayé òde òni ọ̀pọ̀ kò fẹ́ ṣe iṣẹ́ àgbẹ̀ mọ ẹbi ti fúnká si ilú nlá àti òkèòkun nitori iṣẹ́ ajé àti iṣẹ́ijọba
ni ọ̀pọ̀ ọdún sẹhin iyá kan wà ti a o pe orúkọ rẹ ni tanimọ̀la ninú ìtàn yi
ó bi ọmọ ọkùnrin meje lai bi obinrin
kékeré ni àwọn ọmọ rẹ wà nigbati ọkọ rẹ kú
tanimọ̀la fi ìṣẹ́ àti ìyà tọ́ àwọn ọmọ rẹ gbogbo àwọn ọkùnrin na a si yàn wọn yanjú
nigbati wọn bẹ̀rẹ̀ si fẹ́ ìyàwó inú rẹ dùn púpọ̀ pé ọlọrun ti bẹ̀rẹ̀ si dá obinrin ti ohun kò bi padà fún ohun
ó fẹ́ràn àwọn ìyàwó ọmọ rẹ gidigidi ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀ ọmọ rẹ kó lọ si ilú miran pẹ̀lú ìyàwó wọn nitori iṣẹ́
àbigbẹhin rẹ nikan ni kò kúrò ni ilé nitori ohun ló bójú tó oko àti ilé ti bàbá wọn fi silẹ
nigbati ó fẹ ìyàwó wálé inú iyá dùn pé ohun yio ri ẹni bá gbé
ìyàwó yi lẹ́wà o si ni ọ̀yàyà eyi tún jẹ́ ki iyáọkọ rẹ fẹ́ràn si gidigidi
yorùbá ni ẹni a fẹ́ la mọ̀ a ò mọ ẹni tó fẹni
tanimọ̀la kò mọ̀ pé àjẹ́ ni ìyàwóọmọ ti ohun fẹ́ràn ti wọn jọ ngbé yi
bi tanimọ̀la bá se oúnjẹ ohun pẹ̀lú ọmọ àti ìyàwóọmọ rẹ ni wọn jọ njẹ ẹ
bi ìyàwó bá se oúnjẹ á bu ti iyáọkọ rẹ
kò si ìjá tàbi asọ̀ laarin wọn ti ó lè jẹ ki iyá funra
àsáróiṣu

yorùbá gbà pé ohun burúkú ni ki enia jẹun lójú orun
ni ọjọ́ kan iyá ké lati ojú orun ni bi agogo mẹrin ìdájí òwúrọ̀ pe ìyàwóọmọ ohun ti fún ohun ni oúnjẹ jẹ ni ojú orun
ìyàwóọmọ rẹ kò sẹ́ bẹni kò sọ nkan kan
ọkọ rẹ kò gba iyá rẹ gbọ
lati igbà ti iyá ti ké pé ohun jẹ àsáróiṣu ti ìyàwóọmọ ohun gbé fún òhun jẹ lójú orun ni inú rirun ti bẹ̀rẹ̀ fún iyá
inú rirun yi pọ̀ tó bẹ gẹ ẹ ti wọn fi gbé tanimọ̀la kúrò ni ilé fún ìtọ́jú
wọn gbiyànjú titi kò rọrùn nitori eyi tanimọ̀la ni ki wọn gbé ohun padà lọ si ilé ki ohun lọ kú
yorùbá ni ètò àti òfin ti àwọn àgbà ọba àti ìjòyè fi nto ilú ki aláwọ̀funfun tó dé
onirúurú ọ̀nà ni wọn ma fi nṣe idájọ́ ìkà laarin àwùjọ
wọn lè fi orin tú àṣiri òṣìkà ni igbà ọdún ibilẹ tàbi ki wọn fa irú ẹni bẹ ẹ si iwájú àgbà idilé baálẹ̀ tàbi ọba fún ìdájọ́ ti ó bá tọ́ si irú ẹni bẹ ẹ
lati agbo ilé dé ilé iwé àti àwùjọ ni yorùbá ti ma nlo òwe ọ̀rọ̀ àti orin ṣe ikilọ fún ọmọdé àti àgbà pé ẹ̀san wà fún oniṣẹ ibi tàbi òṣìkà
ọ̀pọ̀lọpọ̀ eléré àti olórin pàtàki àwọn ọ̀gá ninú eléré àti olórin yorùbá ni ó fi ẹ̀san òsìkà hàn ninú eré àti orin
ọ̀gá eléré bi lere paimọ olóògbe kọla ogunmọla olóògbe oloye ogunde àti ọpọ ti a kò dárúkọ àti àwọn ọ̀gá olórin bi olóògbé olóyè i
k
dairo oloogbe adeolu akinsanya baba ètò olóyè olùdari ebenezer obey olóògbe orlando owoh dele ojo olóògbe sikiru ahinde barrister àti ọ̀pọ̀ ti a kò dárúkọ nitori àyè
ẹ gbọ́ ikan ninú àwọn orin ikilọ fún òsìkà ti àwọn ọmọ iléiwé ma nkọ ni ojú ewé yi bi olùkọ̀wé yi ti kọṣìkàṣìkà gbàgbé àjọbí
adániloró gbàgbé ọ̀la
ẹ̀san á ké á ké o
ẹ̀san á ké lorí òsìkà
ṣe rere ò ko tó lọ ò
oúnjẹ òkèlè ni yorùbá mọ̀ si oúnjẹ gidi
ni ọ̀pọ̀ igbà oúnjẹ òkèlè ni oúnjẹ àjẹsùn ṣùgbọ́n ìpanu ni ohun amú inú dúró ni ọ̀sán
àwọn ìpanu bi gúgúrú àti ẹ̀pà bọ̃li àti ẹ̀pà gaàrí àti ẹ̀pà àti bẹ̃bẹ lọ ni yorùbá njẹ ni ọ̀sán lati mu inu dúró ki wọn tó jẹ́ oúnjẹ alẹ́
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwòrán àwọn ìpanu wọnyi ni ojú iwé yi
bọli
kò si ibi ti ẹ̀tàn tàbi ká dani kò ti lè wá
ẹni ti ó bá ni iwà burúkú bi ojúkòkòrò ìlara àti ìmọtaraẹni nikan lè dani tàbi tannijẹ
ọmọ lè tan bàbá tàbi ìyá ìyá tàbi bàbá lè tan ọmọ ọkọ lè da aya ọmọìyá tàbi ẹbi ẹni lè tan ni jẹ tàbi dani ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀ ìgbà èniyàn ki reti irú iwà yi lati ọ̀dọ̀ ọ̀rẹ́
nitori ifi ọkàn tàn si ọ̀rẹ́ ìbànújẹ́ tàbi ẹ̀dùn ọkàn gidi ni fún èniyàn ti ọ̀rẹ́ bá da tàbi tàn jẹ
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ pé ọ̀rẹ́ dani kò tó pọ́n abínibí ẹbi a má dani
òwe yi fihàn pé kò si ẹni ti kò lè dani tàbi tan ni jẹ nitori àgbẹ́kẹ̀lé enia asán ló jẹ́
a lè fi òwe yi ṣe ìtùnú fún ẹni ti irònú bá nitori ọ̀rẹ́ da a tàbi ti ó sọ ohun ribiribi nù nitori ẹ̀tàn ọ̀rẹ́

ikilọ̀ fún ayánilówó tipátipá
à ńlo ọ̀rọ̀ yi fún àwọn ayánilówó ki ba jẹ iléowó tàbi àwọn ayánilówó yókù
ọ̀pọ̀ ìgbà ayánilówó ló ndá orin nipa oye èlé ti wọn lè fi lé owó ti onígbèsè ya
ni ilẹ̀ yorùbá ohun ti a lè fi ṣe àpèjúwe iléiṣẹ́ ayánilówó ni bi ọba bá fún ni nilẹ̀ lati fi dá oko ọba lè ni ki irú ẹni bẹ kó idámẹrin tàbi idámarun irè oko nã wá ni igbà ìkórè
àwọn miran tún ma ńyá owó lọwọ olówóèlé
ẹ̀yà yorùbá ti a mọ si ìjẹ̀ṣà ma ńṣe òwò aṣọ àti wúrà tità lati ilú dé ilú àti agbègbè dé agbègbè
bi wọn ba ti ta àwin fún onibara bi ọjọ́ bá pé ìjẹ̀ṣà á ji lọ si ilé onígbèsè lati gba owó ọjà á ni òṣó mã ló gbowó mi loni nitori eyi ni wọn fi npe ìjẹ̀ṣà ni òṣó mã ló
ikeìyáwó kò wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá ṣùgbọ́n àwọn enia ma ńyá owó lọ́wọ́ ẹbi ọ̀rẹ́ ẹgbẹ́ àti bẹ̃bẹ lọ lati sin òkú sán owó ilé iwé ọmọ ṣòwò àti fún ọ̀pọ̀ idi miran
èlé owó irú eyi kò pọ̀ tó ti èlé ori ikeìyáwó nigbà miran kò ki ni èlé
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ ti ó niẹni sanwó onífèrè ló ndá orin
ayánilówó ló ńdá orin nipa di dari èlé ori owó ikeìyáwó
ẹni ti o fi owó pamọ́ ki ri èlé gbà tó èlé ti ó wà lori owò ikeìyáwó
nibiti èlé owó ipamọ́ bá jẹ́ idáọgọrun èlé owó ori ikeiyawo lè tó idámarun tàbi jù bẹ̃ lọ
bi owó bá ti tó san ọ̀pọ̀ ayánilówó lè fi ipá gba owó irú bẹ̃
bi wọn kò ti ẹ̀ fi ipá gba irú owó bẹ̃ èlé ori owó yi á sọ ẹni ti ó yá owó di onigbèsè rẹpẹtẹ
ikeìyáwó ni iwúlò fún ẹni ti ó bá lè kó ara rẹ ni ijánu lati dá owó padà nigbati ó bá yẹ
ikeìyáwó dùn lati nọ́ ju owó gidi lọ nitori eyi fún ẹni ti kò bá mọ owó ṣirò tàbi ṣọ́ra á sọ irú ẹni bẹ̃ di òtòṣi nigbati èlé bá gun ori èlé
onigbèsè pàdánù òmìnira
ìmọ́tótó borí àrùn mọlẹ̀ bọ́yẹ́ ti ḿborí ooru
àrùn ìwọ̀sí tinú ẹ̀gbin là wá
iná ni ḿborí aṣọ ẹlẹ́gbinni ayé àtijọ́ tàbi lati bi agogo marun idaji ni ìmọ́tótó ti bẹ̀rẹ̀ nipa gbigbá inú àti àyiká ilé
lẹhin eyi àwọn àgbàlagbà á ṣe itọ́jú ara wọn o si bójú tó bi àwọn ọmọ iléiwé yio ti ji wẹ̀ múra jẹun àti palẹ̀mọ́ àti kúrò ni ilé lọ si iléiwé àti ki àwọn àgbàlagbà lọ si ibi iṣẹ́ òòjọ́
mọ́inmọ́in ọ̀lẹ̀lẹ̀ eléwé
pàǹtí ni àtijọ́ wúlò fún ajílẹ̀ nitori ara oúnjẹ ni
ewé ni wọn fi ńpọ́n oúnjẹ tàbi ki wọn bu oúnjẹ sinú abọ́ àlòtúnlò omi wa ninú àmù ikòkò amọ̀ ṣùgbọ́n láyé òde òni ike aláyọ́ ni wọn fi ńbu oúnjẹ wọn a si mu omi ninú àpò ọ̀rá
ike àti ọ̀rá ki kẹ̀ ó si léwu fún ẹja odòàti ẹranko lati gbé mi ó tún léwu fún àyìká
àwọn ọ̀rá àti ike wọnyi pẹ̀lú nkan ti ó dá kún pàǹtí
ìmọ́tótó jinà si àwọn ara ilú ńlá pàtàki ilú èkó nibiti ọpọ òṣiṣẹ́ ti ji jade lọ si ibi iṣẹ́ ki agogo marun idaji tó lù bẹni wọn kò ni wọlé titi di agogo mẹwa alẹ́ nitori súnkẹrẹ fà kẹrẹ ọkọ̀
eyi kò lè jẹ ki wọn ri àyè tọ́jú inú ilé àyiká tàbi ara
ìjọba tún dá kún ẹ̀gbin ti ó gba ilú kan nitori ai pèsè àyè àti itọ́jú fún pàǹtí
eleyi ńjẹ́ ki ará ilú kó ohun ẹ́gbin si ibikibi bi ojuàgbàrá ẹ̀báọ̀nà ori titi inú odò àti bẹ̃bẹ̃ lọ
kikó ohun ẹ̀gbin di ojúàgbàrá ńfa adágún omi ti ó ńfa ẹ̀fọn ikún omi àti àrùn lati ara kòkòrò ti pàǹtí fa
ọ̀rọ̀ yorùbá ni ìmọ́tótó borí àrùn mọ́lẹ̀ bi ọyẹ́ ti ḿborí ooru àti orin ìmọ́tótó ti wọn fi ńkọ́ àwon ọmọ iléiwé alakọbẹrẹ ṣe iranti à ti wá nkan ṣe si pàǹtí ti ó gba ilú kan
ògòngò

ògòngò jẹ ẹiyẹ ti ó tóbi jù ninú gbogbo ẹiyẹ ẹyin rẹ ló tún tóbi jù
ọrùn àti ẹsẹ̀ rẹ ti ó gún jẹ́ ki ó ga ju gbogbo ẹiyẹ yoku
ògòngò ló lè sáré ju gbogbo eiye lọ lóri ilẹ̀
eyi ló jẹ́ ki yorùbá pe ògòngò ni ọba ẹiyẹ
ọpọlọpọ ẹiyẹ bi ògòngò kò wọ́pọ̀ mọ́ nitori bi ilú ti nfẹ si bẹni àwọn eiye wọnyi nparẹ́ a fi bi èniyàn bá lọ si iléikẹransi lati ri wọn
àwọn onírúurú ẹiyẹ ló wà ni ilẹ̀ yorùbá àwọn eyi ti ó wọ́pọ̀ ni ilú tàbi ilé ẹiyẹ ọsinni adiẹ àkùkọ àti àgbébọ̀ adiẹ pẹ́pẹ́yẹ ẹyẹlé awó ayékòótó odidẹrẹ́ àti ọ̀kín
àwọn ẹiyẹ ti ó wọ́pọ̀ ninú igbó ṣùgbọ́n ti ará ilú mọ̀ ni àṣá ìdì òwìwí igún àkàlàmàgbò àti lekeleke
àwọ̀ oriṣirisi ni ẹiyẹ ni irú ẹiyẹ kan lè ni àwọ̀ dúdú bi aró kó́ tun ni pupa tàbi funfun ṣùgbọ́n orin yorùbá ni ojú ewé yi fi àwọ̀ ti ó wọ́pọ̀ lára àwọn ẹiyẹ miran hàn
fún àpẹrẹ lekeleke funfun bi ẹfun agbe dúdú bi aró bẹni àlùkò pọn bi osùn
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwòrán àti pipè orúkọ di ẹ ninú àwon ẹiyẹ ti ó wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá ni ojú ewé yi
agbe ló laró  ki rá ùn aró
àlùkò ló losùn  ki rá ùn osùn
lekeleke ló lẹfun  ki rá ùn ẹfun
ka má rá ùn owó ka má rá ùn ọmọ
ohun tá ó jẹ tá ó mu kò mà ni wọn wa ò

wúrà jẹ ikan ninú ohun àlùmọ́ni iyebiye pàtàki fún ohun ẹ̀ṣọ́
ẹwà wúrà ki hàn titi di ìgbà ti wọn bá yọ gbogbo ẹ̀gbin rẹ̀ kúrò pẹ̀lú iná tó gbóná rara
àwòrán ti ó wà ni ojú ewé yi fihàn pé bi wúrà bá ti pọ̀ tó lára ohun ẹ̀sọ́ ló ṣe má wọn tó ki ṣé bi ohun ẹ̀ṣọ́ bá ti dán tó tàbi tóbi
fún àpẹrẹ àwòrán ohun ẹ̀ṣọ́ wúrà kini tóbi ó si dán ju àwòrán ohun ẹ̀ṣọ́ wúrà keji ṣùgbọ́n ohun ẹ̀sọ́ wúrà ninú aworan keji wọn ju ohun eso wúrà kini ni ìlọ́po mẹwa
ìyàtọ̀ ti ó wà ni wúrà gidi àti àfarawé ni pé wúrà gidi ṣe é tà fún owó iyebiye lẹhin ti èniyàn ti lo o kò lè bàjẹ bi ó bá kán ó ṣe túnṣe ṣùgbọ́n àfarawé kò bá ara ẹlòmiràn mu bi ó bá kán kò ṣe é túnse kò ki léwó
gẹ́gẹ́bi òwe yorùbá ti ó sọ pé gbogbo ohun tó ndán kọ́ ni wúrà bẹni ki ṣe gbogbo èniyàn ti wọ̀n pè ni olówó tàbi ọlọ́rọ̀ ló tó bi àwọn èniyàn ti rò
ọ̀pọ̀ irú àwọn wọnyi jẹ igbèsè tàbi fi èrú kó ọrọ̀ jọ lati ṣe àṣe hàn òmiràn ja olè gbọ́mọgbọ́mọ àti onirúurú iṣẹ́ ibi yoku
gbogbo ohun ti wọn fi ọ̀nà èrú kó jọ wọnyi kò tó nkankan lára ọrọ̀ ti ẹlòmiràn ti ó ni iwàirẹ̀lẹ̀ ni
fún àpẹrẹ owó ti àwọn òṣèlú àti òṣiṣẹ́ìjọba ilẹ̀ aláwọ̀dúdú fi èrú kó jọ ti wọn nkó wá si òkèòkun tàbi fi mú àwọn èniyàn wọn lẹ́rú kò tó ọrọ̀ ti ọmọdé ti ó ni ẹ̀bunọlọrun ni òkèòkun ni
a lè fi òwe gbogbo ohun tó ndán kọ́ ni wúrà gba ẹnikẹ́ni ni iyànjú pé ki wọn ma ṣe àfarawé tàbi kánjú lati kó ọrọ̀ jọ
àfarawé léwu nitori ki ṣe gbogbo ohun ti èniyàn ri ló mọ idi rẹ̀
babá re lé ò
ilé ló lọ́ taràrà
bàbá re lé ò
ilé ló lọ́ taràrà
ilé ò ilé ilé ò ilé
babá re lé ò
ilé ló lọ́ taràràni àṣà yorùbá ọmọdé ló nkú àgbà ki kú àgbà ma nrelé ni
ọ̀fọ̀ ni ikú ọmọdé jẹ́ ijó àti ilú ni wọn fi nṣe ìsìnku àgbà lati sín dé ilé ikẹhin
ìròyìn ikú ọj̀ọ̀gbọ́nàgbáyé adé àjàyí kàn lẹhin ikú rẹ ni ọjọ́ kẹsan oṣù kẹjọọdún ẹgbãlemẹrinla
a bi ni ilú ìkọ̀léèkìtì ni ọdún marunlelọgọrin sẹhin
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀jọ̀gbọ́n ọmọdé àti àgbà ilú lati onírúurú iṣẹ́àti àwọn èniyàn pàtàki ni ilélóko péjọ ni ọjọ kọkàndinlogun oṣù kẹsanọdún ẹgbãlemẹrinla lati ṣe ìsìnku rẹ
olóògbé ọj̀ọ̀gbọ́nàgbáyé adé àjàyí
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ pé ẹni ti kò bá mọ ìtàn ara rẹ yio dahun si orúkọ tí kò jẹ́
ki awọn bi olóògbé tó bẹ̀rẹ̀ si kọ ìtàn yorùbá àti ilẹ́ aláwọ̀dúdú silẹ̀ àwọn aláwọ̀funfun kò rò pé aláwọ̀dúdú ni ìtàn nitori wọn kò kọ silẹ̀ wọn nsọ ìtàn lati ẹnudéẹnu ni
nitori eyi ohun ti ó wu aláwọ̀funfun ni wọn nkọ
olóògbé ọj̀ọ̀gbọ́nàgbáyé adé àjàyí kọ́ ẹ̀kọ́ ó si gboyè rẹpẹtẹ lori ìtàn pàtàki lati jẹ́ ki yorùbá mọ ìtàn ara wọn
ó lo imọ̀ yi lati kọ ọ̀pọ̀lọpọ̀ iwé itan ikan lára iwé wọnyi ni ìtàn àti ogun jijà yorùbá
ó tún kọ nipa ìgbésiayé olóògbé olóri àwọn alufaa àjàyí crowther àti onidajọ káyọ̀dé ẹ̀ṣọ́
yorùbá pa òwe pé àgbà ki wà lọ́jà ki ori ọmọ titun wọ olóògbé ọj̀ọ̀gbọ́nàgbáyé adé àjàyí ni igbákeji iléẹ̀kọ́ giga èkó kẹta
nitori ìfẹ́ ti ó ni si ìdàgbà sókè iléẹ̀kọ́ giga ìtàn àti ìpamọ́ ohunìtàn ó kọ iwé si olóri òṣèlú nigeria goodluck ebele jonathan nigbà ìporúkọdà lójiji lati iléẹ̀kọ́ giga èkó si orúkọ olóògbé mko abiọ́lá  ti gbogbo ilú dibò fún lati ṣe olóri òṣèlú ṣùgbọ́n àwọn ìjọba ológun kò jẹ́ kó dé ipó yi
olóri òṣèlú nigeria yi ọkàn padà lati ma yi orúkọ iléẹ̀kọ giga yi padà lojiji nitori ọ̀wọ̀ ti ó ni fún olóògbé
olóògbé ọ̀jọ̀gbọ́n olikoye ransome kuti  oníṣègùnọmọdé ti gbogbo àgbáyé mọ̀ òjíṣẹ́òṣèlú nigeria ni ọdún kejidinlọ́gbọ̀n si ọdún kejilélógún sẹhin ṣe irànlọ́wọ́ gidigidi nipa didin ikú ọmọdé kù nipa ẹ̀kọ́ìlàjú fún gbogbo ilú àti abúlé
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ ni ìlàjú lóri ẹ̀rọ amóhùnmáwòrán àti ẹ̀rọ asọ̀rọ̀mágbèsi gbàlà lọ́wọ́ ikú igbẹ́gburu nipa ìmọ̀ omi oniyọ lati dipò omi ara
ẹ ṣe àyẹ̀wò àpẹrẹ bi àbíkú ti dinku ni orilẹ̀ èdè nigeria nitori eyi orúkọ àbíkú dinkùikú ọmọ ti kò ti pé ọdún marun ni ọdún mẹrinlélógún sẹhin jẹ́ igbalémẹ́tàlá
ikú ọmọ ti kò ti pé ọdún marun ni ọdún keji sẹhin ti dinkù si mẹrinlélọgọfa

itumọ

ìgbàgbọ́ yorùbá yàtọ̀ si ohun ti àwọn ẹlẹkoijinlẹ fi hàn ni ayé òde òni
ni igbà àtijọ́ bi obinrin iyàwó bá bi ọmọ ti ó kú ni ikókó tàbi ki ó tó gba àbúrò ọmọ ti wọn bá bi lẹhin rẹ ni wọn ma fún ni orúkọ àbíkú pàtàki ti ó bá tó bi meji mẹta ki ọmọ tó dúró
yorùbá gbàgbọ́ ninú àpadàwáyé ni igbà miran wọn á fi ibinú fi àmin bi ki wọn kọ ilà si ara ọmọ ti ó kú tàbi gé lára ẹ̀yà ara ọmọ yi lati mọ bóyá yio padà wá
bi ìyá ti ó bi àbíkú bá bímọ lẹhin ikú ọmọ ti wọn fi àpá si lára àpá yi ni wọn ma kọ́kọ́ wò lára ọmọ titun
bi wọn bá ri àpá yi wọn o sọ ọmọ naa ni orúkọ àbíkú
orúkọ àbùkù ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ orúkọ àbíkú  ó lè jẹ́ orúkọ ẹranko orúkọ ti ó fi ìbẹ̀rù hàn tàbi orúkọ fún ìmọràn
àbíkú jẹ́ ikú ọmọdé àti ìkókó titi dé ọmọ ọdún marun
ẹkọijinlẹ fi hàn pé ọ̀pọ̀lọpọ̀ ikú ọmọdé ti yorùbá mọ̀ si àbíkú yi ti ìpasẹ̀ wọnyi wá àrùn tó ṣedádúró oúnjẹàìtó omiẹlẹgbin iléiwòsàn ti kò pé tàbi ai si iléiwòsàn àrùn àti àjàkálẹ̀àrùn ọmọ ti ó ni iwọnkékeré nigbà ìkókó
owe yoruba ti o ni àbíkú sọ olóògùn di èké fi ìgbàgbọ́ yorùbá hàn pé kò si oògùn ti ó lè dá àbíkú dúró
ìmọ̀ ijinlẹ fi hàn pe ki ṣe gbogbo ọmọ ti ó kú ni ó yẹ ki ó kú nitori lati igbà ti àtúnṣe àwọn ohun ti ó nfa ikú ọmọdé yi ti wà àbíkú dinkù  nipa ìpèsè omi ti ó mọ́ iléìwòsàn ọmọdé ilàlóye àwọn obinrin nipa ìtọ́jú aboyún àti ọmọdéiié ihò inú àpáta
òrùlé wà lára ohun ini pàtàki ti ó yẹ ki èniyàn ni ṣùgbọ́n èniyàn kò lè sun yàrá meji pọ̀ lẹ́ẹ̀kan
ki ṣe bi èniyàn bá fi owó ara rẹ̀ kọ́ ilé ni ìbẹ̀rẹ̀ ilé gbigbé
bàbá á pèsè òrùlé fún aya àti ọmọ ki ba jẹ ilé ẹbi abà oko ihò inú àpáta iléàyágbé tàbi kọ́ ilé fún wọn
ni ayé òde oni ilé ṣi jẹ ohun pàtàki fún èniyàn ṣùgbọ́n á ṣe akiyesi pé ọ̀pọ̀lọpọ̀ yorùbá kò ránti ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé ọ̀kọ́lé kò lè mu ràjò mọ́
ọ̀pọ̀ nkọ́ ilé àìmọye ti èniyàn ò gbé lai ronú pé bi àwọn bá ràjò wọn ò lè gbé ikan ninú ilé yi dáni
ọ̀pọ̀ nkọ́ ilé fún àwọn ọmọ  fún àpẹrẹ ẹni ti ó kọ ilé marun nitori ohun bi ọmọ marun si ilú ti wọn ngbé tàbi bi ọmọ si
ò̀we yorùbá sọ pé ọ̀nà ló jin ẹru ni baba
ẹ jẹ́ ki á fi òwe yi ṣe iranti pé ayé ti lu jára ọmọ ẹbi àti ará kò gbé pọ̀ mọ́ bi igbà ayéàgbẹ̀
bi wọn bá ti ẹ̀ gbé ilú kan naa ìṣòro ni ki ọmọ bá bàbá àti ìyá gbé lọ lailai
bi ó pẹ́ bi ó yá ọmọ tó dàgbà á tẹ si iwájú nitori bi bàbá bá kọ́ ilé rẹpẹtẹ si agége kò wúlò fún ọmọ ti o nṣiṣẹ ni ìbàdàn àkúrẹ́ tàbi òkèòkun
bi bàbá ti ó kọ ilé rẹpẹtẹ bá fẹ́ lọ ki àwọn ọmọ ẹbi tàbi ọ̀rẹ́ ni ilú miran ìṣòro ni ki ó gbé ikan ninú ilé rẹpẹtẹ yi dáni
ọ̀pọ̀ oníjìbìtì òṣèlú oníṣẹ́ìjọba ti ó ni ojúkòkòrò ló nkó owó ilé lọ sita lati lọ ra ilé si òkèòkun lai gbé ibẹ̀ ju pé ki wọn lo o ni ọjọ melo kan lọ́dún
ìnáwó rẹpẹtẹ ni lati tọ́jú ilé si òkèòkun tàbi ilé ti èniyàn kò gbé  nitori eyi ọ̀pọ̀ ilé yi kò bá àwọn ti ó kọ́ ilé tàbi ra ilé kiri yi kalẹ̀
àwọn òṣèlu àti oníṣẹ́ ìjọba ti ó nja ilú lólè lati fi owó ti wọn ji pamọ́ nipa ki kọ́ ilé rẹpẹtẹ tàbi ra ilé si òkèòkun ni orúkọ ọmọ òbí tàbi orúkọ ti kò ni itumọ kò lè gbé ilé wọnyi lọ irin àjò tàbi lọ si ọ̀run ti wọn bá kú


ni ayé igbà kan ọ̀gbẹlẹ̀ wa ni ilú àwọn ẹranko nitori ọ̀dá òjò fún igbà pi pẹ́
ọ̀gbẹlẹ̀ yi fa ìyàn wọn kò ri omi mu tàbi wẹ̀
eleyi mú ki gbogbo ẹranko kìnìún ẹkùn erin ẹfọ̀n àgbọ̀nrín òkété ehoro ọ̀kẹ́rẹ́ kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀ àjàpá àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ pé jọ lati kó ọgbọ́n pọ̀ bi àwọn yi o ṣe ri omi
wọn yan kìnìún ni alaga ẹkùn jẹ́ igbá keji erin jẹ́ baálẹ̀
gbogbo ẹranko pé jọ yorùbá sọ pé a sọ̀rọ̀ ẹran ti ó ni ìwo ìgbín yọjú àjàpá binú kúrò ni ìpàdé nitori wọn kò yan ohun si ipò alaga
àwọn ẹranko yoku mba ìpàdé lọ oníkálùkù mú ìmọ̀ràn wá àgbọ̀nrín ni ki wọn ṣe ètùtù si òriṣàomi òkété ni ki wọn lo ọgbọ́n àti agbára ti ọlọrun fún wọn lati gbẹ́ ilẹ̀ jínjìn si ojú odò ti ó ti gbẹ
lẹhin àpérò wọn gba ìmọ̀ràn ti òkété múwá wọn gbẹ́ ojú odò titi wọn fi ri omi
bi iroyin pé wọn ti ri omi ti kàn àjàpá ti kò bá wọn ṣiṣẹ́ nitori ibinú o gbìmọ̀ bi ohun yi o ti ṣe ẹ̀rù ba àwọn ẹranko yoku ni idi odò ki ohun lè ri àyè dá pọn omi
ó sọ ara rẹ di ànjọ̀nú ó so agbè púpọ̀ pẹ̀lú okùn ti yio fi pọn omi mọ́ gbogbo ara ó ji lọ idi odò lati dá nikan pọn omi
ó bẹ̀rẹ̀ si kọrinbi mba bérin lódò ma tẹ ẹ  kàndú
bi mo bẹ́fọ̀n lódò ma tẹ ẹ
kàndú
kan kan kan kàndú
òwe yorùbá sọ pé ẹni a lè mú là nlèdí mọ́
òwe yi fi iwà burúkú nipa ìwà ìjàagbára ti ó nṣẹlè ni inú ilé pàtàki laarin ọkùnrin àti obinrin tàbi ọkọ àti ìyàwó
ki ṣe ọkùnrin nikan ló nhu ìwà ìjàagbára si obinrin obinrin oníjà miran ma nhu ìwà ìjàagbára si ọkùnrin tàbi si ọkọ ṣùgbọ́n eyi ti ó wọ́pọ̀ jù ni ọkùnrin si obinrin
bawo ni ènìyaìn ṣe lè sọ pé ohun ni ìfẹ́ nigbati ó bá hu ìwàagbára si ẹni ti ó fẹ́ràn ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé yi ẹni tó nhu ìwà ìjàagbára ìwà burúkú ma nṣe si ẹni ti wọn bá rò pé àwọn lè mú tàbi ti wọn ni agbára ni ori rẹ
àwọn ti wọn hu iwaagbara si yi ki le fi ẹjọ́ sùn nitori ìbẹ̀rù ẹni ti ó ni agbára jù wọn lọ pàtàki laarin ọkọ àti aya
obinrin ti ó njẹ iya ìwà ìjàagbára ki lé tètè kúrò tàbi ki wọn fi ẹjọ́ sùn nitori àwọn idi pàtàki bi ìfẹ́ si ẹni ti ó nhu ìwà ìjàagbára àyípadà itiju ki èrò ma gbọ́ ai fẹ ki ìgbéyàwó túká ai lè dá dúró nitori owó tàbi àwọn ọmọ ti wọn bi si irú ilé bẹẹ ìyà ti mọ́ra àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ
ìjàagbára ti ray rice hu ìbínú burúkú ló nfa iwa ijaagbara
igbẹhin ìwà ìjàagbára ki já si ire nitori irú ìwà burúkú yi lè fa ikú ojiji àrùn ọpọlọ ìrẹ̀wẹ̀sì li lọ si ẹ̀wọ̀n ìbànújẹ́ fún àwọn ọmọ àbùkù fún ẹni ti ó hu irú ìwà yi àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ
irú àbùkù yi ló kan ray rice nigbati ìjàagbára ti ó bá àfẹ́sọ́nà rẹ̀ jà ninú ẹ̀rọàkàbà ti ó lu jade si gbogbo àgbáyé ninú ìròyìn àti ori ayélujára
gẹgẹbi òwe yorùbá ti ó sọ pé aṣeni ṣe ara rẹ asánbàǹtẹ́ so ara rẹ lókùn lati ìgbà ti àṣiri ìwà ìjàagbára ti ray rice hu ti tú aṣeni ti ṣe ara rẹ nitori iṣẹ rẹ ti bọ́
ẹ̀sìn ti wa láyé ki ẹ̀sìn ìgbàgbọ́ àti mùsùlùmi tó dé
fún àpẹrẹ yorùbá gbàgbọ́ ninú ọlọrun ti yorùbá mọ̀ si òrìṣàòkè tàbi eledumare
bi yorùbá ṣe ḿbá ọlọrun sọ̀rọ̀ ni ayé àtijọ́ ni ó yàtọ̀ si ti àwọn ẹlẹ́sìn igbàlódé
yorùbá ńlo ifá lati ṣe iwadi lọ́dọ̀ ọlọrun ohun ti ó bá rú wọn lójú
yorùbá ma ńlo àwọn òrìṣà bi ògún olókun yemọja ọya ṣàngó àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ gẹ́gẹ́ bi onílàjà larin èniyàn àti eledumare
yorùbá ni ẹlẹkọ ò ni ki alákàrà má tà
ẹ̀sìn ti fa ijà ri ṣùgbọ́n ni ayé òde òni àti ẹlẹ́sìn ìbílẹ̀ onigbàgbọ́ àti mùsùlùmi ló ńṣe ẹ̀sìn wọn lai di ẹnikeji lọwọ
ni òkèòkun ẹni ti ó ni ẹ̀sìn àti ẹni ti kò ṣe ẹ̀sìn kankan ló ńṣe ti wọn lai di ara wọn lọ́wọ́
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwòrán yi mùsùlùmi àti onígbàgbọ́ ńṣe ìwàásu lẹgbẹ ara wọn
ó ṣe pàtàki ki ẹ ma jẹ ki àwọn òṣèlú tàbi alaimọ̀kan lo ẹ̀sìn lati fa ijà tàbi ogun nitori ojú ọ̀run tó ẹyẹ fò lai fi ara gbọ́n ra
ninú ẹ̀yà mẹrindinlogoji orilẹ̀ èdè nigeria ẹ̀yà mẹ́fà ni o wa ni ipinlẹ yorùbá lápapọ̀
àwọn ẹ̀yà wọnyi ni èkó  ti olú ilú rẹ jẹ ìkẹjà èkiti  ti olú ilú rẹ jẹ adóèkiti ò̀gùn  ti olú ilú rẹ jẹ abẹ́òkúta ondo  ti olú ilú rẹ jẹ àkúrẹ́ ọ̀ṣun  ti olú ilú rẹ jẹ òṣogbo àti ọyọ  ti olú ilú rẹ jẹ ìbàdàn
ọ̀pọ̀ ara ọ̀ṣun dibò àti bójú tó ibò wọn
ni òkèòkun bi enia ba ni ẹjọ́ ni iléẹjọ́ tàbi ó ti ṣe ẹ̀wọ̀n ri tàbi hùwà àbùkù miran irú ẹni bẹ́ẹ̀ kò lè gbé àpóti ibò ṣùgbọ́n ti kò bá ni itiju ti ó gbé àpóti ibò ọ̀pọ̀ àwọn èrò ilú kò ni dibò fún irú ẹni bẹ́ẹ̀
eyi kò ri béè ni orilẹèdè nigeria nitori ẹlẹ́wòn eleru olè apànìyàn àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ti ó di olówó ojiji ló ńgbé àpóti ibò nitori wọn mọ̀ pé àwọn lè fi èrú dé ipò
àwọn èrò ẹ̀yà ọ̀ṣun fi òwe yorùbá ti o ni ọ̀pọ̀ ni eṣú fi ńya igi oko hàn ni idibò ti ó kọjá ni ọjọ́ àbámẹ́ta ọjọ́ kẹsan oṣù kẹjọ ọdún ẹgbẹlemẹrinla wọn kò bẹ̀rù bi ìjọba àpapọ̀ nigeria ti kó ológun àti ohun ijà ti àwọn ará ilú lati da ẹ̀rù bà wọn
wọn tú jáde lati fi ọ̀pọ̀ dibò àti bójú tó ibò wọn lati gbé góminà ọ̀gbẹ́ni rauf arẹ́gbẹ́ṣọlá padà
yorùbá jẹ èrè àti ka ìwé mímọ́ ti a mọ̀ si bibeli mímọ́ nitori iṣẹ́ ribiribi ti olõgbe olóri àwọn àlùfáà samuel ajayicrowther ṣe lati túmọ bibeli mímọ́ si èdè yorùbá ni àádóje ọdún sẹhin
lati igbàyi ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ orúkọ ti yipadà si olúwa dipò orúkọ òrìṣà ibilẹ̀ bi ògún ọya ṣàngó ifá pàtàki laarin àwọn onigbàgbọ́
nitori eyiọ̀pọ̀lọpọ̀ orúkọ yorùbá jade ninú bibeli mímọ́ ni èdè yorùba
fún àpẹrẹ samueli túmọ̀ si mofifólúwa imanueli  túmọ̀ si oluwapẹlumi grace  oreọfe àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ
ẹ ṣe àyẹ̀wò díẹ̀ ninú orúkọ yorùbá ti o wọ́pọ̀ laarin àwọn onigbàgbọ́ ni ojú ewé yi
àgbá ti ó kún fún eporọ̀bì
àgbá ti ó kún fún ohun ti ó wúlò bi eporọ̀bì epopupa epoòróró epooyinbo ọ̀dà àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ki pariwo
àgbá òfìfo kò ni nkan ninú tàbi o ni nkan díẹ̀ irú àgbá yi bi o ti wù ki ó lẹ́wà tó ni ariwo rẹ máa ńpọ̀ ti wọn ba yi lóri afárá tàbi ori titi ọlọ́dà
àgbá òfìfo ti ó lẹ́wà
àgbá òfìfo ni àwọn ti ó wà ni òkèòkun ilú òyìnbó ti ó jẹ igbèsè tàbi fi èrú kó ọrọ̀ jọ lati wá ṣe àṣehàn ti wọn bá ti àjò bọ ohun ti wọn kò tó wọn a pariwo pé àwọn jù bẹ́ẹ̀ lọ
ni tòótọ́ ìyàtọ̀ òkèòkun ilúòyìnbó si ilẹ̀ yorùbá ni pé àti ọlọ́rọ̀ àti aláìní ló ni ohun amáyédẹrùn bi omi iná mọ̀nàmọ́ná titi ọlọ́dà iléiwé gidi igboro ti ó mọ́ àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ
àwọn òṣèlú kò kọjá òfin bẹni irònú wọn ki ṣe ki á di òṣèlú lati kó owó ilú jẹ
ni ayé àtijọ́ ni ilẹ̀ yorùbá owó kọ́ ni wọn fi ńmọ ẹni gidi àpọ́nlé ọ̀wọ̀ wà fún àgbà ẹni ti ó bá kàwé olootọ enia ẹni tó tẹpá mọ́ṣẹ́ akinkanjú àti ẹni ti ó ni òye
ni ayé òde òni àgbá òfìfo ti pọ ninú ará ilú àwọn òṣèlú àti àwọn òṣiṣẹ́ ijọba
bi wọn bá ti ri owó ni ọ̀nà èrú wọn a lọ si òkèòkun ilúòyìnbó lati ṣe àṣehàn si àwọn ti wọn bá lọhun lati yangàn pẹ̀lú ogún ilé ti wọn kọ́ lai yáwó ọkọ̀ mẹwa ti wọn ni ọmọọ̀dọ̀ ti wọn ni àti ayé ijẹkújẹ ti wọn ńjẹ ni ilé
wọn á ni àwọn kò lè gbé òkèòkun ilúòyìnbó ṣùgbọ́n bi àisàn bá dé wọn á mọ ọ̀nà òkèòkun ilúòyìnbó fún iwòsàn àti lati jẹ ìgbádùn ohun amáyéderùn miran ti wọn ti fi èrú bàjẹ́ ni ilú tiwọn
bi àgbá ti ó ni ohun ti ó wúlò ninú ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹni gidi tó ṣe àṣe yọri ki pariwo
ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó ni àgbá òfìfo ló ńdún woroworo bá ẹnikẹ́ni ti ó bá ńṣe àṣehàn tàbi gbéraga wi pé ki wọn yé pariwo ẹnu

orúkọ ọjọ́ni èdè yorùbá
àìkú ọjọ́ ọ̀sẹ̀ ìsimi
ajé
ìṣẹ́gun
ọjọ́rú
ọjọ́bọ̀
ẹti
àbámẹ́ta
ọkunrin kan wa láyé àtijọ́ ògbójúọdẹ ni ṣùgbọ́n bi ó ti pa ẹran tó kò fi dá nkan ṣe
ọ̀pọ̀ igbà ki ri ẹran ti ó bá pa tà o ma ńpin fún ará ilú ni
nigbati kò ri ẹran pa mọ́ ó di o ọdẹapẹyẹ
ni ọjọ kan ògbójúọde yi ri ẹyẹ òfú kan ṣùgbọ́n ọta ibọn kan ṣoṣo ló kù ninú ibọn rẹ
gẹgẹbi ògbójúọdẹ o yin ẹyẹ òfú ni ibọn ọta kan ṣoṣo yi si báa
ó bá wọ igbó lọ lati gbé ẹyẹ ti ó pa lai mọ̀ pé ẹyẹ yi kò kú
ó ṣe akitiyan lati ri ẹyẹ́ yi mu kẹ̀rẹ̀kẹ̀rẹ̀ ó bẹ̀rẹ̀ si wọ igbó lọ titi ó fi ṣi ọ̀nà dé ilẹ̀ àwọn aráọ̀run  àwọn ti wọn ńpè ni abàmiẹ̀dá
inu bi àwọn aráọ̀run nitori ògbójúọdẹ yi jálu ipàdé wọn
wọn gbamú wọn ni ki ó ṣe àlàyé bi ó ṣe dé ilẹ̀ wọn ki àwọn tó pá
ọdẹ ṣe àlàyé ohun ti ojú rẹ ti ri nipa iṣẹ́ àti jẹ àti gbogbo ohun ti ojú rẹ ti ri lẹ́nu iṣẹ́ ọde
àwọn aráọ̀run ṣe àánú rẹ wọn bèrè pé ṣe ó lè dá ẹmu ó ni ohun lè dá ẹmu diẹdiẹ
wọn gbaa ni iyànjú pé ki o maṣe fi ojú di iṣẹ kankan nitori naa ki ó bẹ̀rẹ̀ si dá ẹmu fún àwọn
wọn ṣe ikilọ pe bi ó bá ti gbé ẹmu wá kò gbọdọ̀ wo bi àwọn ti ńmu ẹmu ki ó kàn gbé ẹmu silẹ ki o si yi padà lai wo ẹ̀hin
bi ó bá rú òfin yi àwọn yio pa
ọdẹ bẹ̀rẹ̀ si gbé ẹmu lọ fún ara orun
bi ó bá gbé ẹmu dé a bẹ̀rẹ̀ si kọrin lati jẹ ki àwọn aráọ̀run mọ̀ pé ohun ti dé lẹhin èyi á gbé ẹmu silẹ á yi padà lai wo ẹ̀hin gẹgẹ bi ikilọ aráọ̀run
ni ọjọ́ keji á bá owó ni idi agbè ti ó fi gbé ẹmu tàná wá
ògbójúọdẹ á má kọrin bayiará ọ̀run ará ọ̀run
ìnọ̀mbà téré tere múdè ìnọ̀mbà
ará ọ̀run ará ọ̀run o
ìnọ̀mbà téré tere múdè ìnọ̀mbà
ki lo wá ṣe nilẹ̀ yi o
ìnọ̀mbà téré tere múdè ìnọ̀mbà
ẹmu ni mo wá dá
ìnọ̀mbà téré tere múdè ìnọ̀mbà
èlèló lẹmu rẹ
ìnọ̀mbà téré tere múdè ìnọ̀mbà
ọ̀kànkàn ẹgbẹ̀wá
ìnọ̀mbà téré tere múdè ìnọ̀mbà
gbẹ́mu silẹ ko maa lọ
ìnọ̀mbà téré tere múdè ìnọ̀mbà
ará ọ̀run ará ọ̀run o
ìnọ̀mbà téré tere múdè ìnọ̀mbàaaàyipadà dé fún ògbójúọdẹ ti ó di ẹlẹ́mu tóó bẹ̀ ti àwọn ará ilú ṣe akiyesi àyipadà yi
yorùbá ni ojú larí ọ̀rẹ́ ò dénú
àjàpá ọlọ́gbọ́n ẹ̀wẹ́ sọ ara rẹ̀ di ọrẹ kòríkòsùn pẹ̀lú ògbójúọdẹ nitori àti mọ idi ọrọ̀ rẹ
laipẹ àrùn ṣọ̀pọ̀ná bo ògbójúọdẹ eleyi dá iṣẹ́ àti gbé ẹmu fún àwọn aráọ̀run dúró
gẹgẹbi ọ̀rẹ́ ó bẹ àjàpá pé ki ó bá ohun bẹ̀rẹ̀ si gbé ẹmu lọ fún àwọn aráọ̀run
ó ṣe ikilọ fún àjàpá bi ikilọ ti àwọn aráọ̀run fi silẹ̀
àjàpá bẹ̀rẹ̀ si gbé ẹmu lọ ni ọjọ́ keji ti ó ri owó rẹpẹtẹ ti àwọn aráọ̀run kó si idi agbè ẹmu àná ó pinu lati mọ idi abájọ
àjàpá fi ara pamọ́ si igbó lati wo bi àwọn aráọ̀run ti ńmu ẹmu
ohun ti ó ri yàá lẹ́nu ó ri ori ẹsẹ̀ ojú apá àti àwọn ẹ̀yà ara miran ti wọn dá dúró ti wọn si bẹ̀rẹ̀ si mu ẹmu
àjàpá bẹ̀rẹ̀ si fi àwọn aráọ̀run ṣe yẹ̀yẹ́
nigbati wọn gbọ wọ́n le lati pá ṣùgbọ́n àjàpá sá àsálà fún ẹmi rẹ ó kó wọ inú ihò wọn kò ri pa
orúkọ ẹni ni ìfihàn ẹni orúkọ yorùbá fi àṣà iṣẹ́ àti òriṣà idile hàn tàbi àtẹsẹ̀bi ọmọ
yorùbá gbàgbọ́ ninú ọlọrun eledumare ki ẹ̀sin igbàgbọ́ àti imọ̀le tó dé
ifá jẹ́ ẹ̀sin yorùbá nitori ifá ni wọn fi ńṣe iwadi lọ́dọ̀ ọlọrun ki yorùbá tó dá wọ́ lé ohunkohun
yorùbá gbàgbọ́ ninú àwọn iránṣẹ́ ọlọrun ti a mọ̀ si òriṣà
àwọn òriṣà yorùbá pọ̀ ṣùgbọ́n pàtàki lára àwọn òriṣà ni ògún ṣàngó ọya yemọja oṣó ọ̀ṣun olokun ṣọ̀pọ̀ná èṣù àti bẹ̃bẹ̃ lọ
àwọn orúkọ ti ó fi ẹ̀sin àwọn òriṣà wọnyi hàn ti ńparẹ́ nitori àwọn ẹlẹsin igbàlódé ti fi oluwa ọlọrun dipò orúkọ ti ó bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú ifá ògún èṣù àti bẹ̃bẹ̃ lọ
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn orúkọ wọnyi
igbéyàwó ibilẹ̀ ni ayé àtijọ́ wọn ma ńfi obinrin fún ọkọ ni ṣùgbọ́n ni ayé òde òni obinrin á mú̀ àfẹ́sọ́nà lati fi hàn òbi nitori yorùbá gba ọmọ obinrin ni àyè lati lọ si iléiwé tàbi kọ́ iṣẹ́ọwọ́ àti lati ṣe òwò
èyi jẹ ki obinrin kúrò lọ́dọ̀ obi wọn
bi obinrin bá ti dàgbà tó bi ọdún mejidinlogun ti ó tó wọ iléọkọ àwọn òbi yio ma ran léti pé ó ti tó mú ọkọ wálé
ẹni ti obinrin mọ̀ pé òhun kò lè fẹ́ bi àfojúdi ni lati fi irú ọkùnrin bẹ̃ han òbi
bi obinrin ti ó ti dàgbà tó lati wọ ilé ọkọ bá mú àfẹ́sọ́nà wá han òbi wọn yio fi òwe yorùbá ti ó ni a ki mọ́ ọkọ ọmọ ki a tún mọ àlè rẹ ṣe iwadi pé ṣe ó da lójú pé òhun yio fẹ ọkùnrin ti ó mú wá òwe yi tún wúlò lati fi ṣe ikilọ nigbà igbéyàwó ibilẹ̀ fún obinrin pé kò lè mú ọkùnrin miràn wá lẹhin igbéyàwó
kò di igbà ti enia bá ni owó rẹpẹtẹ ki ó tó sọ ọmọ rẹ ni ọlá nitori yorùbá ka ipò giga ọmọ ilera orúkọ rere si ọlá
ibi ti ọlá wà ninú orúkọ yorùbá a lè lo adé ibi olú ọmọ oyè dipò
fún àpẹrẹ ọláyẹmi adéyẹmi ibiyẹmi olúyẹmi ọmọyẹmi àti oyèyẹmi
ani àṣà yorùbá ni ayé àtijọ́ ọjọ́ keje ni wọn ńsọmọ obinrin ni orúkọ ọjọ́ kẹsan ni ti ọmọ ọkùnrin ṣùgbọ́n ni ayé òde òni ọjọ kẹjọ ni wọn sọ gbogbo ọmọ lórú̀kọ
yorùbá ki sọmọ lórúkọ ni ọjọ́ ti wọn biṣùgbọ́n yorùbá ti ó bá bimọ si òkèòkun lè fún iléigbẹbi lórúkọ ọmọ gẹgẹ bi àṣà òkèòkun ki wọn tó sọmọ lórúkọ
òwe yorùbá ni ilé làńwò ki a tó sọmọ lórúkọ nitori eyi bàbá àti ìyá yio ronú orúkọ ti ó dara ti wọn yio sọ ọmọ ni ọjọ́ ikómọ
orúkọ yorùbá lé ni ẹgbẹgbẹrun àwọn orúkọ yi yio jade ni ipasẹ̀ akiyesi iṣẹ̀lẹ̀ ti o ṣẹlẹ̀ ni àsikò ti ọmọ wa ni ninú oyún ọjọ́ ibi ọmọ orúkọ ti ó bá idilé tabi ẹsin àtijọ́ àti ẹsin igbàlódé mu
a o ṣe àyẹ̀wò àwọn orúkọ igbalode àti àwọn orúkọ ibilẹ ti ó ti fẹ ma parẹ
a o bẹrẹ pẹlu orukọ ti o wọpọ ni idile ọlá ọba olóyè àti akinkanjú ni àwùjọ ni ayé òde òni
ọlá ninú orúkọ yorùbá ki ṣe owó àti ohun ini nikan yorùbá ka ilera si ọlà
ọmọ bibi ni ewu púpọ̀ nitori eyi ni yorùbá fi ma nki ìyá ọmọ kú ewu
ni ọjọ́ ìsọmọ lórúkọ tàbi ìkómọ bàbá ìyá ẹbi àti ọ̀rẹ́ òbí ọmọ tuntun á fi ìdùnnú hàn nipa ṣíṣe ọpẹ́ pataki fún ọlọrunẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn orúkọ wọnyi ti òbí lò lati fi ẹmi imõre hàn
òwe yi fi ara han ni itan iyàwó aṣojúọba ti a ò pè ni tinumi pẹ̀lú ọmọ rẹ̀ kan ṣoṣo ọkùnrin ti a mọ̀ si mofẹ́
mofẹ́ dàgbà lati fẹ obinrin
ó̀ yan obinrin ti à ńpè ni àyànfẹ́ ni iyàwó àfẹ́sọ́nà
nigbati ó mú àyànfẹ́ lọ han àwọn òbi rẹ bàbá mofẹ́ gba àyànfẹ́ tọwọ́tẹsẹ̀ ṣùgbọ́n iyá mofẹ́ fi àáké kọ́ri pé ọmọ ohun kò ni fẹ́ àyànfẹ́
wọn bẹ̀rẹ̀ idi ti kò ṣe fẹ́ ki ọmọ ohun fẹ ẹni ti ó múwá tinumi kò ri àlàyé ṣe ju pé ohun kò fẹ́ ki ọmọ ohun fẹ́ àtọ̀hún rin wa  ọmọ ti kò ni iran
ọmọ rẹ naa fi àáké kòri pé ẹni ti ohun ma fẹ ni àyànfẹ́
tinumi sọ àfẹ́sọ́nà ọmọ rẹ di orogún gbogbo ibi ti ó bá ti pàdé àyànfẹ ni ibi àjoṣe ẹbi ni ó ti ḿbajà pé ki ó dẹ̀hin lẹhin ọmọ ohun
àyànfẹ́ lé ọmọ rẹ titi ṣùgbọ́n ó kọ̀ lati dẹhin
lẹhin ọdún marun ti mofẹ́ àti àyànfẹ́ ti ńṣe ọ̀rẹ́ iwé jade pé wọn gbé bàbá mofẹ́
gẹgẹ bi aṣojúọba lọ si òkèòkun
bàbá ṣètò bi ọmọ àti iyàwó ti ma tẹ̀lé ohun
ọmọ kọ̀ pé ohun kò lọ pẹ̀lú òbi ohun ti àfẹ́sọ́nà ohun kò bá ni tẹ̀lé àwọn lọ
bàbá gbà pé ọmọ ohun ti tó fẹ́ iyàwó wọn ṣe ètò igbéyàwó fún mofẹ́ àti àfẹ́sọ́nà̀ rẹ
lẹhin ti mofẹ́ àti àyànfẹ́ ṣe iyàwó tán wọn tẹ̀lé bàbá àti ìyá wọn lọ si òkèokun lati má jọ gbé
àrùn ara tinumi aya aṣojúọba bẹ̀rẹ̀ si han nitori ó sọ iyàwó ọmọ rẹ di orogún
nigbati ọkọ rẹ ri àlébù yi ó pinu lati wa orogún fun tinumi nitori ai ni orogún ni ó ṣe sọ aya ọmọ rẹ di orogún
gẹgẹ bi a ti mọ igbéyàwó ibilẹ̀ kò ni ki ọkùnrin ma fẹ iyàwó keji
nigbati bàbá mofẹ́ fẹ́ iyàwó kékeré ọmọ àti iyàwó kó kúrò lọ si ilé tiwọn inú rẹ bàjẹ́ nigbati o kũ pẹ̀lú orogún rẹ
ó jẹ èrè iwà burúkú àti ìgbéraga
ọkùnrin kan pẹ̀lú iyàwó púpọ̀ wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá
àwọn obinrin ti ó bá́ fẹ́ ọkọ kan naa ni à ńpè ni orogún
ìwà oriṣiriṣi ni ó ma ńhàn ni ilé olórogún àrù̀n iyàwó ti ó ńjalè purọ́ ṣe àgbèrè aláisàn ti ó ńṣe òfófó àti bẹ̃bẹ lọ lè má hàn bi ó bá jẹ́ obinrin kan pẹ̀lú ọkọ rẹ ni ó ńgbe gẹ́gẹ́ bi ti ayé ode oni
bi iyàwó bá ti pé meji mẹta bi àrù́n yi bá hàn si iyàwó keji èébú dé pataki ni àsikò ijà
ni ẹ̀sin ibilẹ̀ oye iyàwó ti ọkùnrin lè fẹ́ ko niye pàtàki ọba olóyè ọlọ́rọ̀ àti akikanjú ni àwùjọ
bi àwọn ti ó ni ipò giga tabi òkìkí ni àwùjọ kò fẹ́ fẹ́ iyàwó púpọ̀ ará ilú á fi obinrin ta wọn lọ́rẹ
ẹ̀sin igbàlódé pàtàki ẹ̀sin igbàgbọ́ ti din àṣà ikóbinrinjọ kù
òfin ẹlẹ́sin igbàgbọ́ ni ọkọ kan àti aya kan
bi o ti jẹ́ pé ẹ̀sin musulumi gbà ki ọkùnrin lè fẹ́ iyàwó titi dé mẹrin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọkùnrin musulumi igbàlódé ńsá fún kikó iyàwó jọ
fẹlá kúti fẹ́ iyàwó mẹtadinlọgbọn ni ọjọ kan
yorùbá ni òriṣà òkè jẹ́ ki npé meji obinrin kò dé nú
inú obinrin ti wọn fẹ́ iyàwó tẹ̀lé kò lè dùn dé inú nitori eyi kò lè fi gbogbo ọkàn rẹ tán ọkọ rẹ mọ owú jijẹ á bẹ̀rẹ̀
iyàwó kékeré lè dé ilé ri àbùkù ọkọ ti iyálé mú mọ́ra
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé olórogún kiki ijà àti ariwo laarin àwọn iyàwó àti àwọn ọmọ naa
diẹ̀ ninú ọkùnrin ti ó fẹ́ iyàwó púpọ̀ ló ni igbádùn
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọkùnrin ti ó kó obinrin jọ ni ó ńsọ ẹ̀mi wọn nù ni ọjọ́ ai pẹ́ nitori ai ni ifọ̀kànbalẹ̀ àti àisàn ti bi bá obinrin púpọ̀ lò pọ̀ lè fà
nitori eyi ọkùnrin ti ó bá fẹ́ kó iyàwó jọ nilati múra gidigidi fun ohun ti ó ma gbẹ̀hìn àṣà yi
ìjọba sudan dá ẹjọ́ ikú fún mariam yahia ibrahim nitori ẹ̀sin
yorùbá ni ọmọ ẹni kò lè burú titi ká fi fún ẹkùn pa jẹ ki ṣe bi ti obinrin sudan  mariam yahia ibrahim ti wọn gbé si ẹ̀wọ̀n pẹ̀lú oyún lati dúró de idájọ́ ikú lẹhin ọmọ bibi nitori ẹ̀sìn
ohun pẹ̀lú ọmọ ti ó ti bi tẹ́lẹ̀ ni wọn gbé jù si ẹ̀wọ̀n fún ẹ̀sùn pé kò yẹ ki ó fẹ́ ìgbàgbọ́ lábẹ́ òfin sharia
lábẹ́ òfin yi ọkunrin ìmàle lè fẹ́ obinrin ni ẹ̀sìn miran ṣùgbọ́n obinrin wọn kò ni ẹ̀tọ́ lati fẹ́ ẹni ti ó bá ṣe ẹ̀sìn miran
kò si bi ẹni ti ó fa ọmọ rẹ̀ silẹ̀ nitori ó fẹ́ ẹlẹ́sìn miran ti lè sọ pé ohun ni òtitọ́ ninú gbàwìn ìkà
bawo ni enia ṣe lè pa ẹnikeji nitori ẹ̀sìn ìkà ti wà ninú irú àwọn bayi ki wọn to gba ẹ̀sìn wọn kan fi ẹ̀sìn bojú ṣe ìkà ni
àjà ni wọn fi ḿbọ̀ ògún ki ṣe enia
yorùbá ni a ki fi ọmọ ọrẹ̀ bọ ọrẹ̀ òwe yi túmọ̀ si pe abòriṣà yorùbá kò jẹ́ fa ọmọ rẹ silẹ fún ikú nitori ó yà kúrò ninú ẹ̀sin ibilẹ̀
ohun pẹ̀lú ọmọ ti ó ti bi tẹ́lẹ̀ ni wọn gbé jù si ẹ̀wọ̀n ìròyìn jade pé mariam yahia ibrahim ti bi ọmọ si ẹ̀wọ̀n a ri ninú ẹbi rẹ ti o ke pe ki won fi ikú siso pá ti ó bá kọ̀ pé ohun kó padá si ẹ̀sìn ìmàle
gbogbo àgbáyé ḿbẹ̀ àwọn òṣèlú sudan ki wọn tú obinrin àti àwọn ọmọ rẹ̀ silẹ̀ nitori irú ẹjọ́ oró yi kò tọ̀nà ni ayé òde òni
ọ̀pọ̀ ti ó ni ipò ni àwùjọ ni ó fi iwà ikà ba ipò wọn jẹ
ìròyìn bi olóògbé jimmy savile ti fi iwà burúkú ba iṣẹ́ ribiribi ti ó ṣe nipa pi pa owó fún ọrẹàánú ni ó ńlọ lọ́wọ́lọ́wọ́
iṣẹ́ ibi ti ó ṣe ni igbà ayé rẹ fihan pé o ni ikù ló mọ̀ ikà
gẹ́gẹ́ bi iwadi ti o jáde lẹhin ikú olóògbé yi ó lo ipò rẹ ni àwùjọ lati bá ẹ̀dẹ́gbẹ̀ta obinrin ni àṣepọ̀ ni ọ̀nà ti kò tọ́
òwe yorùbá ti ó ni ẹni ti o ni ori rere ti kò ni iwà iwà rẹ ni yio ba ori rẹ̀ jẹ́ fihàn pé jimmy savile fi iwà àbùkù ba iṣẹ́ rere ti ó ṣe jẹ
ìṣẹ̀lẹ̀ jimmy savile kò ṣe àjòjì ni ilẹ̀ yorùbá
ni ayé àtijọ́ àwọn ọba tàbi olóyè miran ma ńlo ipò wọn lati ṣe iṣẹ ibi  bi ki wọn gbé ẹsẹ̀ lé iyàwó ará ilú fi ipá gba oko tàbi ilẹ̀ ará ilú lai si ẹni ti ó lè mú wọn ṣùgbọ́n láyé òde òni ọba tàbi olóyè ti ó bá hu iwà burúkú wọnyi yio tẹ́
ọba olóyè yio ti ṣe iwà ibi yi pẹ́ ki ilú tó dide lati rọ̃ loye ṣùgbọ́n láyé òde òni ki pẹ́ ki ẹni ti ó bá fi ipò bojú iwà burúkú yi tó tẹ́
ọba olóyè ọlọ́rọ̀ yorùbá ti ó bá fi ipò tàbi ọlá hu iwà ikà ni ayé igbàlódé yi kò ri ibi pamọ́ si nitori àṣiri á tú ninú iwéìròyìn ẹ̀rọasọ̀rọ̀mágbèsi ẹ̀rọ amóhùnmáwòrán àti lori ayélujára
ọba adébùkọ́lá alli  alọ́wá ti ìlọ́wá ti obinrin agùnbánirọ̀ fi ẹ̀sùn kàn pé ó fi ipá ni àṣepọ̀
ki ṣe ará ilú nikan ló lè ṣe ìdájọ́ fún ọba ti ó bá hu iwà ikà nipa rirọ̀ lóyè gbogbo àgbáyé ni yio ṣe idájọ́ fun irú ọba olóyè ọlọ́rọ̀ bẹ̃ yio tun fi ojú ba iléẹjọ́
fún àpẹrẹ ọba adébùkọ́lá alli  alọ́wá ti ìlọ́wá ti obinrin agùnbánirọ̀ fi ẹ̀sùn kàn pé ó fi ipá ni àṣepọ̀ àti déji àkúrẹ́ ti wọn rọ̀ lóyè nitori iwa àbùkù  oluwadare adeṣina

ìròyìn iṣẹ̀lẹ̀ ọ̀dọ́kùnrin ọmọ ọdún mejilelogun  apàniyàn rodger elliot ti ó kàn ni ọjọ́ karundinlọ́gbọ̀n oṣù karun ọdún ẹgbẹ̀wálemẹrinla fi àpẹrẹ ohun ti ó lè ṣẹlẹ̀ bi a ò bá gbàgbé ọ̀rọ̀ àná
gẹ́gẹ́ bi àsọtẹ́lẹ̀ ti apàniyàn yi fi silẹ lori ayélujára ni pé ayé òhun dà rú nigbati obinrin àkọ́kọ́ ti òhun fi ìfẹ́ hàn si lọ́mọdé fi òhun ṣe yẹ̀yẹ́ eleyi da ọgbẹ́ fún òhun gidigidi nitori èyi ó já si igboro lati pa enia
lẹhin ti ó ti pa enia mẹfa ṣe enia meje miran leṣe ọlọpa yin ìbọn fún lori lati dá iṣẹ́ ibi yi dúró
lai gbe ìbọn ọ̀bẹ àdá àti ọ̀kọ̀ ọgbẹ́ ọkàn ti ai gbàgbé ọ̀rọ̀ àná ńdá silẹ̀ lè fa ìrẹ̀wẹ̀sì fún ẹni ti kò gbàgbé ọ̀rọ̀ àná
ninú ewu ti ó wà ni ai gbàgbé ọ̀rọ̀ àná ni pé ọmọ iyá meji lè túká ọkọ àti aya lè túká orilẹ̀ èdè kan lè gbé ogun ti ekeji ọrẹ meji lè di ọ̀tá ara aládũgbò lè di ọ̀tá ara àti bẹ̃bẹ lọ
ó ṣòro lati bá ara gbé lai ṣẹ ara
yorùbá́ ni igi kan ki dá ṣe igbó nitori ọlọrun kò dá enia lati dá nikan gbé
ọ̀pọ̀ ẹni ti ó dá ni kan wà ni èṣù ńlò nipa ri ro èrò burúkú ti ó lè fa àìsàn tabi iṣẹ́ ibi bi irú èyi ti apànìyàn rodger elliot ṣe
ó yẹ ki á fi òwe yorùbá ti ó ni bi a ò bá gbàgbé ọ̀rọ̀ àná a ò ni ri ẹni bá ṣeré yi gba ẹni ti a bá ṣe àkíyèsí pé ki gbàgbé ọ̀rọ̀ àná ni iyànjú nipa ewu ti ó wà ni irú ìwà bẹ̃

ìjàpá ọkọ yáníbo
gbogbo ẹranko
gbogbo ẹranko ajá àmọ̀tẹ́kùn ẹkùn kìnìún ọ̀bọ akátá ológbò kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ìjàpá àjàpá àti bẹ̃bẹ lọ kó ara jọ lati gbèrò lórí àlébù tí wọ́n rí lára ìyàwó wọn
ajá ní ìyawó òhun nṣe àgbèrè ẹkùn ní ìyàwó òhun nṣe àfojúdi ológbò ní ìyàwó òhun njale ọ̀bọ ní ìyàwó òhun lèjàjù àti bẹ̃bẹ lọ
àwọn ẹranko yókù ṣe àkíyèsí wípéàjàpá ìjàpá kàn mi orí ni lai sọ nkankan ju unkìnìún wa bèrè lọ́wọ́ ìjàpá wípé ṣe yáníbo ìyàwó ìjàpá kòní àlébù ni àjàpá ìjàpá dìde ó wá fọhùn wípé gbogbo àlébù ti gbogbo wọn sọ nípa ìyàwó wọn kéré lára ti ìyàwó ohun nítorí yáníbo kò ní ìtìjú
ẹni ti kó ni ìtìjú a jalè a purọ́ a ṣe àgbèrè a ṣe àfojúdi àti bẹ̃bẹ lọ
ni ìlúọba bi òṣèlú bá ṣe ohun ìtìjú bi àgbèrè jalè gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ bi wọn bá ka mọ tàbí kó rò wípé aṣírí fẹ́ tú á gbé ìwé sílẹ̀ pé òhun kò ṣe mọ nítorí ki ipò òhun má ba di ìdájọ́ lọ́wọ́ ṣùgbọ́n apàniyàn olè alágbèrè àti bẹ̃bẹ lọ
 pọ nínú òṣèlú nigeria nítorí wọn kò ni ìtìjú
ipò òṣèlú tiwọn fún wọn láyè lati ni àlébù àti lati tẹ ìdájọ́ mọ́lẹ̀
ọ̀rọ̀ yorùbá tó ni àìnítìjú lọba gbogbo àlébù gba èrò lati ri wípé ará ìlú dìbò fún afínjú òṣèlú kí wọ́n lè ṣe àtúnṣe nkan tí aláìnítìjú òṣèlú ti bàjẹ́

abd ìbẹ̀rẹ̀ iwé kikà ni èdè yorùbá

bi ọmọdé bá bẹrẹ iléiwé alakọbẹrẹ èdè yorùbá ni wọn fi nkọ ọmọ ni iléiwé lati iwé kini dé iwé kẹta
ìbẹ̀rẹ̀ àti mọ̃ kọ mọ̃ ka ni èdè yorùbá bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú ki kọ àti pipe abd
ẹ ṣe àyẹ̀wò kikọ àti kikà abd pẹ̀lú àwòrán ni ojú iwé yi
yorùbá jẹ́ ẹ̀yà ti ó wà ni ìwọ̀õrùn orilẹ̀ èdè nigeria
bi yorùbá ti fẹ́ràn igbádùn tó bẹ ni wọn fẹ́ràn òwò ṣiṣe àti ẹ̀kọ́ kikọ́
ọba olóyè ọlọ́rọ̀ àti aláìní ilẹ̀ yorùbá ló fẹ́ràn àti rán ọmọ wọn lọ si iléiwé bi àwọn fúnra wọn kò ti ẹ lọ si iléiwé
eleyi jẹ ki yorùbá pọ kà kiri àgbáyé pàtàki ni àríwá òkèọya nigeria
nibi ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ yorùbá ti fẹ́ràn iwékikà ni ẹ̀yà miràn ti fi ẹsin bojú lati ṣe àtakò iwé kikà pàtàki àwọn ti o ni a ò fẹ́ iwé  boko haram
àwọn ti ó ni àwọn kò fẹ́ lọ si iléiwé bẹ̀rẹ̀ si pa ọmọ àwọn ti ó fẹ́ lọ
wọn kò dúró lóri ọmọ iléiwé nikan wọn ńpa enia bi ẹni pa ẹran ni ọjà oko ilú ọ̀nà àti gbogbo ibi ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilú ni òkèọya pàtàki ni ilú borno
islamic militants suspected in nigeria abduction of 100 female studentsyorùbá ni bi onilé bá ti ńfi àpárí iṣu lọ àlejò ilé tó lọ
ki ṣe àpárí iṣu nikan ni wọn fi ńlọ àjòjì ni òkèọya àriwá ikú òjiji ni
àini ifọkàn balẹ̀ kò lè jẹ́ ki àjò ò pé
lati igbà ti ẹni ti ó so iná ajónirun mọ́ra ti bẹ̀rẹ̀ si pa enia bi ẹni pẹran ni ilé ijọsin  pàtàki ti onígbàgbọ́ ọjà ãrin ilú abúlé àti iléiwé ni àjò kò ti pé mọ́
ìròyìn kàn ni ọjọ́ kẹdogun oṣù kẹrin ọdún ẹgbãlémẹrinla pe wọn ti tún bẹ̀rẹ̀ si ji ọmọ iléiwé gbé  ó lé ni ọgọrun ọmọ obinrin ti wọn fi ipá ji wọn gbé mẹrinla ni ó ri àyè sá mọ́ ajínigbé lọ́wọ́ òbi àwọn ti ó kù wà ninú ìrora
a lè fi òwe yorùbá ti ó ni ẹni àjò ò pé kó múra ilé gba àwọn yorùbá ti ó wà ni òkèọya ni ìyànjú pé ki wọn bẹ̀rẹ̀ si múra ilé ki wọn ma ba pàdánù ẹmi ó sàn ki enia pàdánù owó ju ẹ̀mi lọ
oni  kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́
ni aiyé àtijọ́ ẹsin àti kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ló dàbi ọkọ̀ igbàlódé ti wọn ńpè ni mọ́tò
ẹni ti ó jẹ́ ọlọ́rọ̀ ló lè ni ẹsin tàbi kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́
ẹsẹ̀ ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ fi ńrin irin àjò
ìtàn yi dá ló̀ri bàbá àti ọmọ rẹ ti wọn ńsin kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́
wọn múra lati rin irin àjò
gẹ́gẹ́ bi àṣà yorùbá lati bu ọ̀wọ̀ fún àgbà bàbá ló gun kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ọmọ rẹ bẹ̀rẹ̀ si rin tẹ̀lé kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́
àwọn enia ti o ri wọn ni bàbá iwọ gun kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ọmọ ńrin ni ilẹ̀
nitori ọ̀rọ̀ yi bàbá bọ́ silẹ̀ ó gbé ọmọ rẹ gun kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́
àwọn aiyé tún ri wọn ni bàbá ńrin nilẹ̀ ọmọ ńgun kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́
kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ wọn ti dàgbà ṣùgbọ́n tori ẹnu aiyé bàbá àti ọmọ bá mú kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ gùn
wọn ko ti rin jinà nigbati àwọn ti ó ri wọn tún ni ẹ wo bàbá àti ọmọ tó fẹ́ pa kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́
nitori àti tẹ́ aiyé lọ́run bàbá àti ọmọ bọ́ silẹ̀ wọn bẹ̀rẹ̀ si fi ẹsẹ̀ rin tẹ̀lé kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́
àwọn arin irin àjò yókù tún ri wọn wọn ni ẹrú aiyé ni àwọn eleyi bawo ni wọn ṣe lè ni kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ki wọn ma fi ẹsẹ̀ rinnigbati bàbá ti gbìyànjú titi ti kò mọ ohun ti ó tún lè ṣe mọ́ lati tẹ́ aiyé lọ́rùn ni ó ránti ọ̀rọ̀ yorùbá tó ni kò si ọgbọ́n ti o lè dá kò si iwà ti o lè hù ti o lè fi tẹ́ aiyé lọ́rùn
yorùbá ni ẹni à ḿbá ra ọjà là ńwò a ki wó ariwo ọjà̀
lára nkan ti itàn yi kọ́ wa ni pé ohun ani là ńlò ibi ti à ńlọ ni ká dojú kọ lai wo ariwo ọjà àti pé enia ni lati ni ọkàn tirẹ̀ nitori kò si ẹni ti ó lè tẹ́ aiyé lọ́rùn
ẹ gbọ bi ògúná gbòngbò ninú àwọn ọ̀gá ninú olórin ilẹ̀ yorùbá àti ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú  chief ebenezer fabiyi ti a mọ si olóyè adarí ti fi itàn yi kọrin

ìpolówó àkàrà
àkàrà gbóná re
ẹ bámi ra àkàrà o
àkàrà yi dùn ó lóyin
àkàrà gbóná re
àkàrà jẹ ikan ninu ounjẹ aládùn ilẹ̀ yorùbá
ẹ̀wà funfun tabi pupa ni wọn fi nṣe àkàrà wọn a bo ẹ̀wà wọn a lọ ki wọn to põ pẹ̀lú èlò ki wọn tó din
a lè fi àkàrà jẹ ẹ̀ko fi mu gaàrí tabi jẹ fún ìpanu
ki ṣe gbogbo enia ló mọ àkàrà din awọn enia ma nfẹran ẹni ti ó ba mọ àkàrà din
àti ọmọdé àti àgbà ló fẹ́rán àkàrà
awọn ọmọde ma nkọrin bayi
taló pe ìyá alákàrà ṣeré
ìyá alákàrà
ó nta sánsán simi nímú
ìyá alákàrà
ó nta dòdò sími lọ̀fun
ìyá alákàrà

ki ṣe enia nikan ló fẹ́ràn àkàrà àjàpá naa fẹ́ràn àkàrà ṣùgbọ́n kò ri owó raa nitori èyi ojú ni àjàpá fi nri àkàrà ètè rẹ ko baa
àjàpá wá ronú ọgbọ́n ti ó lè dá lati pèsè àkàrà fún òhun àti idilé rẹ
ó ronú bi wọn ti lè dá ẹ̀rù ba ọmọ alákàrà ki ó lè sá fi igbá àkàrà rẹ silẹ̀
ó gbé agọ̀ wọ̀ ìyàwó àti ọmọ rẹ̀ fi pápá́ bora
bi alákàrà ba ti kiri kọjá àjàpá a bẹ si iwájú ọmọ alákàrà wọn a ma ko orin bayi
tobini tobini to tobini tobini to
olóri yara lọ
tobini tobini to tobini tobini to
alákàrà dá dànù
tobini tobini to
tobini tobini toẹ̀rù ba alákàrà á da àkàrà dà nù
àjàpá àti ẹbí rẹ á bẹ̀rẹ̀ si kó àkàrà
yorùbá ni wọ́n mú olè lẹẹkan ó ni ohun ò wá ri tani fi ọ̀nà han olè
ọmọ alákàrà sunkún lọ si ilé inú ìyaalákàrà kò dùn si ọmọ rẹ nitori o pàdánù àkàrà àti owó ti o yẹ ki ó pa
kò gba ìtàn ọmọ rẹ̀ gbọ́ nitorina ó gbé àkàrà fún ni ọjọ́ keji ati ọjọ́ kẹta ọmọ tún padà pẹ̀lú ẹkún
ohun fúnra rẹ̀ tẹ̀lé ọmọ rẹ̀ iwin tún yọjú àwọn mejeeji sá eré padà si ìlú lai ranti gbé igbá àkàrà
ìyá alákàrà gba ọ̀dọ̀ ọba àti àgbà ìlú lọ lati sọ ohun ti ojú wọn ri
ọba pe awọn òrìṣà ìlú lati ṣe iwadi ohun ti ó fẹ́ ba ọrọ̀ ìlú jẹ yi
ninu gbogbo òrìsà ọ̀sanyìn nikan ló gbà lati yanjú ọ̀rọ̀ yi
ìyá alákàrà tungbe àkàrà fún ọmọ rẹ̀ ṣùgbọ́n ohun àti ọsanyin tẹ̀lé
bi alákà̀rà ti bẹ̀rẹ̀ si polówó àjàpá tún jade gẹgẹ bi iṣe rẹ̀
yoruba ni ọjọ́ gbogbo ni ti olè ọjọ́ kan ni ti olóhun
ìyá alákàrà àti ọmọ rẹ̀ tún méré ṣùgbọ́n ọ̀sanyin ti o fi ara pamọ́ dúró lati wo ohun ti ó fẹ́ ṣẹlẹ̀
àjàpá àti àwon idile rẹ̀ jade nwọn bọ ohun ti nwọn fi bora silẹ̀ lati tún bẹ̀rẹ̀ si kó àkàrà
orí ti àjàpá yọ jade lati jẹ àkàrà ọ̀sanyin fọ igi ẹlẹgun mọ lórí awọn ẹbi rẹ̀ sálọ
ọ̀sanyin gbé òkú àjàpá lọ si ọ̀dọ̀ ọba
inú ará ìlú dùn nitori àṣiri olè tú
ọba pàṣẹ pe àjàpá ni ki nwọn bẹrẹ fi rúbọ si ọ̀sanyin
ẹ̀kọ́ ìtàn yi ni pe ojúkòkòrò kò lérè bó pẹ́ bóyá àṣírí olè á tú
ikú lèrè ẹ̀ṣẹ̀  àjàpá pàdánù ẹ̀mí nitori àkàrà
ẹ ṣe àyẹ̀wò bi a ti ńṣe ìfọ́kọrẹ́ ìkọ́kọrẹ́ lójú iwé yi
gbé epo kaná
kó èlò bi ẹ̀jà tútù tàbi gbigbẹ edé pọ̀nmọ́ sinú ikòkò epopupa yi
fi iyọ̀ àti iyọ̀ igbàlódé àti omi si inú ikòkò yi lati se omi ọbẹ ìkọ́kọrẹ́
fọ iṣu ewùrà kan
bẹ ewùrà yi
rin iṣu yi pẹ̀lú pãnu ti a dálu lati fi rin gãri ilá tàbi ewùrà
fi iyọ̀ bi ṣibi kékeré kan po ewùrà ririn yi
ti ó bá ki fi omi diẹ si lati põ
lẹhin pi pò dá ewùrà pi pò yi sinú omi ọbẹ̀ ti a ti sè fún bi iṣẹ́jú mẹdogun
rẹ iná rẹ silẹ̀ se fún bi ogún iṣẹ́jú
ro pọ
lẹhin eyi bu fún jijẹ

ẹbi iṣu ni ewùrà ṣùgbọ́n a lè pe iṣu ni ẹ̀gbọ́n ewùrà nitori ohun ti a lè fi iṣu ṣe gbayì laarin gbogbo yorùbá ju eyi ti a lè fi ewùrà ṣe
ọpọlọpọ yorùbá fẹran oúnjẹ òkèlè bi iyán àti àmàlà ti o gbayì ni ọpọlọpọ ilẹ̀ yorùbá
ohun miran ti wọn ńfi iṣu ṣe ni àsáró iṣu sisè iṣu sísun iṣu díndín àti àkàrà iṣu
oúnjẹ ti ó wọ́po laarin àwọn ijẹbu ti a ńfi ewùrà ṣe ni ìfọ́kọrẹ́ tàbi bi àwọn ọmọdé ti ma ńpe ìkọ́kọrẹ́ ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀ yorùbá na fẹ́ràn ìfọ́kọrẹ́
a lè jẹ ìfọ́kọrẹ́ lásá̀n àwọn miran lè fi jẹ ẹ̀bà
a tún lè lo ewùrà lati ṣe ọ̀jọ̀jọ̀ àkàrà iṣu ewùrà
ọ̀pọ̀ ewùrà sisè kò dùn lati jẹ bi iṣu gidi
ẹ ṣe àyẹ̀wò bi a ti ńṣe ìfọ́kọrẹ́ ìkọ́kọrẹ́ àti ọ̀jọ̀jọ̀ lójú iwé yiọjọ́ ti pẹ́ ti yorùbá ti ńkúrò ni ilú kan si ilú keji yálà fún ọrọ̀ ajé tàbi fún ẹ̀kọkikọ́
ni ayé àtijọ́ ọjọ́ pípẹ́ ni wọn fi ńrin irinàjò nitori irin ti ọkọ̀ òfúrufú lè rin fún wákàtí kan lè gba ọgbọ̀n ọjọ́ fun ẹni ti ó rin tàbi wákàtí mẹrin fún ẹni ti ó wọ ọkọ̀ilẹ̀ igbàlódé
eyi jẹ ki à ti gburo ẹbi tàbi ará ti ó lọ irin àjò ṣòro ṣùgbọ́n lati igbà ti ọkọ̀ irin àjò ti bẹ̀rẹ̀ si wọ́pọ̀ ni à ti gburo ara ti bẹ̀rẹ̀ si rọrùn nitori olùkọ̀wé le fi iwéàkọránṣé rán awakọ̀ si ọmọ ẹbi àti ará ti ó wà ni olú ilú agbègbè miran tàbi òkèòkun
inu oko ofurufu
ninu oko ofurufu
yorùbá ni iṣẹ́ ajé sọ ọmọ nù bí òko
ki ṣe ọmọ nikan ni iṣẹ́ajé sọnù bi òkò ni ayé òde oni nitori ọkọ ńfi aya àti ọmọ silẹ̀ aya ńfi ọkọ àti ọmọ silẹ́ bẹni òbi ńfi ọmọ silẹ̀ lọ òkèòkun fún ọrọ̀ ajé
ẹ̀rọ ayélujára àti ẹ̀rọisọ̀rọ̀ ti sọ ayé dẹ̀rọ̀ fún àwọn ti ó wá ọrọ̀ ajé lọ ni ayé òde oni lati gburo àwọn ti wọn fi silẹ̀
ni àtijọ́ àwọn ọmọ iléiwé ló ńran àgbàlagbà ti kò lọ iléiwé lọ́wọ́ lati kọ iwé pataki ni èdè abínibí
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn iwéàkọránṣẹ́ wọnyi ni ojú iwé yiìwé ti ìyá kọ sí ọmọèsì iwé ti ọmọ kọ si iyáiwé ti ọkọ kọ si iyàwóèsi iwé ti aya kọ si ọkọọbẹ̀ àpọ̀n jẹ́ ọbẹ̀ yíyọ̀ bi ọbẹ̀ ilá ṣùgbọ́n fún ẹni ti kò bá mọ̃ se kò ni yọ̀
ọbẹ̀ ti enia lè yára sè ju ọbẹ̀ ilá ni nitori bi a bá ni àpọ̀n kíkù nile a din àkókò ti ó yẹ ki enia fi rẹ́ ilá kù
ọbẹ̀ ti a lè fi owó díẹ̀ sè ni
ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó ni ẹ jáwọ́ lápọ̀n ti kò yọ̀ ẹ lọ dá omi ilá kaná jẹ́ ọ̀rọ̀ ìyànjú fún ẹni ti ó ba ńṣe iṣẹ́ ti kò ni èrè tàbi ilọsiwájú pé ki irú ẹni bẹ gbiyànjú àti ṣe iṣẹ́ miran ki ó má ba fi àkókò ṣòfò
ẹ yẹ èlò àti sise ọbẹ̀ àpọ̀n ni ojú iwé yi
èlò fún ikòkò ọbẹ̀ àpọ̀n
epopupa ṣibi ijẹun mẹfa
atagigún ṣibi ijẹun kan iyọ̀
ṣibi ijẹun kékeré kan iyọ̀ ìgbàlódé
irú
ṣibi ijẹun meji
edé
ṣibi ijẹun mẹfa
ìgò omi kan
ẹran bíbọ̀ tàbi dindin ẹja tútù tàbi gbígbẹ
ọ̀rọ̀ yorùbá ni àlébù ki ṣe ẹ̀gàn tàbi agọ̀ ṣùgbọ́n ẹ̀gàn àti agọ̀ ni fún ẹni ti ojú rẹ fọ́ si àlébù ara rẹ
irú ẹni bẹ̃ kò lè ri àtúnṣe tàbi sọ àlèbú yi di ohun ini
ninú ìtàn bi àjàpá ti sọ ẹlẹ́dẹ̀ di ọ̀bùn ti a mọ̀ si titi di oni àjàpá jẹ́ ẹranko ti kò lè yára rin tàbi ni agbára iṣẹ́ àti ṣe lówó ṣùgbọ́n ó ni ọgbọ́n lati bo àlébù rẹ
yorùbá ni alágbára má mèrò baba ọ̀le ọgbọ́n ju agbára
àjàpá́ jẹ́ ọlọ́gbọ́n ẹwẹ nigbati ẹlẹ́dẹ̀ jẹ́ alágbá̀ra ti kò mèrò
kò si ohun ti àjàpá lè ṣe lai ni idi tàbi ọgbọ́n àrékérekè nitori eyi ó sọ ara rẹ di ọ̀rẹ́ ẹlẹ́dẹ̀ nitori gbogbo ẹranko yoku ti já ọgbọ́n rẹ
ẹlẹ́dẹ̀ kò fi ọgbọ́n wá idi irú ọ̀rẹ́ ti àjàpá jẹ́
laipẹ àjàpá lọ yá owó lọ́dọ̀ ẹlẹ́dẹ̀ pẹ̀lu àdéhùn pe ohun yio san owó na padà ni ọjọ́ ti ohun dá
ẹlẹ́dẹ̀ rò pé ọ̀rẹ́ ju owó lọ ó gbà lati yá àjàpá lówó nitori àdéhùn rẹ
nigbati ọjọ ti àjàpá dá pé ẹlẹ́dẹ̀ reti titi ki ó wá san owó ti ó yá ṣù̀gbọn àjàpá kò kúrò ni ilé rẹ nitori ó mọ̀ pé ohun kò ni owó́ lati san
àjàpá fi ohun pẹ̀lẹ́ ṣe àlàyé pé bi ohun ti fẹ́ ma kó owó lọ fún ẹlẹ́dẹ̀ ni olè dá ohun lọ́nà ti wọn gba gbogbo owó lọ
inú ẹlẹ́dẹ̀ kò dùn nitori kò gba iṣẹ̀lẹ̀ yi gbọ́ ṣùgbọ́n ó gba nigbati àjàpá tún dá ọjọ́ miran lati san owó na
bi ẹlẹ́dẹ̀ ti kúrò ló bá aya rẹ yáníbo dìmọ̀pọ̀ bi ohun kò ti ni san owó padà
ó ni bi ọjọ́ bá pé bi yáníbo bá ti gbọ́ ìró ẹlẹ́dẹ̀ kó yi ohun padà ki ó bẹrẹ si lọ ẹ̀gúsí ni àyà ohun lai dúró bi ẹlẹ́dẹ̀ bá wọlé bèrè ohun
àjàpa ninu ẹrọ̀fọ̀ ti ẹlẹ́dẹ̀ ju si
ni ọjọ́ ti àjàpá dá pé ẹlẹ́dẹ̀ dé lati gba owó rẹ yáníbo ṣe bi ọkọ rẹ ti wi
ẹlẹ́dẹ̀ fi ibinu gbé ọlọ àti ẹ̀gúsí sọnù si ẹrọ̀fọ̀ ti ó wá ni ìtòsí lai mọ̀ pé àjàpá ni ọlọ yi
yáníbo fi igbe ta titi ọkọ rẹ fi wọlé
àjàpá yọ ara rẹ̀ kúrò ninú ẹrọ̀fọ̀ ó nu ara rẹ̀ ó ṣe bi ẹni pé ohun kò ri ẹlẹ́dẹ̀ nigbati ó délé
ó bèrè ohun ti ó fa igbe ti yáníbo ńké
yáníbo ṣe àlàyé
ẹlẹ́dẹ̀i fi imú tú ẹrọ̀fọ̀
yorùbá ni ọ̀bùn ri ikú ọkọ tìrọ̀ mọ́ ó ni ọjọ́ ti ọkọ ohun ti kú ohun ò wẹ̀
àjàpá ri ohun ṣe àwáwi ó sọ fún ẹlẹ́dẹ̀ pé ọlọ ti ó gbé sọnù ṣe pataki fún idilé àwọn nitori na ó ni lati wá ọlọ yi jade ki ohun tó lè san owó ti ohun yá
ẹlẹ́dẹ̀ wọnú ẹrọ̀fọ̀ lati wá ọlọ idile àjàpá
lati igbà yi ni ẹlẹ́dẹ̀ ti bẹ̀rẹ̀ si fi imú tú ẹrọ̀fọ̀ titi di ọjọ́ oni
bi a bá wo iṣe àti àṣà yorùbá a o ri pe àwọn àlejò lati òkèòkun ti o ni inú yorùbá ló dùn jù ni àgbáyé kò jẹ̀bi
kò si ibi ti enia lè dé ni olúilú àti ìgbèríko agbègbè yorùbá ti kò ni ri ibi ti wọn ti ńṣe àpèjẹ ayẹyẹ
yoruba ni ọjọ́ gbogbo bi ọdún pataki ni ilú èkó lati ọjọ́bọ̀ titi dé ọjọ́àìkú ni wọn ti ńṣe àpèjẹ ilú miran ńṣe àpèjẹ ni ọjọ́ajé fún àpẹrẹ  ikẹrẹekiti
ọpọlọpọ àpèjẹ ayẹyẹ àti ìjọ́sìn ló mú ìlù orin ijó àti àsè dáni
ni gbogbo ilẹ̀ yorùbá àti ọlọ́rọ̀ àti òtòṣì ló ńṣe àpèjẹ ayẹyẹ kan tàbi keji
bi wọn ò kómọjade wọn a ṣe ìsìnkú tàbi yi ẹ̀hìn òkú padà ìṣílé ọjọ́ibi igbéyàwó ìwúyè àjọ̀dún àti bẹ̃bẹ lọ
òwò tò gbòde ni iléapejọ àti gbogbo ohun èlò rẹ
ọpọlọpọ àwọn ti o jade ni iléiwé giga ti kò ri iṣẹ́ ti bẹ̀rẹ̀ si kọ́ṣẹ́ bi wọn ti ńwé gèlè rán aṣọ àsè sisè àti iṣẹ́ olùpalèmọ́ àpèjẹ ayẹyẹ nigbati ẹlẹgbẹ́ wọn ni òkèòkun ńṣe àṣe yọri ninú ẹ̀kọijinlẹ
fún akiyesi iléàpèjọ pọ̀ ju iléìkàwé lọ
ọpọlọpọ àwọn ti ó ńṣe àpèjẹ ayẹyẹ yi ló ńjẹ igbèsè lati ṣé
omiran kò ni ri owó iléiwé ọmọ san lẹhin ìsìnkú tàbi ki wọn ma ri owó lati pèsè oúnjẹ tàbi aṣọ fún ọmọtuntun ti wọn ná owó rẹpẹtẹ lati kó jade
bi ọjọ gbogbo bá jẹ bi ọdún àyè àti ronú dà ewu ti ó wà ninú òwe yorùbá ti ó ni fi ọ̀ràn sínú pète ẹ̀rín fi ebi sínú sunkún ayo ni pé ki jẹ́ ki irú ilú bẹ̃ ri ãnu gbà tàbi ni ìlọsíwájú
bawo ni a ti lè ṣe àlàyé pé kò si owó lati rán ọmọ lọ si iléiwé tàbi bèrè pé ki ìjọba òkèòkun wá pèsè iná mọ̀nàmọ́ná omi iléìwòsàn àti bẹ̃bẹ lọ fún àwọn ti inú rẹ dùn jù ni àgbáyé fún idi eyi yorùbá ẹ jẹ́ ki á ronú lati ṣe àyipadà
ọ̀pọ̀ owó ti ọlọ́rọ̀ fi ńṣe ìsìnkú wúlò fún alàyè lọ nipa pi pèsè iléiwé omiẹ̀rọ ọ̀nà iléìkàwé ni orúkọ olóògbé ju ki gbogbo owó bẹ̃ lọ fún àpèjẹ ayẹyẹ
bi ikú ilé ò pani tòde ò lè pani
òwe yorùbá ti o ni bi ikú ilé ò pani tòde ò lè pani bá ọ̀pọ̀ iṣẹ̀lẹ̀ ti o ńṣẹlẹ̀ nitori ìfẹ́ owó ti ó gbòde láyé òde òní mu

wọn mú òṣiṣẹ́ iléowó fún iṣẹ́ adigunjalèọmọ ẹbi tabi alábagbe ńdarapọ̀ mọ olè gbọ́mọgbọ́mọ oníjìbìtì lati fi ipá gba owó lọ́wọ́ ẹbi ti wọn bá mọ̀ tabi rò pé ó ni owó púpọ̀
fún àpẹrẹ ẹni ti o mba enia gbé ló mọ ohun ti enia ni
bi ọmọ ẹbi tabi alábagbe wọnyi bá ni ojúkòkòrò wọn á darapọ̀ mọ olè lati gbé ẹrù tàbi owó pẹ̀lú ipá
ọpọlọpọ obinrin ti o ni ohun ẹ̀ṣọ́ bi wúrà àti fàdákà ni alábagbe ma ńdarapọ mọ olè lati wá gbé ohun ẹṣọ yi fún tita lati di olówó ojiji
àpẹrẹ pataki miran ni àwọn òṣìṣẹ́ iléowó ilé iṣẹ́ ijọba àti bẹ̃bẹ lọ ti wọn darapọ̀ lati ja ilé iṣẹ́ wọnọ̀pọ̀ igbà ni àṣiri ọmọ ẹbi tàbi alábagbe tó darapọ̀ mọ́ olè gbọ́mọgbọ́mọ òṣìṣẹ́ àti awọn oni iṣẹ́ ibi tókù ma ńtú ninu ìjẹ́wọ́ awọn oníṣẹ́ ibi wọnyi nigbati ọwọ́ ọlọpa bá tẹ̀ wọ́n
nitori eyi ó yẹ ki a ma ṣọ́ra

bi ó ti ẹ̀ jẹ́ pé a ti kọ nipa abd ìbẹ̀rẹ̀ ọ̀rọ̀ kikọ ni èdè yorùbá sẹhin a tu kọ fún iranti rẹ ni pi pè kikọ àti lati tọka si ìyàtọ̀ larin ọ̀rọ̀ yorùbá àti ọ̀rọ̀ gẹ̀ẹ́si
fún àpẹrẹ èdè gẹ̀ẹ́si ni ibere oro mẹ́rìndínlọ́gbọ̀n nigbati èdè yorùbá ni marundinlọgbọn
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn àwòrán ti o wa ni oju ewe wonyi
ni igba kan ri àmọ̀tékùn ni àwọ̀ dúdú ti ó jọ̀lọ̀ ṣùgbọ́n ni ọjọ́ kan àmọ̀tékùn wá oúnjẹ õjọ́ rẹ lọ
ó dé ahéré kan ó ṣe akiyesi pe obinrin kan ńwẹ̀ inú rẹ dùn púpọ̀ pé òhún ti ri oúnje
o lúgọ de asiko ti yi o ri àyè pa obinrin yi fún oúnjẹ

yorùbá ni ọ̀pá tó wà lọ́wọ́ ẹni la fi npa ejò
nigbati obinrin yi ri àmọ̀tékùn pẹ̀lú ìbẹ̀rù ó fi igbe ta ó ju kàrìnkàn ti ó fi ńwẹ̀ pẹ̀lú ọṣẹ híhó inú rẹ lù
àmọ̀tékùn fi eré si ṣùgbọ́n gbogbo ọṣẹ ti ó wà ninu kànrìnkàn ti ta àbàwọ́n si ara rẹ lati ori dé ẹsẹ̀ rẹ eleyi ló sọ àmọ̀tékùn di alámì tótòtó lára titi di ọjọ́ oni
ẹ ka itàn àròsọ yi ninu iwé ti m
i
ogumefu kọ ni èdè gẹ̀ẹ́si
yorùbá ma nlo àwọn àròsọ itàn wọnyi lati kọ́ àwọn ọmọdé ni ẹ̀kọ́
yorùbá ni ẹni ti ó bá dákẹ́ ti ara rẹ á ba dákẹ́ nitori eyi ẹ̀kọ́ pàtàki ti a ri ninu itàn àròsọ yi ni pé kò yẹ ki enia fi ìbẹ̀rù dúró lai ṣe nkankan ti ewu bá dojú kọni ṣùgbọ́n ki á lo ohun kóhun ti ó bá wà ni àrọ́wótó lati fi gbèjà ara ẹni
kòkòrò jẹ́ ohun ẹ̀dá kékeré tó ni ìyẹ́ ti ó lè fò òmíràn kò ni iyẹ́ ṣugbọn wọn ni ẹsẹ̀ mẹfa
ẹ ṣe àyẹ̀wò àpẹrẹ àwòrán àti pi pè ni ojú ewé wọnyi
ọpọlọpọ ọmọ yorùbá ti bẹ̀rẹ̀ si tijú lati jẹ orúkọ ti òbí fi èdè yorùbá sọ wọn
èyi tó bá tún gba lati jẹ orúkọ yorùbá á tún bã jẹ ni kikọ tàbi ni pipè
èwo ni ká kọ bayọ ni bayor fẹmi ni phemmy tọlani ni thorlani  kilo njẹ bẹ̃ nigbati ẹni to ni orúkọ bá nbajẹ bawo ni àjòji ṣe lè pe orúkọ na dada lẹhin ọdún pipẹ́ itumọ̀ orúkọ ti wọn ba jẹ yi a sọnù
ẹni ti kò bámọ̀ itàn ara rẹ̀ wọn á pe lorúkọ ti ki ṣe tirẹ á si dáhùn
á gbọ́ ti igbà òwò burúkú òwò ẹrú ti ilú tó lágbára ra àwọn enia bi ẹni ra ohun ini
ni àsikò yi bi wọn bà kó enia lẹ́rú olówó rẹ á fun lórúkọ nitori ko ma ba ranti ibi ti ó ti ḿbọ̀
eleyi jẹ ki ó ṣòro fún ẹrú lati mọ ibi ti wọn ti wa lẹhin ti òwò ẹrú pari
ohun ribiribi ti ẹrú ṣe kò hàn si àwọn ti ó kù ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú pé dúdú ti wọn kó lẹ́rú ló ṣẽ nitori orúkọ ti ó yi padà
òwe yorùbá ni ilé làńwò kátó sọmọ lórúkọ
ó ṣeni lãnu pé ọpọlọpọ ọmọ yorùbá kò mọ iyi orúkọ wọn nitori eyi fúnra wọn ni wọn pa orúkọ wọn da si orúkọ ti wọn kò mọ itumọ̀ rẹ
ẹ jọ̀wọ́ ẹ maṣe jẹ́ki ẹ̀yà àti èdè yorùbá parẹ́
orúkọ ẹni ni ifihàn ẹni ao ni parẹ máyé o àṣẹẹ̀gẹ́ gbaguda pákí fi ara jọ iṣu nitori àwọn mejeeji jẹ oúnjẹ ti ó wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá ti wọn ńkọ ebè fún lati gbin
wọn ma nwa wọn lati inú ebè ti wọn bá ti gbó wọn ni eèpo ti wọn ma ḿbẹ
ẹ̀gẹ́ gbaguda pákí ni wọn fi ńṣe gaàrí bẹni wọn lè ló fún oriṣiriṣi oúnjẹ miran bi wọn ti lè lo iṣu ṣùgbọ́n oúnjẹ bi iyán ati àmàlà mú iṣu gbayì ju ẹ̀gẹ́ lọ
fún ẹ̀kọ́ yi ohun ti a lè fi iṣu ṣe yàtọ̀ si iyán àti àmàlà ni a fẹ́ sọ
a lè fi iṣu din dùndú tàbi se lati fi jẹ ẹ̀wà rirò epo ẹ̀fọ́ rirò ọbẹ̀ ata tàbi fi se àsáró́ àṣáró
àsè tàbi àpèjẹ yorùbá ayé òde òni kò pé lai si àśaró àṣáró ni ibi àsè igbéyàwó ìsìnkú àjọ̀dún àti bẹ̃bẹ lọ
ó pé ọgọrun ọdún ni ọjọ́ kini oṣù kini ọdún ẹgbãlemẹrinla ti ìjọba ìlúọba ti fi aṣẹ̀ da àríwá àti gũsu orílẹ̀ èdè ti a mọ̀ si nigeria pọ
ìjọba ìlúọba kò bere lọwọ ará ilú ki wọn tó ṣe ìdàpọ̀ yi wọn ṣe fún irọ̀rùn ọrọ̀ ajé ilú ti wọn ni
yorùbá ni à jọ jẹ kò dùn bi ẹni kan kò ri
ni tõtọ ijọba iluọba ti fún orilẹ̀ èdè nigeria ni ominira ṣùgbọ́n èrè idàpọ̀ ti ará ilú kò kópa ninu rẹ kò tán
gẹgẹbi olóyè ọbafẹmi awolọwọ ti sọ nigbati wọn ńṣe àdéhùn fún ominira pe ominira ki ṣe ni ti orúkọ ilú lásán ṣùgbọ́n ominira fún ará ilú
a ṣe akiyesi pe lẹhin ìdàpọ̀ ọgọrun ọdún orilẹ̀ èdè ko ṣe ikan
yorùbá ni a kì í tó́ó báni gbé ká má tòó ọ̀rọ̀ọ́ báni sọ gẹgẹbi òwe yi ki ṣe ki kó ọ̀kẹ́ aimoye owó lati ṣe àjọyọ̀ ìdàpọ̀ ti ará ilú kò kópa ninu rẹ ló ṣe pàtàki bi kò ṣé pé ki a tó ọ̀rọ̀ bára sọ
yorùbá ni ọ̀rọ̀ la fi dá ilé ayé
bi ọkọ àti iyàwó bá wà lai bára sọ̀rọ̀ igbéyàwó á túká nitori eyi ó ṣe pàtàki ki gbogbo ara ilú nigeria lápapọ̀ ṣe àpérò bi wọn ti lè bára gbé ki ilú má bã túká
oriṣiriṣi ọ̀nà ni enia lè gbà dé àjò ṣùgbọ́n eyi ti ó wọ́pò jù láyé òde òni ni lati wọ ọkọ̀ òfũrufú bóyá lati lọ kọ́ ẹ̀kọ si lati ṣe ìbẹ̀wò lati lọ ṣiṣẹ́ tàbi lati lọ bá ẹbi gbé fún àpẹrẹ ìyàwó lọ bá ọkọ ọkọ lọ bá ìyàwó ìyá bàbá lọ bá ọmọ tàbi ọmọ lọ bá bàbá
gbogbo ọ̀nà yi ni yorùbá ti lọ lati dé ìlúọba
àṣepọ̀ laarin ará ìlúọba àti yorùbá ti lè ni ọgọrun ọdún nitori eyi kò si ibi ti enia dé ni ìlúọba ni pataki àwọn olúìlú ti kò ri ẹni ti ó ńsọ èdè yorùbá tàbi gbé irú ilú bẹ
a ṣe akiyesi pé lati bi ọdún mẹwa sẹhin àṣepọ̀ laarin ọmọ yorùbá ni ìlúọba din kù
ni ìgbà kan ri bi ọmọ yorùbá bá ri ara wọn a ki ara wọn
òwe yorùbá ni ibi ti a ngbe la nse bi a bá dé ìlú adẹ́tẹ̀ a di ìkúùkù àwọn ọ̀nà ti a lè fi ṣe ibi ti a ngbe ki ka ìwé nipa àṣà àti iṣẹ ìlú ti a nlọ ninu ìwé tàbi ṣe iwadi lori ayélujára wiwa ibùgbé lọ si iléìjọ́sìn ọjà ọkọ̀ wiwọ̀ àti bẹ̃bẹ lọ
ẹ fi ojú sọ́nà fún àlàyé lori àwọn ọ̀nà ti enia lè lò lati tètè fi idi kalẹ̀ ni àjò

ẹ kú ọdún o
ẹ kú ọdún
ẹ kú ìyè dún
ọdún á ya abo
à ṣèyí ṣe àmọ́dún o
gẹgẹbi àpè júwe ẹranko a fàyà fà jẹ ẹranko ti ó ni àwọ̀ omiran ni oro omiran ni ikarawun wọn si ńyé ẹyin
bi ejò àti ákẽke ti ni oró bẹ̃ ni àjàpá àti ìgbín ni ikarawun
fún àpẹrẹ irú àwọn ẹran wọnyi ni ejò àjàpá alangba àti bẹ̃bẹ̃ lọ
ẹ wo àwòrán àti pipe irú àwọn ẹranko wọnyi ni ojú ewé yi
ẹranko a fàyà fà tabi jomijòkè
iyán àti ẹ̀fọ́ rírò
ni asiko ọdún pataki asiko ọdún iranti ọjọ ibi jesu bi oúnjẹ ti pọ̀ tó fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ti o wa ni òkèokun àti àwọn díẹ̀ ni ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú bẹ̃ ni o ṣọ̀wọ́n tó fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ni àgbáyé
ò̀we yorùbá ni ọ̀kánjúwàá bu òkèlè ojú rẹ à lami
bi enia ò bá ni ọ̀kánjúwà á mọ irú òkèlè ti ó lè gba ọ̀nà ọ̀fun rẹ ṣùgbọ́n ọ̀kánjúwa á bu lai ronu pe òkèlè ti ó ju ọ̀nà ọ̀fun lọ á fa ẹkún
òwe yi bá àwọn ti ó ṣe jura wọn lọ tàbi ki ó jẹ igbèsè lati ra ẹ̀bùn oúnjẹ ti wọn ò ni jẹ tán aṣọ bàtà àti oriṣiriṣi ti wọn ri ni ìpolówó lai mọ̀ pé ọdún á ré kọjá
lẹhin ọdún ọ̀pọ̀ a fi igbèsè bẹ̀rẹ̀ ọdún titun eyi a fa ìrora àti ọ̀rọ̀ ti ó ṣòro si ayé irú ẹni bẹ̃
àjẹ ìwẹ̀hìn ló ba ẹlẹ́dẹ̀ jẹ́
yorùbá ni ájẹ ìwẹ̀hìn ló ba ẹlẹ́dẹ̀ jẹ nitori eyi ìkìlọ̀ fún ẹ̀yin ti ẹ ni ìfẹ́ àti gbé èdè àti àṣà̀̀ yorùbá lárugẹ pe ki ẹ ṣe ohun gbogbo ni ìwọ̀ntúnwọ̀nsì
ẹ kú ọdún o ọdún titun ti o ḿbọ̀ lọ́nà á ya abo fún gbogbo wa

lati ọjọ́ ti aláyé ti dá ayé ni yorùbá ti ni ìgbàgbọ́ ninu ki a gba àdúrà nitori pe ohun gbogbo fẹ́ àdúrà ohun ti o dára fẹ́ àdúrà ki ó bà lé dára si eyi ti kò dára na fẹ́ àdúrà ki ó bà lé yanjú
bi àwọn ìgbàgbọ́ tàbi iléàdúrà aláṣọ funfun ti ńlo àbẹ́là gba àdúrà a ni yorùbá ma ńlo àwọn ohun ọ̀gbin bi orógbó obì atare àti oyin nibi ètò ìgbéyàwó ìsọmọ lórúkọ ìṣílé àjọ̀dún àti bẹ̃bẹ lọ
ẹ jẹ ki a ṣe akiyesi bi yorùbá ti ńlo wọn fún àdúràorógbó
orógbó
ọpọlọpọ ìgbà ni a ki mọ ẹni ti o gbin igi orógbó nitori igi rẹ lè pé igba ọdún nitori eyi yorùbá ma ńlo lati gbàdúrà nibi ṣiṣe fún ẹmi gigun pe wa gbó wa tọ́
obì wulo fún ọrọ ajé
yorùbá ni ọdọdún la nri orógbó ọdọdún la nri obì lori atẹ nitori eyi wọn a lo fún àdúrà pe obì a bi iku àti pé ẹni na a ṣe àmọ́dún
ọmọ èso pọ ninu atare nitori eyi wọn a fi gba àdúrà pataki fún ẹni ti o nṣe ìgbéyàwó pe ilé wọn á kún fún ọmọ tàbi nibi ìsọmọ lórúkọ pe bi wọn ṣe bi ọmọ na ilé tirẹ̀ na á kún fún ọmọ

òwe yorùbá ni dídùn là ḿbá láfárá oyin nitori eyi wọn a lo oyin lati gba àdúrà nibi ìgbéyàwó ìsọmọ lórúkọ àti ṣiṣe yoku pe ayé ẹni ti o nṣe nkan á dùn bi oyin

yorùbá ni òṣìkà kú inú ilú dùn ẹni rere kú inú ilú bàjẹ́
bi o ti le jẹ́ pé nelson mandela ti pé marun dinlọgọrun ọdun láyé 1918  2013 gbogbo àgbáyé ṣe dárò rẹ nitori ohun ti ó gbé ilé ayé ṣe
ó fi ara da iyà lati gba àwọn enia rẹ sílẹ̀ ni oko ẹrú ni ilẹ̀ wọn
ó fi ẹmi ìdáríjì han nigbati ó dé ipò olórí òṣèlú
kò lo ipò rẹ lati kó ọrọ̀ jọ ó gbé ipò sílẹ lẹhin ti ó ṣe ọdún marun àkọ́kọ́
eleyi jẹ́ ki ọmọdé àgbà òṣèlú ọlọ́rọ̀ òtòṣì funfun àti dúdú papọ̀ nibi ètò ìrántí rẹ ni ọjọ́ ìṣẹ́gun ọjọ́ kẹwa oṣù kejila ọdún ẹgbãlemẹtala
ìgbà àti àsìkò nelson mandela jẹ àríkọ́gbọ́n fún gbogbo àgbáyé pataki àwọn ti ó wà ni ipò òṣèlú
ìjọba ilú south africa ṣe àlàyé ètò ìsìnkú rẹ bayiàìkú ọjọ́ kẹjọ oṣù kejila ọdún ẹgbãlemẹtala ọjọ́ àdúrà àpa pọ̀ìṣégun ọjọ́ kẹwa oṣù kejila ọdún ẹgbãlemẹtala ètò ìrántíọjọ́rú ọjọ́bọ̀ àti ẹti ọjọ́ kọkọnla si ikẹtala oṣù kejila ọdún ẹgbãlemẹtala ìtẹ́ òkúabameta ọjọ́ kẹrinla osu kejila odun egbalemetala gbigbé òkú lọ si qunuaiku ọjọ́ karundinlógún osu kejila odun egbalemetala

òkìkí ikú nelson mandela kan ni alẹ́ ọjọ́bọ̀ ọjọ́ karun oṣù kejila ọdun ẹgbãlemẹtala
òwe yorùbá ti o ni ká tó ri erin ó digbó ká tó ri ẹfọ̀n ó dọ̀dàn ká tó ri ẹyẹ bi ọ̀kin ó di gbére fihan pé ki ṣe ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú nikan ni irú nelson mandela ti ṣe ọ̀wọ́n ṣugbọn gbogbo àgbáyé
melo ninu olori òṣèlú àti àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú ló lè ṣe bi nelson mandela bi wọn dé ipò giga wọn ki fẹ kúrò wọn a paniyan wọn a jalè wọn a ta enia wọn àti oriṣiriṣi iwa burúkú miran lati di ipò na mu
nelson mandela ṣe ẹ̀wọ̀n fún ọdún mẹtadinlọgbọn nitori ó̀ gbìyànjú lati tú àwọn enia rẹ sílẹ̀ ni oko ẹrú
o di enia dúdú àkọ́kọ́ lati dé ipò olori òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú south africa
kò lo ipò yi lati gbẹ̀san iṣẹ́ ibi ti àwọn aláwọ̀ funfun ṣe si tàbi ijiya rẹ ni ẹ̀wọ̀n
ó fi apẹrẹ onígbàgbọ́ rere han nitori ó dariji àwọn ti ó fi ìyà jẹ́ ohun àti àwọn enia rẹ tori ki ilú rẹ lè tòrò
ẹyẹ bi ọ̀kín ṣọ̀wọ́n kò du lati kú si ori ipò lẹhin ọdún marun ó gbé ipò sílẹ̀ ki ẹlòmíràn lè bọ́ si
ọmọ ọdún marundinlọgọrun ni ki ó tó pa ipò dà bi o ti ẹ̀ jẹ́ pé nelson mandele ti di arúgbó gbogbo àgbáyé ò fẹ́ ki ó kú nitori ẹyẹ bi ọ̀kín rẹ ṣọ̀wọ́n
bi àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú yoku ba le kọ́gbọ́n lára ìgbà àti ikú nelson mandela ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú á dára
gbogbo àgbáyé ṣè dárò madiba nelson mandela
gbogbo ọmọ yorùbá ni ó dìgbà ó dìgbóṣe ó dàrìnàkò ó dojú àlá ká tó tún ríra
òkìkí ìròyìn pé ọba àkúrẹ́ wàjà ọba adebiyi adeṣida kàn ni òwúrọ̀ ọjọ́ aiku ọjọ́ kini oṣu kejila ọdún ẹgbẹwalemẹtala
ọmọ ọdún mẹtalelọgọta ni ọba adeṣida ó jọba ni ọdún mẹta le diẹ sẹhin eleyi lo jẹ ki iroyin yi jẹ ọfọ gidigidi
gẹgẹ bi òwe yorùbá yi eru ku
 bi o ti le jẹ pe ko yẹ ki irú iroyin bẹ jade titi di ọjọ keje lẹhin ti ọba bá wàjà òkìkí ti kan lori ẹ̀rọ ayélujára

ìtàn yi dá lori bàbá ti aládũgbò mọ si bàbá beyioṣe
bàbá yi jẹ onígbàgbọ́ ti ki ja tabi ṣe ãpọn
o bi ọmọ mẹta ti wọn jọ ngbe nitori iyawo rẹ ti kú
ni ilé ti o ngbe ó fi ifẹ hàn si àwọn olùbágbé àti aládũgbò
bi bàbá yi bá fẹ́ la ija yio sọ pé ẹ má jà a ò mọ ohun ti ọlọrun fi ohun ti ẹ ńjà lé lori ṣe nitori na ‘bi eyi o ṣe omiran yio ṣe
ni ọjọ́ kan ọmọ kú fún obinrin olùbágbélé bàbá beyioṣe
bàbá tún dé ọdọ obinrin yi lati tu ninu o sọ fún pe bi eyi o ṣe omiran yio ṣe  ẹ pẹ̀lẹ́ a o mọ̀ ohun ti ọlọrun fi ṣe
ọrọ ìtùnú yi bi ẹniti o ṣe ọ̀fọ̀ ọmọ ti ó kú ninu tó bẹ gẹ ti o fi gbèrò pe ohun yio dán ìgbàgbọ́ bàbá beyioṣe wo nipa wiwo ohun ti yio ṣe ti ọmọ ti rẹ nã bá kú

ni òwúrọ̀ ọjọ́ kan bàbá beyioṣe sọ fún àwọn ọmọ rẹ̀ pé ohun fẹ ji dé ibikan
ó ṣe ètò pé ki wọn mu ògì àti àkàrà ni òwúrọ̀ ọjọ́ na
àwọn ọmọ ji wọn lọ si àrò wọn po ògì lai mọ pe obinrin ti ọmọ rẹ ku ti bu májèlé si ògì yi
àwọn ọmọ gbé ògì wọlé ṣùgbọ́n wọn dúró de ikan ninu wọn ti ó lọ ra àkàrà
nigbati ẹni ti ó lọ ra àkàrà de ẹ̀gbọ́n àgbà pin àkàrà ṣùgbọ́n ija bẹ silẹ nitori ẹni ti o pin akara ko pin daradara
nibi ti wọn ti ńja ògì ti o jẹ ounjẹ àárọ̀ àwọn ọmọ bàbá beyioṣe dànù
ori igbe ògì ti ó dànù ni àwọn ọmọ wa nigbati bàbá beyioṣe wọlé
gẹ́gẹ́ bi iṣe rẹ ó sọ fún àwọn ọmọ pé ẹ má jà bi eyi o ṣe omiran yio ṣe  a o mọ ohun ti ọlọrun fi ṣe
obinrin ti o fi májèlé si ògì ti o reti ki àwọn ọmọ bàbá beyioṣe ó kú ba jade nigbati ó gbọ́ ohun ti o sọ lati tu àwọn ọmọ rẹ ninu
ó jẹ́wọ́ pe nitotọ onígbàgbọ́ ni bàbá beyioṣe nitori ohun ti ohun ṣe ó wá tọrọ idariji
bàbá beyioṣe dariji ó fún àwọn ọmọ lówó lati ra ounjẹ miran

ọ̀gá ninu olórin fela anikulapokuti kọrin pé ọjọ́ wo la ma bọ o lóko ẹrú orin yi fa ìbèrè wípé ọjọ́ wo la ma bọ ninu òkùnkùn ni orílẹ̀ èdè nigeriabi eré bi àwàdà dákúdájí iná mọ̀nàmọ́ná bẹrẹ ni àsikò ìjọba sagari ni bi ọdún mẹ́tàlélọ́gbọ̀n sẹhin
ni àsikò yi ki ṣe pe iná ti ilú pèsè kò tó ṣùgbọ́n a ṣe akiyesi pé awọn òṣìṣẹ́ ni àsikò na lọ ńyọ nkan lára àpóti iná nitori eyi ki ṣe gbogbo àdúgbò ni ki ni iná
fún akiyesi iná iléiwé giga àti agbègbè rẹ awọn ilé iṣẹ́ bi ìlèṣẹ ọkọ̀ òfúrufú ilé ìwòsàn àti bẹbẹ lọ ki lọ
bi eniyan ba yọ́ ilẹ̀ dà ohun burúkú a ma yọ́ni ṣe nigbati awọn òṣìṣẹ́ oníṣẹ́ ibi kò ri ẹni ba wọn wi ọ̀rọ̀ iná lilọ bẹrẹ si gbòrò si
pẹlu gbogbo owó ti wọn ti na lati tú ọ̀rọ̀ iná mọ̀nàmọ́ná ṣe ó burú si lai ya iléiṣẹ́ àti ibi kankan sílẹ̀ ninu òkùnkùn
yorùbá ni ohun tó yẹ ni lo yẹ ni òkùnkùn o yẹ ọmọ eniyan nitori òkùnkùn ti iléiṣẹ́ mọ̀nàmọ́ná fa fún ará ilú ọpọlọpọ iléiṣẹ́ ti kò kúrò ni nigeria eleyi din ìpèsè iṣẹ́ kù kò si iná lati tọ́jú ounjẹ eleyi jẹ ki ounjẹ wọn si ìnáwó lori ẹ̀rọ iná mọ̀nàmọ́ná pẹ̀lú ariwo ki jẹ ki eniyan sùn bẹni kò jẹ́ ki eniyan tabi iléiṣẹ́ fi owó pamọ́
á lérò wípé awọn iléiṣẹ́ ti wọn pin iná pi pèsè fún a yọ ilú kúrò ninu òkùnkùn nitori òkùnkùn kò yẹ ọmọ eniyan
súnkẹrẹ fàkẹrẹ ọkọ̀
gbogbo olólùfẹ́ èdè yorùbá pataki àwọn ti o fi ìfẹ́ tẹ̀ lé àkọsílẹ̀ ọ̀rọ̀ gbígbé èdè àti àṣà yorùbá́ lárugẹ lóri ẹ̀rọ ayélujára mo jẹ yin ni àlàyé ohun ti ojú ri lẹhin àbọ̀ oko
ẹ o ṣe akiyesi wípé ìwé kikọ wa din kù diẹ nitori adarí ìwé lọ bẹ ilé wò fún ìgbà diẹ
ni gbogbo àsìkò ti adarí ìwé fi wa ni ilé nigeria ìṣòro nla ni lati lè kọ ìwé lori ayélujára nitori dákúdájí iná mọ̀nàmọ́ná
lagosó ṣeni lãnu pé oko ninu àlàyé yi òkèòkun ìlúoyinbo sàn ju ilé èkó
lẹhin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún kàkà ki ewé àgbọn dẹ koko ló tún nle si
ni totọ àwọn oníṣòwò ni orílẹ̀ èdè nigeria ǹgbìyànjú nitori kò rọrùn lati ṣòwò ni ìlú ti ohun amáyédẹrùn ti ìgbàlódé bi iná monamona òpópónà tó dára omi mimu àbò àti bẹbẹ̃ lọ kò ti ṣe dẽde
a ṣe akiyesi pé nkan wọ́n ni ilé ju oko lọ pataki ìnáwó lórí ounjẹ ẹrọ iná mọ̀nàmọ́ná àti ọkọ̀ wíwọ̀
ai si iná ariwo ẹ̀rọ iná mọ̀nàmọ́ná fèrè ọkọ̀ àti súnkẹrẹ fàkẹrẹ ọkọ̀ kò jẹ́ ki akọ̀we yi gbádùn ilé bi oko
a lè sọ wípé àwọn gómìnà ilẹ̀ yorùbá ngbiyanju ṣùgbọ́n omi pọ̀ ju ọkà lọ
àyè iṣẹ́ ti ó yẹ ki ìjọba àpapọ̀ ṣe ti wọn kò ṣe ńfa ìnira fún ará ìlú
ẹ̀bẹ̀ là ńbẹ òṣìkà ki ó tú ìlú rẹ̀ ṣe nitori eyi a bẹ ìjọba àti àwọn gómìnà pé ki wọn sowọ́ pọ̀ lati tú orílẹ̀ èdè ṣe ni pataki ìpèsè ohun amáyédẹrùn

ìròyìn ti ó nlọ lọ́wọ́ ni orílẹ̀ èdè nigeria ni pé aṣojúọba nkó ọrọ̀ ilú dànù gẹgẹ bi iṣe awọn yoku lati ra ọkọ̀̀ ojúogun
asojuoba ile iṣẹ ọkọòfurufu  ms stella odua lo ọ̀kẹ́ àìmoye owó lati pèsè àbò fún ara rẹ nipa ni náwó lórí ọkọ̀ologun nibiti ọ̀pọ̀ ará ilú ti ńjìyà àti òṣìṣẹ́ ti o ngba owó kékeré

abájọ ti yorùbá fi pà òwe pé a ni ki a pẹnu pọ̀ ba olè wi wọn ni ibi ti onínkàn gbé nkàn rẹ̀ si ò da
eleyi ba ìjbọbaàpapọ ti ó nwá ẹni ti ó tú àṣiri ìnákuna yi dipò ki wọn bá oninakuna wi
ni ọjọ́ awọn ará ìlú ni àpapọ̀ wọn a ni ìgboyà lati pẹnupọ̀ bá awọn olé òṣèlú aṣojúọba ti wọn nkó ọrọ̀ ìlú dànù wi

ìyàtọ̀ diẹ̀ ló wà lãrin awọn ẹru igbéyàwó ti a kọ́ si ojú iwé yi lati idile si idile
fún àpẹre idile miran fẹ odidi iti ọ̀gẹ̀dẹ̀ nigbati àwọn idile miran lè bẽre fún àpò gãri
kò si àyè àti sin abo ewúrẹ́ fún awọn ti o ńgbé ìlú nla tàbi ìlú òyinbó́ nitorina a lè fi owó dipò fún ìyá àgbà ni abúlé ki wọn ra abo ewúrẹ́ lati sin fún ìyàwó
awọn ẹlẹ́sìn ìgbàlódé lè sọ wipé awọn ò fẹ́ ki wọn fi ataare àti obì ṣe àdúrà fún ọkọ ati ìyàwó
a tún ṣe akiyesi wipé wọn ki tú àpóti ìyàwó mọ nitori ni ayé àtijọ́ wọn yio ṣi àpóti ki gbogbo ẹbí ri awọn ohun ẹ̀ṣọ́ ti ọkọ ìyàwó ra fún ìyàwó rẹ eyi bo àṣírí ìnáwó lori awọn ohun ẹṣọ
ẹbi tún lè wo ṣe fún ọkọ ìyàwó lati gba idaji oye iṣu tàbi ẹrù lati bo ni àṣiri
erin jẹ ẹranko ti ọlọrun da lọ́lá pẹlu titobi rẹ ninu igbo
yorùbá ni koríko ti erin bá ti tẹ̀ àtẹ̀gbé ni láyé oko ti erin bá wọ̀ olóko bẹ wọ igbèsè tori ibajẹ ti o ma ṣẹlẹ̀ si irú oko bẹ
gbogbo ẹranko bọ̀wọ̀ fún erin nitori kìnìún ọlọ́là ijù kò lè pa erin
bi erin ti tóbi tó ni ó gọ̀ tó
ni ọjọ́ kan gbogbo ẹranko pe ìpàdé lati pari ìjà fún kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀ àti kìnìún
kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀ ni bi ohun ba pa ẹran kìnìún a fi ògbójú gba ẹran yi jẹ
kàkà ki erin da ẹjọ́ pẹ̀lú òye ṣe ló tún dá kun
ìhàlẹ̀ àti ìgbéraga ni àwùjọ yi bi awọn ẹranko yoku ninu
o bi kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀ ninu to bẹ gẹ ti kò lè fọhùn
àjàpá nikan lo dide lati fún erin ni èsì ọ̀rọ̀ ṣùgbọ́n gbogbo ẹranko yoku bú si ẹ̀rín nitori wọn fi ojú di àjàpá
dipo ki àjàpá panumọ́ ó pe erin níjà
ni ọjọ́ ìjà erin kò múra nitori ó mọ̀ pé bi àjàpá ti kéré tó bi ohun bá gbé ẹsẹ̀ le ọ̀run lèrọ̀
àjàpa mọ̀ pé ohun ko ni agbára nitori eyi ó dá ọgbọ́n ti yio fi bá erin jà lai di èrò ọ̀run
àjàpá ti pèsè agbè mẹta pẹlu ìgbẹ́ osùn àti ẹfun ti yio dà lé erin lóri lati dójú ti
ó tọ́jú awọn agbè yi si ori igi nitosi ibi ti wọn ti fẹ́ jà ó mọ̀ pé pẹ̀lú ibinu erin á jà dé idi ibi ti yio dà le lori
awọn ẹranko péjọ lati wòran ijà lãrin àjàpá àti erin
àjàpá mọ̀ pe bi erin bá subú kò lè dide nigbati ti ijà bẹ̀rẹ̀ ẹhin ni àjàpá wà ti o ti nsọ òkò ọ̀rọ̀ si erin lati dá inú bi
pẹ̀lú ibinú ki ó tó yípadà dé ibi ti àjàpá wa àjàpá a ti kósi lábẹ́ eleyi dá awọn ẹranko lára yá
yorùbá ni bi ìyà nla ba gbeni ṣánlẹ̀ kékeré á gorí ẹni ni ikẹhin àjàpá bori erin pẹ̀lú ọgbọ́n gbogbo ẹranko gbé àjàpá sókè pẹ̀lú ìdùnnú gun ori ibi ti erin wó si
ìtàn yorùbá yi fihan pé kò si ẹni ti a lè fi ojú di
ti a bá fẹ́ ka ìtàn yi ni ẹ̀kún rẹ́rẹ́ ni èdè gẹẹsi ẹ ṣe àyẹ̀wò rẹ ninu iwé yoruba trickster tales ti oyekan owomoyela kọ
ó ti lé ni ọgbọ̀n ọdún ti ìyà iná monomono ti ńfi ìyà jẹ ará ilú orílẹ̀ èdè nigeria
nitori dákúdájí iná mọ̀nàmọ́na ti ìjọba àpapọ̀ pèsè ẹ̀rọ iná mọ̀nàmọ́na kékèké ti a lè fi wé kòkòrò búburú gbòde
power generators ẹ̀rọ iná mọ̀nàmọ́na
òwe yorùbá ti ó ni bi ará ilé ẹni ba njẹ kòkòrò búburú ti a ò sọ fun hẹ̀rẹ̀huru rẹ kò ni jẹ ki a sùn bá iṣẹlẹ ọ̀rọ̀ àti pèsè ina monamona yi mu
pẹlu gbogbo owó ti ó ti wọlẹ̀ lóri àti pèsè ina monamona ará ilé ẹni ti o ńjẹ kòkòrò búburú ti jẹ́run
ai sọ̀rọ̀ ará ìlú lati igbà ti aiṣe dẽde iná ti bẹrẹ lo fa hẹ̀rẹ̀huru ariwo ti ọ̀pọ̀ ẹ̀rọiná kékèké ma ńfà
ariwo yi pọ to bẹ gẹ ti àtisùn di ogun
àti ọ̀sán àti òru ni ariwo ẹ̀rọiná kékèké yi ma ńdá sílẹ̀ ṣùgbọ́n èyí tó burú jù ni herehuru ti òru
ki ṣe omi eporọ̀bi èédú nikan ni a fi lè ṣe ètò ina monamona
a lè fi õrun atẹ́gùn àti pàntí ti ó pọ̀ ni orílẹ̀ èdè wa ni ẹ̀kúnrẹ́rẹ́ pèsè iná mona
ìlú ti kò ni õrun tó ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ńfi õrun pèsè iná monamona
ohun ìtìjú ni pé fún bi ọgbọ̀n ọdún ó lé díẹ̀ àwọn òṣèlú àti ará ìlu kò ri ará ilé ti ó ńjẹ kòkòrò búburú báwí

yorùbá ma nṣe rúbọ èṣù nigba gbogbo ki ẹ̀sìn ìgbàgbọ́ tó gbalẹ̀
ounjẹ ni wọn ma fi ṣè rúbo ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìgbà
irú ounjẹ yi ni yorùbá npè ni ẹbọ
ìta gbangba ni wọn ma ngbe irú ẹbọ bẹ si nitori eyi ounjẹ ọ̀fẹ ma npọ fún ajá ẹiyẹ àti awọn ẹranko miran ni igboro
ajá ìgboro

bi ènìyàn kò ti si ninu ìhámọ́ ni ayé òde òní bẹni ajá pãpa kò ti si ni ìhámọ́
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ajá igboro ma jade lọ wa ounjẹ òjọ́ wọn kakiri ni
alãdúgbò lè pe ajá lati gbe ounjẹ àjẹkù fún pẹ̀lú eleyi fi idi ti wọn fi nkígbe pe ajá han
bayi ni ará àkúrẹ́ olú ìlú ẹ̀yà ondo ti ma npe ajá fún ounjẹ ni ayé àtijọ́kílí gbà gbo gbà gboajá òréré́ gbà̀ gbo gbà a lè fi òwe yorùbá ti o ni ohun ti ajá mã jẹ èṣù á ṣẽ yi ṣe àlàyé awọn ounjẹ ti èṣù pèsè ni ayé òde òni wé ẹjọ àìsàn àilera ọtí õgunolóró tàbi ilé tẹ́tẹ́
ni ida keji ajá jẹ agbẹjọ́rò babaláwo oníṣègùn iléọtí àti ilé iṣẹ́ ero tẹ́tẹ́
adájọ́ obinrin ati ọkunrin

bi a bá ṣe akiyesi yorùbá ni ọ̀gá tà ọ̀gá ò tà owó alágbàṣe á pé
bi agbẹjọ́rò ba bori tàbi kò bori ni iléẹjọ́ owó rẹ á pé aláìs̀an ni ilera bi ko ni ilera babaláwo oníṣègùn á gbowó
bi ọ̀mùtí yó tàbi kò yó ọlọti olõgunolóró á gbowó àti bi ẹni tó ta tẹ́tẹ́ bá jẹ bi kò jẹ owó onitẹ́tẹ́ á pé

yorùbá ka ọmọ si ọlá àti iyì ti yio tọ́jú ìyá àti bàbá lọ́jọ́ alẹ́
eyi han ni orúkọ ti yorùbá nsọ ọmọ bi ọmọlọlá ọmọniyi ọmọlẹ̀yẹ ọmọ́yẹmi ọlọ́mọ́là ọlọ́mọlólayé ọmọdunni ọmọwunmi ọmọgbemi ọmọ́dára àti bẹ̃bẹ̃ lọ
a o tun ṣe akiyesi ni àṣà yorùbá pe bi obinrin ba wọ ilé ọkọ wọn ki pe ni orúkọ ti ìyá ati bàbá sọ wọn a fun ni orúkọ ni ilé ọkọ
nigbati ó bá ṣẹ̀ṣẹ̀ wọlé wọn a pe ni ìyàwó ṣùgbọ́n bi ó bá ti bímọ a di ìyá orúkọ àkọ́bí bi ó bá bi ibeji tabi ibẹta a di ìyá ibeji tàbi ìyá ibẹta
bàbá ọmọ a di bàbá orúkọ ọmọ àkọ̀bí bàbá ibeji tàbi bàbá ìbẹta
nitori idi eyi ìgbéyàwó ti kò bá si ọmọ ma nfa irònú púpọ̀
ni abúlé kan ni aye atijọ ọkọ ati ìyàwó yi kò bímọ fún ọpọlọpọ ọdún lẹhin ìgbéyàwó
nitori àti bímọ wọn lọ si ilé aláwo wọn lọ si ilé oníṣègùn lati ṣe aajo ṣùgbọ́n wọn o ri ọmọ bi
aladugbo wọn gbà wọn niyanju ki wọn lọ si ọ̀dọ̀ olóriawo ni ìlú keji
ọkọ àti ìyàwó tọ olóriawo yi lọ lati wa idi ohun ti wọn lè ṣe lati bímọ
olóriawo ṣe iwadi lọ́dọ̀ ifa pẹ̀lú ọ̀pẹ̀lẹ̀ rẹ o ṣe àlàyé pe ko si ọmọ mọ lọdọ òrìṣà ṣùgbọ́n nigbati ẹ̀bẹ̀ pọ o ni ọmọ kan lo ku lọdọ òrìṣàomi ṣùgbọ́n ti ohun bá gba ọmọ yi fún wọn kò ni bá wọn kalẹ́ nitori ti o ba lọ si odò ki ó tó bi ọmọ ni ilé ọkọ yio kú òrìṣàomi á gba ọmọ rẹ padà
ọkọ àti ìyàwó ni awọn a gbã bẹ
ààntére lọ fọ abọ́ lódò
ìyàwó lóyún ó bi obinrin wọn sọ ni ààntéré eyi ti ó tumọ si ọmọ omi
gbogbo ẹbi àti ará bá wọn yọ̀ ni ọjọ́ ìsọmọ lórúkọ
ni ọjọ kan ààntéré bẹ awọn òbí rẹ pé ohun fẹ́ sáré lọ fọ abọ́ awọn òbí rẹ kọ
nigbati ẹ̀bẹ̀ pọ wọn gbà nitori o ti dàgbà tó lati wọ iléọkọ wọn ti gbàgbé ewọ ti olóriawo sọ fún wọn pe o ni lati wọ ile ọkọ ki o to bímọ
ààntéré dé odò òrìṣàomi ri ọmọ rẹ o fi iji nla fa ààntéré wọ inú omi lai padà
ìyá àti bàbá ààntéré reti ki ó padà lati odò ṣùgbọ́n kò dé wọn ké dé ilé ọba ọba pàṣẹ ki ọmọdé àti àgbà ìlú wa ààntéré lọ
nigba ti wọn dé idi odò wọn bẹrẹ si gbọ orin ti ààntéré nkọ ṣùgbọ́n wọn ò ri
a sọ wipe ọmọ kò gbọ́ èdè tani kó kọ̃ àwa òbí nii ṣe púpọ ni bi àwọn ọmọ wa ṣe mú èdè
abinibi wọn
àwa òbí lati yi ìhà ti a kọ si èdè yorùbá padá ti a kò bá fẹ́ ki o pòórá

òwe yorùbá kan tilẹ sọ wípé onígbá io npe igbá rẹ ni pankara ti a fi nbaa fi kolẹ

gẹ́gẹ́ bi òbí ohun ti a bá fi lélẹ̀ fún àwọn ọmọ wa lati ìgbà èwe ni wọn yio gbọ́njú mọ
ti wọn yio si dìmú
ṣugbọn kini a nfi lélẹ̀ ‘ẹ̀kọ́ àjòjì eyi yi ni èdè gẹẹsi
àwa òbí papa ti a rò
pé a ti lajú ju pé kaa mã fi èdè abínibí wa maa ba àwọn ọmọ sọ̀rọ̀ nílé lọ
àti kàwé a si
ti bọ́ si ipele tó ga ju èyi ti a bi wa si lọ nitori na èdè wa di ohun ìtìjú àti àbùkù ti kò yẹ
ipò ti a wà
ẹ jẹ́ ki a kọ́ ọgbọ́n lára àwọn ìgbò hausa oyinbo china àti indiaki a si fi won ṣe àwòkọ́ṣe
kò si ibi ti àwọn wọnyi wà yálà nílé tabi lóko èdè wọn ni wọn maa ba awọn ọmọ sọ
àwọn oyinbo gbé èdè wọn ni arugẹ ni ó mú ki idaji gbogbo enia ni àgbáyé ki ó maa lo èdè wọn
àwọn ará ìlú china ẹ̀wẹ̀ kò fi èdè wọn ṣeré rárá tó bẹ̃ ti odindi ìlú america àti àwọn kan ni ilẹ̀ adúláwọ̀ ti bẹ̀rẹ̀ si kọ awọn ọmọ iléìwé wọn ni mandarin ẹ̀yà èdè china
yorùbá ni omi lènìyàn bi ó bá ṣàn siwájú á tún ṣàn sẹ́hìn
òwe yi túmọ̀ si wipé lati ọjọ́ ti aláyé ti dáyé ni èniyàn ti nkúrò ni ìlú kan lọ si ikeji fún ọpọlọpọ idi
èniyàn ma nkúrò ni ìlú abínibí nitori ogun ìyàn ọ̀gbẹlẹ̀ ọrọ̀ ajé ìtẹ́síwájú ninu ẹ̀kọ́ àti bẹ̃bẹ̃ lọ
ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú kún fún wàrà àti oyin nitori ọgọrundinmarun ohun àlùmọ́nì gbogbo àgbáyé wà ni orílẹ̀ èdè naa
ó ṣeni lãnu pe ọgọrundinmarun ìṣẹ́ wa ni ni orílẹ̀ èdè yi nitori ìṣe àti ìwà awọn olórí nipa gbígba abẹtẹlẹ ìwà ìbàjẹ́ ọ̀kánjúà jija ìlú lólè àti bẹ̃bẹ̃ lọ
lára ìwà burúkú yi ló ndá ogun àti ọ̀tẹ̀ si ìlú àti tẹ̀mbẹ̀lẹ̀kun awọn ọ̀dọ́
èrè awọn ìwà ìbàjẹ́ wọnyi ti ba ìlú jẹ èyi jẹ ikan ninu ohun ti ó dá kún ohun ti ọ̀dọ́ ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú fi nkúrò lọ si òkèòkun ìlúoyinbo ni ọ̀nà kọnà
iroyin awọn ọdọ òṣìṣẹ́ ti o nṣi kúrò ni ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú ti ọkọ̀ wọn dà si òkun ni ìlú lampedusa italy kàn loni ọjọ́ ẹti osu kewa ọjọ́ kẹrin ọdún ẹgbãlẹmẹtala
iroyin ikú ọ̀rùndínrínwó òṣìṣẹ́ tó ṣègbé si òkun kan
yorùbá ni ẹ̀bẹ̀ là mbẹ̀ òṣìkà ki ó tú ìlú rẹ̀ ṣe
òwe yi bá awọn oṣelu ti a npe ni alágbádá àti awọn olórí ìjọ ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú ki wọn jọwọ tún ìlú wọn ṣe
ọpọlọpọ ewu ti awọn ọdọ nla kọjá iba din kù bi awọn olórí ìlú bá lè fi ìwà burúkú sílẹ̀ ki wọn tu ìlú ṣe nipa ṣi ṣe ìdájọ́ fún olórí ti ó bá ṣe iṣẹ́ ibi bi ki kó owó ìlú jẹ àti awọn ìwà ìbàjẹ́ yoku

ilẹ̀ yorùbá jẹ́ ikan ninu ẹ̀yà nlá lára orílẹ̀ èdè nigeria
orílẹ̀ èdè yi gba ominira lati ọ̀dọ̀ ilúọba ni ọdún mẹ́tàléladọta sẹhin
lati igba ti nigeria ti gba ominira kàkà ki ewé àgbọn dẹ̀ koko ló tún nle si
bi ọdún ti ńgorí ọdún ni ó nle koko si fún ará ilú
olórí ilú ti a npe ni ìjọba mba ọrọ̀ ilú jẹ pẹ̀lú iwà ibàjẹ́ bi gbigba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ ojúkòkòrò rírú òfin ti wọn fúnra wọn fi silẹ̀ fifi èrú gba ìjọba kíkó ọrọ̀ ilú lọ si òkèòkun àti bẹ̃bẹ̃ lọ
kò si iyàtọ̀ laarin ìjọba ológun àti òṣèlú
èrè iwà burúkú lati ọ̀dọ̀ òṣèlú ti ran awọn ará ilu
oriṣiriṣi iwà burúkú ti kò ṣẹlẹ̀ láyé àtijọ́ ti bẹ̀rẹ̀ si ṣẹlẹ̀
fún àpẹrẹ gbọmọgbọmọ ti gbòde olè jíjà jìbìtì tẹ̀mbẹ̀lẹ̀kun ọ̀tẹ̀ àti bẹ̃bẹ̃ lọ
èrè iwà burúkú yi han ni gbogbo ẹ̀yà orilẹ̀ èdè nigeria lati àríwá dé ìwọ õrun ìlà õrun àti gũsu
kò si iná omi iléìwé fún ọmọ aláìní ojú ọ̀nà ti bàjẹ́ awọn ará ilú njẹ ìyà ọpọlọpọ ọdọ jade iléìwé wọn ò ri iṣẹ́ èyi to ri iṣẹ́ ngba owó ti kò tó jẹun àti bẹ̃bẹ̃ lọ
bi nigeria ti nṣe àjọ̀dún kẹtaleladọta ni ọjọ́ kini oṣù kẹwa ó yẹ ká gbé òwe yorùbá ti ó ni ọmọ to yi ko gbọn ìyá ni ko ma ṣa kú kilo npa ọmọ bi agọ̀ yẹ̀wò
ìlú tó bá gbọ́n ni lati kó ara pọ̀ lati ṣe àpérò fún àtúnṣe nkan ti ó ti bàjẹ́ ki agọ̀ ma bà pa orílẹ̀ èdè
bi ó ti wù ki ó ri ẹni ọdún bá láyé ó yẹ ki ó dúpẹ́ ki ó ni ireti pé ọ̀la yi o dára nitori eyi ẹ̀yin olólùfẹ́ èdè àti àṣà yorùbá ẹ kú ọdún ominira o
ọ̀run ńjabọ̀
òwe yorùbá yi ṣe gba àwọn ti o nbẹ̀rù nigba gbogbo níyànjú wípé ó yẹ ki èniyàn fara balẹ̀ lati ṣe iwadi ohun ti ó fẹ́ ṣẹlẹ̀ ki ó tó kú sílẹ̀ de ikú
ẹlòmíràn kò ni ṣe iwadi ohun ti àwọn èniyàn fi ńsáré ki ó tó bẹ̀rẹ̀ si sáré
ọpọlọpọ ti sa wọ inú ewu ti wọn rò wípé àwọn sá fún
fún àpẹrẹ nigbati iná ajónirun balẹ̀ ni àgọ́ ológun ni ikẹja ni ìlú èkó ni bi ọdún mẹjọ sẹhin
bi àwọn kan ti gbọ́ ìró iná ajónirun yi wọn sáré titi ọpọ fi parun si inú irà ni ejigbo ni ọ̀nà jínjìn si ibi ti ìṣẹ̀lẹ̀ ti ṣẹlẹ̀
àpẹrẹ miran ti a lè fi ṣe àlàyé pé ọ̀run ńyabọ̀ ki ṣé ọ̀rọ̀ ẹnìkan ni ẹni ti ó sọ pé ohun ri wípé ayé ti fẹ parẹ́ àwọn kan gbàgbọ́ wọn bẹ̀rẹ̀ si ta ohun ìní wọn
àti ẹni ti ó ta ohun ìní àti ẹni ti ó ra kò si ninú wọn ti ó ma mú nkankan lọ ti ayé bá parẹ nitotọ

èkó jẹ́ olú ìlú nigeria fún ọpọlọpọ ọdún ki wọn tó sọ abuja di olú ìlú nigeria ṣùgbọ́n èkó ṣi jẹ́ olú ìlú fún iṣẹ ọrọ̀ gbogbo nigeria
nitori eyi gbogbo ẹ̀yà nigeria àti àwọn ará ìlú miran titi dé òkèòkun ìlúòyinbó ló wà ni èkó
yorùbá ni èdè ti wọn nsọ ni ìgboro èkó ṣùgbọ́n ọpọlọpọ gbọ èdè gẹẹsi pataki àwọn ti ki ṣé ọmọ yorùbá
ẹ wo díẹ̀ ni àwọn ìṣe àti ọ̀rọ̀ ni ìgboro èkó
ni abúlé yorùbá nigbati ko ti si ẹ̀rọ asọ̀rọ̀mágbèsì tabi ẹ̀rọ amúòhùnmáwòrán àti ẹ̀rọ ayélujára àwọn ọmọdé má nkó ara jọ lati ṣe eré lẹhin iṣẹ́ oojọ bàbá àti ìyá wọn
pataki ni igba ọ̀gbẹlẹ̀ nigbati iṣẹ́ oko din kù
ọmọdé mẹta
àwọn ọmọdé kunrin mẹta bẹ̀rẹ̀ si ṣe eré ìdárayá leti òkun lai bikità ohun ti ó nlọ ni àyíká
ọmọ kini lérí pé ohun lè gun igi ọ̀pẹ pẹ̀lu ọwọ́ lásá̀n ekeji ni ohun lè wẹ òkun yi já ẹni kẹta ni ohun lè ta ọfà si ọ̀run
àjàpá gbọ́ gbogbo ìlérí àwọn mẹta yi ṣe ó gbé ìròyìn lọ fún ọba pé ohun ti ri àwọn ti ó lè ṣe nkan ti ẹni kan kò ṣerí
ọba àti àgbà ìlú kò fẹ́ gba ohun ti àjàpá wi gbọ́ nitori ọgbọ́n ẹ̀wẹ́ rẹ̀ ṣùgbọ́n o ni ki ọba ṣe ohun ti ó bá fẹ́ fún ohun ti ìròyìn ti ohun mú wá kò bá ṣẹ
ọba ránṣẹ́ pé àwọn ọmọdé kunrin mẹta yi pé ki wọn wa ṣe ohun ti wọn ṣèlérí pé wọn lè ṣe
yorùbá ni ẹnu àìmẹ́nu ètè àìmétè ló́ nmú ọ̀ràn bá ẹ̀rẹ̀kẹ́
ìbẹ̀rù ba àwọn ọmọ yi ẹbí wọn bẹ ọba pe eré ọmọdé lásán ni àwọn ọmọ yi fi sọ gbogbo ohun ti wọn sọ ṣùgbọ́n ẹ̀pa ò bóró mọ́ gbogbo ará ìlú àti àjàpá ti pé jọ lati wòran
àwọn ọmọde mẹta yi bẹ̀rẹ̀ si kọ orin arò bayi ọmọdé mẹ́ta nṣèreéré o érè ayọ̀ ọ̀kán lóhun yó gọ̀pẹéré o érè ayọ̀ọ̀gọ̀pẹ ọ̀gọ̀pẹ ọ̀gọ̀pẹ éré o érè ayọ̀ọ̀kán lóhun yó wẹ̀kunéré o érè ayọ̀ọ̀wẹ̀kun ọ̀wẹ̀kun ọ̀wẹ̀kunéré o érè ayọ̀ọ̀kán lóhun ó tafà sọ́runéré o érè ayọ̀ọ̀tàfa ọ̀tàfa ọ̀tàfaéré o érè ayọ̀
èyi ti ó ni ohun lè gun ọ̀pẹ dé ìdí ọ̀pẹ pẹ̀lú ẹkún
o gun lẹ̃ kini ó ṣubú o gun lẹ̃ keji kọjá ibi tó dé ni àkọ́kọ́ ki ó tó ṣubú
èyi jẹ ki àwọn ará ìlú bẹ̀rẹ̀ si pàtẹ́wọ́ lati ki láyà ó bá mú ọ̀pẹ gùn ni ẹ̃kẹta ó́ gun dé orí
ariwo sọ inú ará ìlú dùn
nigbati ọmọdé keji ti o ni ohun lè wẹ́ òkun ja gbọ́ ariwo ìdùn nú yi eleyi ki láyà
bi ti ẹni àkọ́kọ́ ọmọdé keji ti ó ni ohun lè wẹ òkun já o wẹ dé odi keji nibiti wọn ti fi ijó àti ayọ̀ pàdé rẹ
eleyi ló fún ọmọdé kẹta ni ìgboiyà pe ohun na lè ṣe ohun ti ohun ti ṣe ìlérí rẹ
ó ta ọfà lẹ̃ kini ọfà na kò rin jinà ki o to wálẹ̀
o tã lẹ̃ keji ọfà yi lọ bi ẹni pé kòní padà̀ si ilẹ̀ ṣùgbọ́n ó tún wálẹ̀
ni igbà kẹta ọfà na lọ sókè ọ̀run lai padà
ariwo sọ ṣùgbọ́n ìtìjú bo àjàpá
ìwà àti ìṣe ọ̀dọ́ ìgbàlódé kò fi àṣà àti èdè yorùbá hàn rárá
aṣọ àlòkù ti gbòde dipò aṣọ ìbílẹ̀
ọpọlọpọ aṣọ àgbàwọ̀ yi kò wà fún ara àti lilò ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú
ọ̀dọ́ miran a wọ asọ àti bàtà òtútù ninu ooru
ọ̀pọ̀ olùṣọ́àgùntàn àti oníhìnrere ki wọ́ aṣọ ìbílẹ̀ wọn a di bi ìrẹ̀ pẹ̀lú aṣọ òtútù
èdè ẹnu wọn kò jọ oyinbo kò jọ yorùbá nitori àti fi ipá sọ èdè gẹẹsi
òwe yorùbá ti ó ni ṣòkòtò àgbàwọ̀ bi kò ṣoni lẹsẹ á fúnni nítan
bi a bá wo òwe yi àti tun ṣòkòtò àgbàwọ̀ ṣe lati báni mu ni ìnáwó púpọ̀ tàbi ki ó má yẹni
bi a bá fi òwe yi ṣe akiyesi aṣọ àlòkù ti wọn kó wọ̀ ìlú npa ọrọ̀ ilẹ̀ wa
àwọn ti ó ránaṣọ àti àwọn ti ó hun aṣọ ìbílẹ̀ ko ri iṣẹ́ ṣe tó nitori aṣọ àlòkù òkèrè ti àwọn ọdọ kó owó lé
a lè fi òwe yi bá àwọn ti ó nwọ aṣọalaṣọ àti àwọn ti ó fẹ́ gbàgbé èdè wọn nitori èdè gẹẹsi wi
òwe yi tún bá àwọn òṣèlú ti ó nlo àṣà òṣè́lú ti òkèòkun ìlúoyinbo lai wo bi wọn ti lè tunṣe lati bá ìlú wọn mu
gẹ́gẹ́bí ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó ni iṣẹ́ ni oogun ìṣẹ́ jẹ́ òtítọ́ bi òṣìṣẹ́ bá ri owó gbà ni àsìkò tàbi gba ojú owó fún iṣẹ́ ti wọn ṣe
òṣìṣẹ́ ti ó ṣiṣẹ́ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ wákàtí àkókò lórí owó kékeré kò lè bọ́ ninu ìṣẹ́ nitori ọlọ́rọ̀ kò ni ìtìjú lati jẹ òógùn òṣìṣẹ́
ọ̀pọ̀ òṣìṣẹ́ a fi ìtìjú gé ara wọn kúrú nipa àti bèrè ẹ̀tọ́ wọn
òṣìṣẹ́ míràn a ṣe iṣẹ́ ọ̀fẹ́ fún ọlọ́rọ̀ tàbi ki wọn fúnra wọn gé owó ise wọn kúru lati ri ojú rere ọlọ́rọ̀ nipa èyi wọn á pa owó fún ọlọ́rọ̀ ni ìparí ọdún

ọ̀rọ̀ yorùbá ti o ni ọ̀dájú ló bi owó ìtìjú ló bi igbèsè ṣe ló lati ba oloro tàbi o ni iléiṣẹ́ ti á lo gbobo ọ̀nà lati ma gba ẹgbẹ́òṣìṣẹ́ láyè
ọlọ́rọ̀ kò ni ìtìjú lati lo òṣìṣẹ́ fún owó kékeré
a lè lo ọ̀rọ̀ yi lati gba òṣìṣẹ́ ni ìyànjú ki wọn má tara wọn ni ọ̀pọ̀ nipa bi bèrè owó ti ó yẹ fún iṣẹ́ ti wọn ṣe àti pé ki òṣìṣẹ́ gbìyànju lati kọ iṣẹ́ mọ́ iṣẹ́ lati wà ni ipò àti bèrè ojú owó
ẹfọ̀n
ọ̀pọ̀ ẹranko ti ó ni ìwo lóri ma nlo lati fi gbèjà ara wọ́n ti ewu bá dojú kọ wọ́n
ni ìdà keji ìwo igbin wà fún lati fura ninú ewu nitorina bi igbin bá rò pé ewu wa ni àyíká́ igbin àti ìwo rẹ̀ a kó wọ karaun fún àbò
fún ẹranko àti igbin ìwo ti ó le ẹranko àti ìwo rírọ̀ igbin wà fún iṣẹ́ kan naa mejeeji wà fún àbò ṣùgbọ́n fún iwúlò ọ̀tọ̀tọ̀
o yẹ ki igbin mọ iwọn ara rẹ̀ lati mọ̀ pé irú ìwo ohun kò wà fún ohun ijà lai si bẹ̃ wọ́n á tẹ igbin pa
a lè lo òwe yorùbá ti ó ni a sọ̀rọ̀ ẹran ti o ni ìwo ìgbín yọjú yi fún àwọn ẹ̀kọ́ wọnyi a lè fi bá ẹni ti ó bá jọ ara rẹ lójú wi aimọ iwọn ara ẹni léwu ọgbọ́n wà ninu mi mọ agbára àti àbùkù ara ẹni ki á lo ohun ti a ni fún ohun ti ó yẹ  bi a bá lo ìmọ̀ òṣìṣẹ́ fún irú iṣẹ́ ti wọn mọ̀ á din àkókò àti ìnáwó kù àti bẹ̃bẹ lọ
bi ènìà lówó tàbi bi kò ni àwọn ohun kan ṣe pàtàki lati wà ni ílé ki a tó lè pẽ ibẹ̀ ni ilé
fún àpẹrẹ ilé ti ó ni òrùlé ilẹ̀kùn àti fèrèsé àdìrò àti àdògán omi ki ba jẹ omi ẹ̀rọ omi òjò tàbí kànga ṣe pàtàkì àti oúnjẹ
yorùbá ni ilé làbọ̀sinmi oko lẹhin iṣẹ́ õjọ ó ṣe pàtàkì lati ni ilé ti ènìà yio darí si
ẹ yẹ àwọn orúkọ àti àwòrán àwọn ọ̀pọ̀lọpọ̀ ohun ti a lè ri ni àyíká ilé ni ojú ewé yi

ni ayé àtijọ́ ẹsẹ̀ ni gbogbo èrò ma nlo lati rin lati ìlú kan si keji nigbati ọkọ̀ ìgbà̀lódé kò ti wọpọ
ilé ọba àti ìjòyè ni a ti le ri ẹṣin nitori ẹṣin kò lè rin ninu igbó kìjikìji ti o yi ilẹ̀ yorùbá ká
ọrọ yorùbá ayé òde òní ni ẹsẹ̀ yá ju mọ́tọ̀ ọkọ̀ ara lo nfàbọ̀ si
ọ̀rọ̀ yi bá àwọn èrò ayé àtijọ́ mu nitori ìrìnàjò ti wọn fi ẹsẹ̀ rin fún ọgbọ̀n ọjọ́ ko ju bi wákà̀̀tí mẹ́fà lọ fún ọkọ ilẹ̀ tàbi ogoji ìṣẹ́jú fún ọkọ̀òfúrufú
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn ohun ìrìnsẹ̀ ayé àtijọ́ àti ayé òde òní ni èdè yorùbá ohun àti àwòrán ti ó wà ni ojú ewé yi

ọmọ ẹni kì í burú títí ká fi fún ẹkùn pajẹ   ìdájọ́ fún ìyá àti ọkọìyá daniel pelka
gẹgẹ bi òwe yorùbá ọmọ ẹni kì í burú títí ká fi fún ẹkùn pajẹ
òwe yi bá ìṣẹ̀lẹ̀ burúkú ti ó ṣẹlẹ̀ si daniel pelka mu
kò tọ́ ki ìyá daniel pelka ti o yẹ ki ó dáàbò bo ọmọ fi ìyà jẹ ọmọ ọdún mẹrin yi dé ojú ikú
ọmọ kékeré yi jẹ̀ ìyà kú lọ́wọ́ ìyá àti ọkọ rẹ
kini ọmọ ọdún mẹrin lè ṣe lati gbèjà ara rẹ lọ́wọ́ òbí burúkú kòsí ohun ti ọmọdé lè ṣe ṣugbọn ìjọba fa obìnrin àti ọkùnrin burúkú yi lọ si iléẹjo
wọ́n gba ìdájọ́ èyí ti wọn ni lati lo ọgbọn ọdún ó kéré jù
ẹ wo ìròyìn yi

ni ọjọ àbámẹ́ta àti ọjọ àìkú oṣù keje ọjọ́ kẹtadinlọgbọn àti ọjọ kejidinlọgbọn ọdun ẹgbã̃lemẹtala wọn ṣe àjọ̀dún kẹrin iṣẹ́ọnà ilẹ yorùbá ni pápá clissod ni ìlú london
gẹgẹbi òwe yorùbá ẹni ti ó ni ki ará ilé ohun má là ará ìta ni o ya láṣọ
òwe yi là le fi ba awọn èyaǹ wa wi nitori bi òyìnbó bá bẹ̀rẹ̀ si ṣe irú àjọ̀dún yi awọn enia wa a tò pẹ̀lú ẹ̀bẹ̀ lati gba àyè lati fi iṣẹ́ ọnà àti àṣà yorùbá ni irú ibi bẹ̃
bi èrò ìwòran ti ó fẹ́ mọ nipa iṣẹ́ ọ̀na yorùbá ti pọ̀ tó kòsí oníṣẹ́ ọnà bi onilù olórin ìbìlẹ́ oníṣòwò ọjà ìbílẹ̀ àti bẹ̃bẹ̃ lọ lati polówó iṣẹ́ ọnà àti àṣà yorùbá ni àjọ̀dún yi
awọn ẹ̀ka yorùbá ti ó wà ni brazil ló kó onílù àti oníjò batala ti ó dá awọn èrò lára ya
́ awon olonje yoruba ri oja ta
awọn onilù oníṣòwò ibile olórin ibile oniṣẹ ọna ati eléré ìbílẹ̀ yorùbá ni ìlúọba pàdánù àti jẹ ọrọ̀ àti polongo iṣẹ ọwọ́ wọn
ó ṣe pàtàkì lati parapọ̀ pẹ̀lú ìfẹ́ lati gbé àṣà iṣẹ́ ọnà àti èdè yorùbá lárugẹ

yorùbá ni ọmọdé ò jobì àgbà ò jẹ oye òwe yi bá àwọn òbí ti ó kọ ọmọ sílẹ̀ ìyá ti ó ta ọmọ bàbá ti ó sá fi ọmọ sílẹ̀ àti àwọn ti o fi ìyà jẹ ọmọ irú ọ̀pọ̀lọpọ̀ òbí bayi ni òṣì má ta pa
kò sí àyè fún ọmọ irú àwọn bayi lati mọ wọn lójú nítorí wọn o si nílé lati ṣe ojuṣe wọn gẹ́gẹ́bí òbi ati lati kọ́ ọmọ aláìgbọràn
irú orin bayi ló tọ́ sí irú òbí bẹ̃
íya tó kọ̀ ọ̀mọ̀ rẹ sílẹẹ̀oṣí yo tà yà na paábába tó kọ̀ ọ̀mọ rẹ́ silẹ̀oṣí yo tà bà nà paáìyà tò fiyà jẹ ọmọ́ rẹbàbà tò fiyà jẹ ọmọ́ rẹíya tó kọ̀ ọ̀mọ̀ rẹ sílẹẹ̀oṣí yo tà yà na paábába tó kọ̀ ọ̀mọ rẹ́ silẹ̀oṣí yo tà bà nà paá
orin yi ni olùkọ́ ma fi ńkọ́ àwọn ọmọ iléìwé alakọbẹrẹ nigbà iléìwé ọ̀fẹ́ ti àwọn òṣèlú ilẹ̀ yorùbá ti olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ ṣe olórí rẹ
ni ayé ìgbà wọnyi ọ̀pọ̀lọpọ̀ òbí a ma fi ebi panú ṣiṣẹ́ kárakára tàbí ta ohun ìní lati pèsè fún àwọn ọmọ àti lati rán ọmọ lọ sí iléìwé gíga
o yẹ ki ọmọ bọ̀wọ̀ fún irú àwọn òbí wọnyi
ọ́mọ tó mọ̀ yà rẹ lóju ò oṣí yo tá mọ náà pàa
ọ́mọ tó mọ̀ bà rẹ lóju o oṣí yo tá mọ náà pàa
iyà rẹ̀ jiyà pọ̀ lorí rẹ
bàbà rẹ̀ jiya pọ̀ lorí rẹ
ọ́mọ tó mọ̀ yà rẹ lóju ò
oṣí yo tá mọ náà pàa
ọ́mọ tó mọ̀ bà rẹ lóju o
oṣí yo tá mọ náà pàa
ìròyìn ìbí ọba lọla igbá kẹta ni agogo mẹrin kọja ìṣẹ́jú mẹ́rinlèlógún jáde ni bi agogo mẹjọ àbọ̀ ọjọ́ ajé ọjọ́ kejilelogun oṣù keje ọdún ẹgbãlémétàlá
òwe yorù̀bá ni ire kì í dé ká má gbọ́ ohun gudugudu igbe ayọ̀ ti o ti jáde ni gbogbo àgbáyé kọjá gudugudu lati àná
gbogbo ìlú ọba àti ìjòyè ló mbá ìyábàbabàbáọmọ queen elizabeth ii bàbabàbáọmo bàbá àti ìyá ọmọ  ayaba kate àti ọmọba william yọ lati ìgbà ti ìròyìn ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn oníròyìn ti fi etí sọ́nà fún jáde
àwọn ológun ti yin ọ̀kànlélógún sókè lati ki ọmọ titun káàbọ̀ si ayé
a kí bàbá àti ìyá ọmọ àti gbogbo ẹbí pé wọ́n kú oríire

orúkọ ẹ̀yà ara ṣe pàtàkì lati mọ nípa kíkọ́ èdè nítorí ó ma nwà nínú ọ̀rọ̀
mí mọ awọn orúkọ wọnyi á́ tún jẹ ki èdè yorùbá yé àwọn ti ó ni ìfẹ́ lati kọ èdè
a lérò wípé àwòrán àti pípè tí ó wà ni abala àwọn ojú ìwé wọnyi yio wúlò

òṣèlú ìjọ ẹbi àti ará ìlúoba ṣe ẹ̀yẹ ìkẹhìn fún onílù lee rigby ti o jade láyé lojiji lati ọwọ́ michael adébọ̀lájọ́ àti michael adébọ̀wálé ni oṣu karun ọdun yi
ilu dakẹ rọrọ fún ẹ̀sin nipa tí tò si ọ̀nà ti wọ́n gbé òkú rẹ gba lọ si ilé ijọsin
yorùbá ni ká kú lọ́mọdé kó yẹni sàn ju ki á dàgbà ẹ̀sin fi han wípé bi ó ti jẹ ọmọ ọdún marunlélógún ni nigbati ìṣẹ̀lẹ̀ ibi yi sẹlẹ̀ wọn si òkú lee rigby bi ọba
awọn ti o ge ẹ̀mí rẹ kúrú wà ni ọgbà ẹwọn lati dàgbà ẹsin ninu ẹwọn
ki ọlọrun tu ẹbi àti ọmọ olõgbé ninu
sùn re o onílù lee rigby
yorùbá ní bí orí bá pẹ́ nílẹ̀ á di ire àsìkò la ò mọ̀ òwe yi bá ìròyìn ayọ̀ yi mú nitori àsìkò nã wọlé wẹ́rẹ́ andy murray ti ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìmófo nípa àti mú òkè ní wimbledon ìmòkè yi jẹ́ àkọ́kọ́ rẹ ni wimbledon ó tún jẹ àkọ́kọ fun ìlúọba lehin odun metadinlọgọrin
ìlú gbé ara lé lati bori ìṣòro ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún yi
ó ti pẹ́ tí ìlú ti ńreti ìròyìn ayo yi
ariwo sọ inú ọba òṣèlú ẹbí àti gbogbo ará ìlú dùn gidigidi
andy murray ku ori ire
yorùbá ni kíkí fún gbogbo àsìkò ọjọ́ ìṣẹ̀lẹ̀ àti èto
̀ fún àpẹrẹ a lérò wípé àwọn ti a kọ si abala ojú ìwé yi àti bi a ti le pe ìkíni kankan a wúlò fún yin
ọ̀mùtí gbàgbé ìṣẹ́ fún ìgbaì diẹ ni nítorí bí ọ̀mùtí bá jí tán ìṣẹ́ rẹ kò tán
gbogbo àlàyé àti ìpolongo wípé ọtí àmun jù nfa oriṣiriṣi àìsàn burúkú àti wípé o ndójútini láwùjọ ọpọlọpọ ọ̀mùtí á fi owó iléìwé owó ounjẹ ati ohun tó wúlò fún ọ̀mùtí àti ẹbi mu ọtí lai ro ìnira ti ó nfa fún ẹbí ọ̀rẹ́ àti aládũgbò
bí ìjọba ẹbí àti ará ti ṣe ìkìlọ̀ tó nipa ọtí àmunpara bi o ti ngba etí ọ̀tun wọlé lo ngba ti òsì jade fún àwọn ti ọ̀tí ba ti wọ lẹ́wù̀
ìrònú pẹ̀lú nkan ti ó nfa ọtí àmun jù ṣùgbọ́n ọ̀tí kò lè pa ìrònú rẹ àfi ki ó dá kun nítorí bi ọtí bá dá lójú ọ̀mùtí ìrònú á padà
ohun ti ẹbí àti ọ̀rẹ́ omuti lè ṣe ni ki wọn gbã ni ìyànjú lati lọ gba ìtọ́jú ki irú ẹni bẹ̃ ma ba kú lọ́jọ́ àìpé
ohun gbogbo níwọ̀ntúnwọ̀nsìn ọtí àmunpara kò yẹ ọmọ ènìà

ẹ bá wa gbé ọ̀rọ̀ yi yẹ̀wò
àwọn ilé ìdájọ́ àgbà ni ìlú amerika ṣe ìdájọ wípé ìgbéyàwó ko di dandan kó jẹ́ laarin ọkùnrin àti obinrin
bi wọn ti salaiye oro na si wọn ni kò dára ki àwọn aṣòfin ti a mọ si congress sọ wípé ìgbéyàwó lati jẹ́ laarin ọkùnrin àti obìnrin ni kan ṣoṣo
àkíyèsí ti wọn ṣe ni wípé ìdí ti àwọn aṣòfin ṣe sọ bẹ̃ ni pé wọn o fẹ́ràn àwọn ti o nṣe igbeyawo ọkùnrin si ọkùnrin tabi obìnrin si obìnrin
ẹ jẹ́ ki a yẹ ọ̀rọ̀ yi wo bó yá a fẹ́ràn ẹ tàbi a o fẹ́ràn ẹ ṣe àṣà àdáyébá yorùbá kankan wa bi òwe tàbí nkan bẹ̃ ti ó sọ ìdí ti a ṣe n fun àwọn ti ó bá ṣe ìgbéyàwó ni ọpọlọpọ ẹ̀tọ́ ti a n fun wọnẹ jọ̀wọ́ ẹyin ará yoruba blog ẹ bá wa da si
ẹ sọ ìdí ti aṣe n fun àwọn ti ó bá ṣe ìgbéyàwó ni oriṣiriṣi ẹ̀tọ́ ẹ̀bùn lọ́jọ́ ìgbéyàwó àti àyẹ́sí fún àwọn tó bá wà ni ilé ọkọ
ìdájọ́ yi ṣe pàtàkì bi o ti ẹ jẹ wípé amerika lo yi òfin padà pe ìgbéyàwó ki ṣe laarin ọkùnrin àti obìnrin mọ́ lọ́jọ́ òní ni ọjọ́ kan yorùbá orílẹ̀ èdè nigeria àti gbogbo ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú yio ṣe ipinu ọ̀rọ̀ yi
àìní ìtẹ́lọ́rùn ló bí gbogbo ìwà burúkú bi irọ́ pípa olè jíjà àgbèrè ojúkòkòrò àti bẹ̃bẹ lọ
àìní ìtẹ́lọ́rùn ló wà ni ìdí àwọn oṣèlú àti olórí ìjọ ti o nlo owó ìlú tàbi owó ìjọ fún ara wọn dipò ki wọn lõ fún ìlú àti ìjọ
ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣèlú̀ ilẹ̀ nigeria á fi ọ̀nà ẹ̀rú wá ipò nítorí àti kó owó ìlú jẹ wọn ki wúlò fún ìlú ṣùgbọ́n fún ara wọn
èyí tó ṣeni lãnu jù ni wípé kò sí owó ti wọn ji tí ó tó nítorí wípé wọn a ji owó àti ohun ti wọn kò ní lò títí di ọjọ́ ikú àti kó èyí tí wọ́n rò wípé ọmọ wọn kò ní ná tán
ibi tí àìní ìtẹ́lọ́rùn burú dé ni orílẹ̀ èdè wa o ràn àwọn ọ̀pọ̀lọpọ̀ olórí ìjọ tí ó yẹ ki o wãsu èrè ìtẹ́lọ́rùn fún àwọn òṣèlú ará ìlú àti ọmọ ìjọ
ó ṣeni lãnu wípé ojúkòkòrò ọ̀pọ̀lọpọ̀ olórí ìjọ ju ti òṣèlú ọmọ ìjọ àti àwọn ẹlẹ́tàn lọ nítorí wọ́n du ipò àti ohun ayé
il̀ú á dára si ti àwọn ènia bá lè mú òwe yorùbá tí ó wípé ìtẹ́lọ́rùn ni baba ìwà yí lò


ẹ̀ṣẹ̀ stuart hall ọmọ ọdún mẹ́tàlélọ́gọrin lẹhin ọdún mẹrindinlọgbọn wa rí fún iṣekúṣe si àwọn obìnrin kékèké fún ogún ọdún ó lé
ìwà burúkú kò mọ àgbà tàbí àwọ̀ nitorina o yẹ́ ka kíyèsára pàtàki àwọn òbí
yorùbá ni wọ́n mú olè lẹkan ó ni òhun ò wá rí tani fi ọ̀nà han olè
nígbàtí wọn kọ́kọ́ fi ẹ̀sùn ẹṣẹ yi kan stuart hall ó ni kò si nkan tó jọ bẹ̃ ṣùgbọ́n pẹ̀lú àtilẹhin ò̀fin fún àwọn ọmọ obìnrin mẹtala yi pé kò si ẹni tó kọjá òfin ó jẹ́wọ́ ni iléẹjọ́
ajá àwọn obìnrin mẹtala yi lẹ́ni lẹhin nitori lai si ìjọba ọlọpa àti àwọn amòfin lẹhin wọn kò si bi wọ́n ti lè dojú kọ stuart hall fún ẹ̀ṣẹ̀ ti o ti kọjá fún ọdún mẹrindinlọgbọn sẹhin
ajá wọn ti pa ọ̀bọ nitori adájọ ti sọ stuart hall si ẹ̀wọ̀n oṣù mẹdogún

gómìnà raji babátundé fáṣọlá wo ẹ̀hìn wò lẹhìn aadọta ọdún bí orí bá pẹ́ nílẹ̀ á dire bi o tiẹ jẹ wípé gómìnà fáṣọlá kò fẹ́ ṣe iṣẹ́ òṣèlú orí darí rẹ síbẹ̀
òwe yorùbá ni orí olókìkí kò jẹ́ asán wọ́n nkigbe ẹ nílé wọ́n nkigbe ẹ́ logùn nitõtọ gómìnà fáṣọlá gbìyànjú fún ìlú èkó ṣùgbọ́n omi pọ̀ ju ọkà lọ
góm̀nà ẹ kú orire adọọta ọjọ́ ìbí orire naa dalẹ́ ẹ̀mí ọlá á gùn lati ṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọjọ́ ìbí láyé o àṣẹ
èkó ò ní bàjẹ́ o
ọpẹmipọ jaji gba ìdájọ́ ẹ̀wọ̀n gbére fún dídó fàdíya
ni ọjọ ẹti oṣù kẹfa ọjọ keje ọdún ẹgbẹrunmejilemẹtala adájọ́ ṣe ìdájọ ẹ̀wọ̀n gbére fún ọpẹmipọ jaji ọmọ ọdún méjìdínlógún fún dídó fàdíya
laipẹ yi michael adébọ́lájọ ati michael adébọ̀wálé wá si iléẹjọ́ fún ẹ̀sùn apànìyàn
ìròyìn burúkú yi ko ti lọ lẹ̀ nígbàtí ìròyìn ìdájọ ẹ̀wọ̀n gbére fún ọpẹmipọ jaji tún jade
kíló nṣẹlẹ yorùbá ni àgbà kì wá lọ́jà ki orí ọmọ tuntun wọ́
àsìkoì tó ki àgbàgbà yorùbá ni ìlúọba parapọ̀ lati ṣe iwadi ohun tó fa àwọn ọmọ tíwọ́n bẹ̀rẹ̀ si hùwà burúkú wọnyi lãrin àwon ọ̀dọ́

ọ̀pọ̀lọpọ̀ yorùbá ló nṣe dáradára ní ilé àti àjò tí a kò gbọ́ ìròyìn wọn
óṣeni lãnu wípé àwọn diẹ tó nṣe iṣẹ́ ibi bi gbígbé oògùn olóró ẹgbẹ́ òkùnkùn olè jíjà àti bẹ̃bẹ lọ mba àwọn yoku jẹ
yorùbá ni ẹni jalè ló bọmọ jẹ ìròyìn iṣẹ́ rere ki tàn bi irú ìròyìn iṣẹ ibi ti michael adébọ́lájọ àti michael adé́bọ̀wálé tó kárí ayé
ó yẹ ki ìjọba àti gbogbo yorùbá pa ẹnu pọ lati bá oníṣẹ ibi wi nítorí gẹ́gẹ́bí òwe yorùbá ẹrú kan ló́ mú ni bu igba ẹrú

àṣà ilẹ̀ yorùbá títí di àsìkò yi ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọkùnrin ma nni iyawo pupọ́ wọn si ma mbi ọmọ púpọ̀ wíwọ irú aṣọ kan naa fun ṣíṣe ma nfi ẹbi han
aṣọ ẹbí bẹ̀rẹ̀ nípa ki ọkọ àti ìyàwó dá irú aṣọ kan nigba ìgbéyàwó àti wíwọ irú aṣọ kan naa lẹhin ìgbéyàwó lati fi han wípé wọn ti di ara kan
bàbá ma nra aṣọ irú kan naa fun àwọn ọmọ nítorí ó dín ìnáwó kù láti ra irú aṣọ kan naa fún ọmọ púpọ̀ nípa ríra ìgàn aṣọ ju ríra ni ọ̀pá
aṣọ ẹbí tún wa fún ẹbí àti ọmọ oloku ìyàwó ṣíṣe ẹgbẹ́ ìlú àti bẹ̃bẹ lọ
nígbàtí wèrè ko ti wọ àṣà aṣọ ẹbí ẹnití o ṣe ìyàwó ṣe òkú sọ ọmọ lórúkọ àti ṣiṣe yoku ma npe aṣọ ni
kò kan dandan ki ènìá ra aṣọ tuntun fún gbogbo ṣíṣe fún àpẹrẹ aṣọ funfun ni wọn ma sọ wípé ki àwọn ẹbí àti ọ̀rẹ́ wọ̀ fún òkú ṣíṣe aṣọ ibilẹ̀ bi aṣọ òfi àti àdìrẹ fún ìgbéyàwó
ẹbí ìyàwó le sọ wípé ki ẹgbẹ́ wọ aṣọ aláwọ ewé lati ba ohun yọ ayọ ìgbéyàwó ki ẹbí ọkọ ni ki àwọn ẹgbẹ́ wọ àdìrẹ ti wọn ti ra tẹ́lẹ̀ fún ìgbéyàwó
lati bi ogoji ọdun sẹhin lẹhin ti ìlú ti bẹ̀rẹ̀ si naa owó epo àṣejù ti wọ àṣà aṣọ ẹbí rírà
àṣà aṣọ ẹbí ti káári ìlú kọjá ile yorùbá si gbogbo nigeria
ọ̀pọ̀lọpọ̀ a ma jẹ gbèsè nítorí àti ra aṣọ ẹbí pàtàkì ni ìlúọba ti àwọn miran ti nṣiṣẹ àṣekú lati kó irú owó bẹẹ si aṣọ ẹbí àwọn miran á kó owó oúnjẹ àti owó ilé ìwé lórí aṣọ ẹbí
ìlú nbajẹ si kò síná kò sómi ìṣẹ́ pọ aṣọ ẹbí ko le mu ìṣẹ́ kúrò tàbi sọ ẹnití o jẹ gbèsè láti ra aṣọ ẹbí di ènìyàn nla nítorí aṣọ nla kọ lènìyàn nla  yorùbá ni ilé lóko ẹ dín wèrè aṣọ ẹbí kù
olõgbe onílù lee rigby ọmọ ọdun marunlélógún
olõgbe onílù lee rigby ọmọ ọdun marunlélógún fi orúkọ rere silẹ fun àwọn ẹbí ọ̀rẹ́ àti ẹgbẹ́ nigbàti àwọn apànìyàn michael adébọ́lájọ àti michael adébọ̀wálé ba orúkọ ẹbí wọn jẹ́
michael adébọ́lájọ ọmọ ọdun méjìdínlọ́gbọ̀n àti michael adébọ̀wále ọmọ ọdun méjìlélógún ti o pa jagunjagun onílù lee rigby ni woolwich kò jẹ́wọ́ ọ̀rọ̀ yorùbá tó sọ wípé orúkọ ní roni nítorí ìwà ìkà tí wọn hù
michael jẹ́ orúkọ angẹli tó jẹ́ olùgbèjà ti àwọn onígbàgbọ́ mã nsọ ọmọ ni ọjọ́ ìsọmọ lórúkọ tàbi ọjọ ìsàmì
adébọ́lájọ túmọ̀ si wípé adé bá ọla jọ nígbàtí a lè túmọ̀ adébọ̀wálé sí wípé adé padà wá sílé
orúkọ ìdílé méjèèji yi jẹ́ orúkọ ìdílé ọba tàbi ìjòyè tí ó lè dé adé ni ilẹ̀ yorùbá
orúkọ rere sàn ju wúrà àti fàdákà nígbàtí àwọn ọmọ ìdílé bẹ̃ bá lo orúkọ nã dáradára ṣùgbọn ìṣẹlẹ ibi yi ti ba orúkọ ìdílé adébọ́lájọ àti adébọ̀wálé jẹ́
gbogbo ọmọ yorùbá àti nigeria lápapọ̀ pàtàkì àwọn tí ó wà ni ìlúọba ṣe ìdárò olõgbe ajagun onílù lee rigby a sì gba àdúrà pé kí ọlọrun kí ó tu ìdílé rẹ nínú

fìlà aṣọ òfì
ọ̀rọ̀ yorùbá ní ẹni tó lórí kò ní fìlà ẹni tó ní fìlà kò lórí
tani eni ẹni tó lórí ti kò ní fila enití gbogbo àyè wà fún lati ṣe nkan nla bi ka kọ́ ẹ̀kọ́ ìjìnlẹ̀ lati pèsè àyè à́ti ohun améyédẹrùn fún ìlú àti ará ìlú tí kò ló àyè yi
tani ẹni tí ó ni fìlà tí kò lórí eni tí ìlú tàbí òbí ti pèsè àyè àti gbogbo ohun améyédẹrùn fún láti lè kọ́ ẹ̀kọ́ ìjìnlẹ̀ ṣùgbọ́n tó kọ̀ láti kọ ẹ̀kọ́ tàbi kó kọ́ iṣẹ́ ọwọ
kò sí ẹni tó le ni fìlà lai lórí nítorí ọlọrun dá orí fún gbogbo ẹ̀dá alàyè ṣùgbọ́n ènìà lè̀ lóri kó má ni fìlà tí ó jẹ́ àtọwọ́dá ọmọ ènìà
nítorí ìdí èyi ẹni tó lórí yẹ kó ní fìlà nípa lí lo orí lati pèsè àyè àti ohun amáyéderùn
fún àpẹrẹ ai lo orí lati pèse ohun améyédẹrùn ló fa sún kẹrẹ fà kẹrẹ ọkọ̀ ni ìlú èkó nítorí bi èkó bá lo ọkọ ojú omi ọkọ̀ ojúirin pẹ̀lú ọkọ̀ orí ilẹ̀ lati kó ènìà àti ẹru lati ibìkan dé ibìkejì sún kẹrẹ fà kẹrẹ ọkọ̀ á dín kù gidigidi àti wípé a dín ìyà àti àsìkò ti àwọn èrò nlo lójú ọ̀nà lójojúmọ́ kù

ìṣẹ̀lẹ̀ búburú tó ṣẹ́lẹ̀ ni ọ̀sán gangan ọjọ kẹta oṣù karun ọdún ẹgbẹrunmejilemẹtala ni woolwich olú ìlúọba jẹ apẹrẹ fún òwe yorùbá tó wípé ọmọ tóda ni ti bàbá ṣùgbọ́n burúkú ni ti ìyá
ẹ̀kọ́ ti a le ri lo ninu òwe yi nítorí ìṣẹ̀lẹ̀ yi ni ka kìlọ̀ fún onínú fùfù kó ṣọ́ra ìbínú burúkú ni ìdí ti àwọn ọ̀dọ́mọ̀kunrin meji fi pa jagunjagun ni woolwich
gẹ́gẹ́bí ẹniti o ti gbé peckham fún ọdún melo kan sẹhin a ṣe àkíyèsí pe àwọn ọ̀dọmọ̀kunrin tó ni ìdíwọ́ ma jáde pẹ̀lú ọ̀be lati ya ẹni tó nlọ ni ìgboro gũsu olú ìlúọba lọbẹ laiṣẹ
ibã jẹ nípa àwáwí lati digun jalè tàbí gba ẹ̀sìn sódì kò si àwáwí tó tọ̀nà lati pa ẹnìkejì
ohun tó dára lati ṣe ni ki a pa ẹnu pọ̀ lati sọ wípé ohun ti kó da ko da
michael adebọlajọ ti di ọmọ ìyá̀ rẹ  nigeria kò yani lẹ́nu wípé bàbá rẹ̀ london kọ silẹ̀
ó pani lẹrin wípé ọmọkùnrin yi ti ka ara rẹ kun ẹbi palestine iraq ati afghansistan nigbàti a o le da ẹ̀bi fún ìjọba ìlúọba fún ikú obinrin ati ọmọ wẹ́wẹ́ to nṣẹlẹ ni nigeria

ẹfi ojú sọ́na lọ́sọ̀sẹ̀ fún kíkọ nípa àwọn nkan wọnyi lédè yorùbá àti ìtum̀ọ lédè gẹ̀ẹ́sì ìmúlò òwe kíkọ èdè ìtàn àti ìròyìn tí a lè fi kọ́gbọ́n ẹgbẹ́ àti oúnjẹ yorùbá ni ìlú london new york chicago orlando àti bẹ̃bẹ lọ
ẹ bá wa sowọ́pọ̀ láti ri pé èdè wa kò kú nípa kíkọ àti kíkà èdè yorùbá lórí ẹ̀rọ ayélujára
ẹ ṣé púpọ̀ ilé àti èdè yorùbà kò ní parun o lágbára èdùmàrè àṣẹ

ewédú jẹ ikan nínú ọbẹ̀ yorùbá tó wọpọ ni agbègbè ọ̀yó ọ̀sun ògùn gẹ́gẹ́bi ilá ti wọ́pọ̀ ni agbègbè ondo àti èkìti
fún ẹni tó́ nkanju ilá yára láti sè ju ewédú lọ nítorí àsìkò lati tọ́ ewédú ati lati fi ìjábẹ̀ ja pẹ ju rírẹ àti síse ilá lọ
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ko ríra pe wọn nfi ìgbálẹ se ọbẹ̀ lai mọ wípé ìjábẹ̀ ọwọ̀ kukuru tuntun ti o wa fún ewédú kò wà fún ilẹ̀ gbígbá
ni ayé ìgbàlódé yi dípò ìjábẹ̀ a le lọ ewédú nínú ẹ̀rọ ata ìgbàlode fún bi iṣeju kan eleyi din àsìkò síse ewédú kù si bi ọgbọn ìṣéjú fún ewédú ọbẹ̀ enia mẹwa
ewédú̀ dùn pẹ̀lú gbẹ̀gìrì tàbi ọbẹ̀ ata lati fi jẹ ẹ̀kọ àmàlà láfún àti ounjẹ òkèlè yókù bi ẹ̀bà iyán àti bẹẹbẹ lọ

lẹhin ọdún mẹwa ìdájọ bẹrẹ fún gbọmọgbọmọ to ji àwọn obinrin mẹta pamọ́
nígbàtí ọwọ òfin tẹ ariel castro gbogbo agbára to fi njẹ àwọn obinrin wọnyi niya di òfo
yorùbá ni wọn mu olè lẹ͂kan ó ní òhun ò wá rí taní fọ̀nà han olè ọ̀rọ̀ yorùb́a yi ba gbogbo oníṣẹ́ ibi irú èyí wí pé bópẹ́ bóyá ìdájọ́ mbọ
ariel castro nṣe ojú aanu bi ẹni pé ki ṣe ohun lo ṣe iṣẹ́ ibi fún ọdún mẹwa o le díẹ̀

lẹ́hìn ọdún mẹwa ọlọpa tú amanda berry ati obinrin meji sílẹ̀àdúrà yorùbá́ ni ki oluwa gbani lọ́wọ́ ẹni tó nṣọni ti a ko ṣọ àdúrà yi gbà fún àwọn obinrin mẹta ti gbọmọgbọmọ ti jígbé lati bi ọdún mẹwa sẹhin
ìkan nínú àwọn ọmọ obinrin yi bí ọmọ ti o ti pe ọdún mẹfa sínú àtìmọle yi
ìbànújẹ́ tí kò lafi we ni ki ọmọ sọnu
gẹgẹbi ọrọ yorùbá ọmọ́kú san ju ọmọ sọnu lọ pàtàkì lára ìyá ọmọ ìrònú ọmọ sọnu pa ìya ikan nínú àwọn obinrin mẹta yi o ṣeni laanu wípé kò rí ọjọ́ ayọ̀ ìtúsílẹ̀ nínú ìdè tí ariel castro fi àwọn obinrin yi si
ìyanu ni wípé wọn jade laaye nítorí ọpọlọpọ lo nsọnu ti wọn ki ri òkú tàbí aaye wọn
ìròyìn pé àwọn ọlọpa tú àwọn obinrin mẹta yi silẹ lati ilé ẹni tó gbé wọn dè jade ni ọjọ ajé oṣù karun ọjọ́ kẹfa ọdún ẹgbẹ̀rúnméjìlemẹtala
bí ọmọdé bá ṣubú á wo iwájú bí àgbà bá ṣubú á wo ẹ̀hìn òwe yorùbá yi wúlò lati juwe òye àgbàlagbà lati wo ẹ̀hìn fún ẹ̀kọ́ nínú ìrírí tó ti kọjá lati yanjú ọ̀ràn tó ṣòro nígbàtí ọmọdé tí kò rí irú ìṣòro bẹ̃ lati kọ́ ọgbọ́n má nwo iwájú
ọ̀rọ̀ yorùbá miran ni ẹni tó jìn sí kòtò kọ ará yókù lọ́gbọ́n
nitotọ ọ̀rọ̀ miran sọ wípé ìṣòro ni olùkọ́ tó dára jù ṣùgbọ́n dí dúró kí ìṣòro jẹ olukọ fún ni lè fa ewu iyebíye nitorina ó dára ká kọ́ ọgbọ́n lati ọ̀dọ̀ àgbà
ọlọ́gbọ́n ma nlo ọgbọ́n ọlọ́gbọ́n lati yẹra fún ìṣubú
ní àsìkò ẹ̀rọ ayélujára yi òwe bí ọmọdé bá ṣubú á wo iwájú bí àgbà bá ṣubú á wo ẹ̀hìn ṣi wúlò fún àwọn ọmọdé tí ó lè ṣe àṣàyàn lati fi etí si àgbà kọ́ ẹ̀kọ́ tàbí ka àkọsílẹ̀ ìrírí àgbà nínú ìwé tàbí lórí ayélujára lati yẹra fún àṣìṣe kọ́ ibi tí agbára àti àilera àgbà wà fún lílò lọ́jọ́ iwájú

ọ̀rọ̀ yorùbá sọ wípé ọwọ́ ọmọde ko to pẹpẹ tagbalagba ko wọ̀ kèrègbè èyí tí a lè túmọ̀ sí wípé ọmọdé kò ga to pẹpẹ láti mú nkan tí wọn gbé si orí pẹpẹ bẹni ọwọ́ àgbàlagbà ti tóbi jù lati wọ inú akèrègbè lati mu nkan nitorina àgbà̀ lèlo ìrànlọ́wọ́ ọmọdé
ní ayé oníkálukú ló ní ohun tí wọ́n lè ṣe
àwọn nkan wa ti àgbàlagbà lè ṣe bẹ̃ni ọpọlọpọ nkan wa ti ọmọdé lè ṣe
láyé òde òní ọmọdé le gbójúlé àgbàlagbà ṣùgbọn ọ̀pọ̀lọpọ̀ àgbàlagbà gbójúlé ọmọdé láti kọ́ lílò ẹ̀rọ ayélujára
ò̀we yi fi èrè ifọwọsowọpọ laarin ọmọdé àti àgbà han nítorí kò sẹ́ni tí kò wúlò

omo iya meeji okin ka abamo
ọmọ ìyá meji ki réwèlè yorùbá ma nlo ọ̀rọ̀ yi nígbàtí ọmọ ìyá meji ba ko àgbákó tó la ikú lọ
irú ìsẹ̀lẹ̀ tó kó ìpayà ba gbogbo ènìà bayi ki ṣe ijamba lásán ṣù́gbọ́n àwọn ìyá meji tsarnev ni wọn tọ́ka si fún iṣẹ́ ibi tó ṣẹlẹ̀ ni oṣù kẹrin ọjọ kẹdogun nibi ere ọlọnajijin tí wọn sá ni boston
ìṣẹ̀lẹ̀ yi ṣeni lãnu ṣùgbọ́n lati dáwọ́ ikú dúró nítorí ọlọrun ó yẹ kí àbúrò fi ara han lati ṣe àlàyé ara rẹ̀

ìsìnkú iyãfin margaret thatcherwọn ṣe ẹ̀sìn ìsìnkú fún olõgbe iyãfin margaret hilda thatcher  obìnrin àkọ́kọ́ olórí òṣèlú ìlúọba ni ọjọ́rú oṣù kẹrin ọjọ́ kẹtàdìnlógún ọdún ẹgbẹrunmejiiemẹtala
ọmọ ọdún mẹtadinladọrun ni nigbati ó dágbére fún ayé ni oṣù kẹrin ọjọ kẹjọ ọdún ẹgbẹrunmejilemẹtala
yorùbá ni òkú nsukun òkú akáṣolérí nsukun ara wọn ìtumọ̀ èyí ni wípé kò sẹ́ni tí kò ní kú olówó aláìní ọmọdé arúgbó òṣèlú ọba àti ìjòyè á kú tí àsìkò bá tó nitorina ẹni to sunkun sunkun fún ara rẹ ẹni tó mbinu mbinu ara rẹ nitori ẹni tó kú ti lọ
ojúọjọ́ dára ètò ìsìnkú nã lọ dédé láìsí ìdíwọ́
sunre o olõgbe iyãfin margaret hilda thatcher ó dìgbà

ìgbéyàwó ìbíle ní ilẹ̀ yorùbá jẹ́ àsìkò ti ẹbí ọkọ àti ì̀yàwó ma nparapọ
ìyàwó ṣíṣe ni ilẹ̀ yorùbá kò pin sí ãrin ọkọ àti ìyàwó nikan ohun ti ẹbí nparapọ ṣe pẹ̀lú ìdùnnú nípàtàkì lati gbà wọ́n níyànjú àti lati gba àdúrà fún wọn
a lè ṣe gbogbo ètò ìgb́eyàwó ìbílẹ̀ ni ọjọ́ kan tàbí ọjọ́ púpọ̀ fún àpẹrẹ mọ̀mínmọ̀ẹ lọjọkan ati idana lọ́jọ́ keji tàbi ọjọ miran
ní ayé àtijọ́ nígbàtí yorùbá ma nṣe ayẹyẹ níwọ̀ntúnwọ̀sín ilé ẹbí tàbi ọgbà bàbá àti ìyá iyawo ni wọn ti nṣe ayẹyẹ ìgbéyàwó ṣùgbọ́n láyé òde òní àyè ọ̀tọ̀ bi ilé ìlú pápá ìṣeré ilé àlejò àti bẹ̃bẹ lọ ni wọ́n nlo
àṣà gbígba àyè ọ̀tọ tógbòde bẹ̀rẹ̀ nítorí àwọn adigun jalè àti àwọn ènìyàn burúkú míràn ti o ma ndarapọ pẹ̀lú àwọn àlejò tí a pè sí ibi ìyàwó lati ṣe iṣẹ́ ibi
owó púpọ ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ma nfi gba à̀yè ibi ṣíṣe ìyàwó
bí òbí ba ti lọ́lá tó ni wọn ma náwó tó nitori ìdùnnú ni fún òbí pé a tọ́mọ wọ́n gbẹ̀kọ́ wọn fẹ di òmìnira lati bẹ̀rẹ̀ ẹbí tíwọn ṣùgbọ́n àṣejù ati àṣehàn ti wa wọ́pọ̀ jù
nítorí ìnáwó ìgbéyàwó ilé ayẹyẹ pọ̀ju ilé ìkàwé lọ láyé òde òní
kí ṣe bi a ti náwó tó níbi ìgbéyàwó lo nmu àṣeyorí ba ọkọ àti ìyàwo ọ̀pọ̀lọpọ̀ ntuka láìpẹ́ lẹ́hin ariwo rẹpẹtẹ yi
yorùbá ni a ki fọlá jẹ iyọ̀ nínú ìṣẹ layika ni ilẹ̀ aláwọdúdú ó yẹ ki a ṣe ayẹyẹ ìgbéyàwó níwọ̀ntúnwọ̀nsìn
ẹ fojú sọ́nà fún ètò ìgbéyàwó ibilè
àṣà àtọwọ́dọ́wọ́ ọwọ́ ni a fi njẹ ọ̀pọ̀lọpọ̀ oúnjẹ yorùbá nítorí kò si ṣíbí tó dára tó ọwọ́ lati fi jẹ oúnjẹ òkèlè bi iyán èyí jẹ kó ṣe pàtàkì lati fọ ọwọ́ mejeji lẹ́hìn oúnjẹ
fífọ ọwọ́ kan kòlè mọ́ bi ka fọ ọwọ́ mejeji
ọ̀rọ̀ ọ̀tún wẹ òsì òsì wẹ ọ̀tún lọwọ́ fi nmọ wúlò lati gba àwọn ènìà níyànjú wípé àgbájọwọ́ lãrin ẹbí ọ̀rẹ́ àti ará ìlú lérè
yorùbá ni àgbájọ ọwọ́ la fi nsọya ajẹjẹ ọwọ́ kan ko gbe ẹrú dórí ọmọ yorùbá nílélóko ẹ jẹ́kí a parapọ̀ tún ílú ṣe
òkìkí ikú ìyáàfin margaret thatcher obìnrin àkọ́kọ́ lati dé ipò olórí òṣel̀ú ìlúọba kàn ní oṣù kẹrin ọjọ́ kẹjọ ọdún ẹgbẹ̀rúnméjìlémẹ́tàlá
ebenezer obey ọ̀gá pàtàkì nínú olórin jùjú ní ilẹ̀ aláwọ̀dúdú àti àgbáyé kọ̃ lórin wípé kò sọ́gbọ́n tolèdá kò síwà tolèhù kò sọ́nà tolèmọ̀ tolèfi táyé lọ́rùn ilé ayé fún gbà díẹ̀ ni ọmọ aráyé ẹ ṣe rere
orin yi ba ìgbà ayé olõgbe ìyáàfin margaret thatcher mu
gẹ́gẹ́bí obìnrin àkọ́kọ́ tó di olórí òṣèlú ìlúọba ó ṣe ìwọ̀n tó lèṣe nítorí ìfẹ́ tí ó ní sí ìlù rẹ̀
bi ọ̀pọ̀lọpọ̀ ti nṣe ìrántí rẹ fún iṣẹ́ ribiribi to ṣe lóríoyè bẹ̃ni àwọn kan bu ẹnu àtẹ́ lu͂
ọ̀rọ̀ tó wọ́pọ̀ ni lẹ́hìn ọkùnrin tó ṣorire obìnrin wa nbe ṣùgbọ́n wíwo ìgbésí ayé àwọn og̀bójú obìnrin bi olõgbe fúrnmiláyọ̀ ransome kútì àti olõgbe margaret thatcher fihàn wípé lẹ́hìn obìnrin tó bá́ ṣe orire ọkùnrin wa nbẹ ọkọ wọn dúró tìwọn gbọingbọin èyí fi ọkàn àwọn aṣájú nínú àwọn obìnrin àgbáyé yi balẹ̀ lati tọ́jú àwọn ọmọ pẹ̀lú iṣẹ́ òṣèlú tí obìnrin kò wọ́pọ̀ lásìkò tiwọn
a tún ri ẹ̀kọ́ kọ wípé kòsí ohun ti ọkùnrin ṣe ti obìnrin kò lè ṣe dãda nítorí olõgbe ìyáàfin fúnmiláyọ̀ ransome kútì ṣe iṣẹ́ ribiri lati kọ ìwọ̀sí àti jà fún obìnrin ni ilẹ̀ yorùbá àti ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú bẹ͂ni ìyáàfin margaret thatcher ṣe iṣẹ́ tómú ìlọsíwájú bá ara iìúọba lai wo ariwo ọjà
sùn re o ìyáàfin thatcher
yorùbá ní bí ewé bá pẹ́ lára ọṣẹ á dọṣẹọ̀rọ̀ yí bá ẹgbẹ́ yorùbá ni ìlúọba mu pàtàkì àwọn ti o ngbe ni olú ìlúọba
títí di bi ọgbọ̀n ọdún sẹhin àti rí oúnjẹ yorùbá rà ṣọ̀wọ́n
ní àpẹrẹ àti ri adìẹ tó gbó rà lásìkò yi à fi tí irú ẹni bẹ̃ bá lọ si òpópó liverpool ṣùgbọ́n ní ayé òde òni kòsí agbègbè ti ènìà kò ti lè rí ọ̀pọ̀lọpọ̀ oúnjẹ yorùbá ra
lati bi ogún ọdún sẹ́hin yorùbá ti pọ̀si nidi àtẹ oúnjẹ títà ni olú ìlúọba
nitõtọ oúnjẹ yorùbá bi iṣu epo pupa èlùbọ́ gãri ẹ̀wà pupa sèmó iyán ẹran adìẹ tógbó ẹja àti bẹ̃bẹ wa ni àrọ́wọ́to lãdugbo
ṣùgbọ́n bí ènìà bá fẹ́ àwọn nkan bí ìgbín panla oriṣiriṣi ẹ̀fọ́ ìbílẹ̀ bọkọtọ̃ edé gbígbẹ àti bẹ̃bẹ lọ tí kòsí lãdugbo á rí àwọn nkan wọnyi ra ni ọjà dalston àti kingsland fún àwọn ti o ngbe agbègbè àríwá àti ọja pekham fún àwọn ti o ngbe ni agbègbè gũsu ni olú ìlúọba
àwòrán àwọn ọjà wọnyi a bẹrẹ pẹ̀lú ọja dalston àti kingsland
ẹ fojú sọ́nà fún àwọn ọja yókù
ọ̀rọ̀ yorùbá yi ba ìjọba ìlúọba àti àwọn ará ìlú wi
ìjọba njaya nítorí owó ti o nwọle kò kárí owó lati ṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀tọ́ ti àwọn ará ìlú nri gbà
àwọn ti o si ngba ẹ̀tọ́ lọ́dọ̀ ìjọba njaya nítorí ẹ̀tọ́ ti ìjọba ndiku yio mu ìnira bá wọn nítorí ẹ̀dín owó yi bọ́sí àsìkò ọ̀wọ́n gógó oúnjẹ àti ohun ìtura míràn
gẹ́gẹ́bí ilé iṣẹ́ amóhùn máwòran ìlúọba ti ròyìn lati oṣù kẹrin ọjọ́ kini ọdún ẹgbẹ̀rúnmẽjilemẹtala ìjọba ìlúọba bẹ̀rẹ̀ ọ̀pọ̀lọpọ̀ àtúnṣe lati dín gbèsè ti ìlú jẹ ku gbígba àwọn òṣìṣẹ́ ni ìyànjú ki wọn tẹra mọ́ṣẹ àti ki àwọn ti ko ṣiṣẹ́ le padà si ẹnu iṣẹ́
díẹ̀ nínú àwọn àtúnṣe yi ni ìdérí owó ìrànlọ́wọ́ si poun mẹrindinlọgbọn lọ́dún fún ìdílé yíyọ owó fún yàrá tó ṣófo àtúnṣe fún ilé ìwòsàn lapapọ àti bẹ̃bẹ lọ
yorùbá ni kòsọ́gbọ́n tí o lèda kòsíwà tí o lèhù tí o lè fi tẹ ayé lórùn bí ọ̀pọ̀ ti nyin ìjọba bẹ̃ni ọ̀pọ̀ mbu ẹnu ẹ̀tẹ́ lu àtúnṣe wọnyi wípé ìjọba ngba lọ́wọ́ aláìní fún àwọn tóní
yorùbá ní ẹnití ọlọrun kò dùn nínú tó nla ṣúgà iyọ̀ ìrèké jẹ̀díjẹdí ló ma pá
ọ̀rọ̀ yorùbá yi ṣ̀e àtìlẹhìn fún iwadi tó fihàn wípé ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn ti ìrẹ̀wẹ̀sì mbaja ma mu ọtí àti jẹ oúnje ọlọra ti iyọja tàbí tí iyọ̀ ìrèké pọ̀ nínú rẹ
ó ṣeni lãnu wípé kàka ki ẹni bẹ͂ jade nínú ìrẹ̀wẹ̀sì oúnje tó kún fún ọ̀rá iyọ̀ àti iyọ̀ ìrèké ṣúgà mã dákún àìsàn míràn bi jẹ̀díjẹdí ẹ̀jẹ̀ ríru àti oniruuru àìsàn míràn
oúnje dídùn àti ọtí mímu kò lè mú ìrẹ̀wẹ̀sì kúrò tàbí fa ìdùnnú ṣùgbọ́n àyípadà ọkàn sí ìwà rere àti ìgbẹ́kẹ̀lé nínú ọlọrun ló lè mú inú dùn
ẹkú ọdún ajinde o ẹ ma jẹ́un ju jesu ku fun ẹlẹ́sẹ̀ àti aláìní nítorí nã ti ẹ ba ri jẹ ẹ rántí áwọn ti ko ri
yorùbá ni ajọjẹ kò dùn bẹni kan o ri
ti ọjọ́ àìkú oṣù kẹta ọjọ́  ọdún kẹrinlélógún ẹgbaalémétàlá olùkọ́ àgbà ti èdè ati àṣà akínwùnmí ìṣọ̀lá kébòsí wípé èdè yorùbá àti èdè abínibí miran le parun ti a ko bá kíyèsára
ìkìlọ̀ yí ṣe ìrànlọ́wọ́ fún akitiyan olùkọ̀wé yi lati gbé èdè àti yorùbá ga lórí ẹ̀rọ ayélujára
àwọn òṣèlú tó yẹ ki wọn gbé èdè ìlú wọn lárugẹ n dá kún pí pa èdè rẹ
òṣèlú ilẹ̀ yorùbá ko fi èdè na ṣe nkankan ni iléòsèlú wọn o sọ́ wọn ò kọ́ wọn ò ká
àwọn òṣèlú ayé àtijọ́ bi olóyè ọbáfẹ́mi awólówọ̀ olóyè ládòkè akíntọlá àti bẹ̃bẹ lọ gbé èdè wọn lárugẹ bi ó ti ẹ̀ jẹ́ wípé wọn kàwé wọn gboyè rẹpẹtẹ
yorùbá ní àgbà kì í wà lọ́jà kórí ọmọ tuntun wọ́
ó yẹ ki àwọn àgbà kọ́ ọmọ lédè kí à si gba àwọn ọmọ wa níyànjú wípé sí sọ èdè abínibí kò dá ìwè kíkà dúró ó fi kún ìmọ̀ ni
ó ṣeni lãnu wípé àkàkù ìwé ló pọ̀ laarin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ wọn ò gbọ́ èdè yorùbá wọn ò dẹ̀ tún gbọ́ èdè gẹ̀ẹ́sì
yorùbá ní ẹ̀bẹ̀ la mbẹ òṣìkà pé kí ó tú ìlú rẹ ṣe a bẹ àwọn òṣèlú́ ilẹ̀ yorùbá ni agbègbè èkìtì èkó ògùn ondó ọ̀ṣun àti ọ̀̀yọ́ lati ṣe òfin mí mú kíkọ àti kíkà èdè yorùbá múlẹ̀ ní gbogbo ilé ìwé ní pàtàkì ní iléìwé alakọbẹrẹ ilẹ̀ yorùbá nitori ki èdè yorùbá ma ba a parẹ́
ìròyìn wípé wõli timoteu ọbádáre olùdásílẹ̀ ìjọ olùjèrè ẹ̀mí oníhìnrere iṣẹ́ ìránsé sùn nínú olúwa jáde ni ọjọ́ ẹtì ọjọ́ kejìlélógún oṣù kẹta ọdún ẹgbẹ̀rúnméjì lémẹ́tàlá
wõli ọbádáre jẹ ìkan nínú àwọn òjíṣẹ́ ọlọrun àgbáyé nítorí ẹ̀ka ìjọ ti wọn pè ni wosem wa kãkiri ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú àti ní òkèòkun ìlúòyìnbó
ẹ̀ka ìjọ wõli ọbádáre wà ni london new york àti bẹ̃bẹ lọ
nígbà ayé õlogbe yi ó fi tọkàntọkàn ṣe iṣẹ́ ìhìnrere
sùnre lẹ́sẹ̀ jésù wõli timoteu ọbádáre
ìròyìn ikú olõgbe chinua achebe ògúnná gbongbo ninu olukọwe ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú àti àgbáyé kàn ni ọjọ́ ẹtì ọjọ́ kejì lélógún oṣ̀u kẹta ọdún ẹgbẹ̀rún meji le mẹ́tàlá
ọmọ ọdún meji le lọgọrin ni olõgbe chinua achebe nígbà ti o pa ipòdà
ìkan nínú ìwé ti olõgbe chinua achebe kọ nkan túká di kíkà fún àwọn ọmọ iléìwé lati ilẹ̀ ènìà dúdú títí dé òkèòkun ìlúòyìnbó
títí di àsìkò yi ìwé na ngbayi si ni nítorí wọn ti túmọ̀ ìwé yi sí èdè oriṣiriṣi
àdánù nla ni ikú olõgbe chinua achebe jẹ́ fún naijeria ìlú aláwọ dúdú àti gbogbo olùkọ̀wé lagbaye
sunre o ologbe chinua achebe
àìkú ajé ìṣẹ́gun ọjọ́rú ọjọ́bọ̀ ẹtì àbámẹ́ta
kíkà ọjà nipari ọ̀sẹ̀ 
ohun tí ó kọjú sí ẹnìkan ló kẹ̀hìn si ẹlòmíràn
olórí òṣèlú venezuela hugo chavez pa ipò dà ní ọjọ́ ìṣẹ́gun ọjọ́ karun oṣù kẹta ọdún ẹgbẹ̀rún méjì lémẹ́tàlá
nígbà ayé ologbe yi ó fa àríyànjiyàn bí ó ti fẹ́ràn àwọn ìlú kan bẹ lo korira àwọn ìlú míràn
lati ìgbà tí ìròyìn ikú rẹ̀ ti kan bí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ni gbogbo àgbáyé ti nsọfọ bẹni àwọn kan nfi àibìkítà han
eleyi fihan wípé ohun tí ó kọju sí ẹnìkan ló kẹ̀hìn sí ẹlòmíran
ódìgbóṣe olõgbé olórí òṣèlú hugo chavez orílẹèdè venezuela ṣe ilédè lẹ́hìn rẹ
ìdábẹ́ jẹ ìkan nínú àṣà yorùbá tí ólòdì si ẹ̀tọ́ àwọn obìnrin
gẹ́gẹ́bí ìtàn ìdábẹ́ yorùbá ndabẹ fún ob̀nrin ní àti ìkókó títí dé ọmọ ọdún kan nwọn ní ìgbàgbọ́ wipe yio da ìṣekúṣe dúró lára obìnrin
tiítí òde òní àṣà yorùbá ṣì nfi ìyàtọ̀ sí àárín obìnrin ati ọkùnrin ní títọ́ àti ní àwùjọ
gẹ́gẹ́bí olókìkí oló́rin jùjú ebenezer obey ti kọ́ lórin àwa ọkùnrin le láya mẹ́fà kò burú ọkùnrin kan ṣoṣo lọba olúwa mi yàn fún obìnrin
gẹ́gẹ́bí ìwé ìròyìn ìrọ̀lẹ́ ti ìlú london ọjọ́ kẹfà oṣù kẹta ọdún ẹgbẹ̀rún méji léní mẹ́tàlá wọn ṣe àkíyèsí wípé àṣà ìdábẹ́ wọ́pọ̀ lãrin àwọn ẹ̀yà tó kéréjù ní ìlúòyìnbó
wọ́n ṣe àlàyé àlébù tí àṣà burúkú yi jẹ́ fún àwọn obìnrin tí wọ́n bá dábẹ́ fún ara àlébù bi ọmọ lè kú ikú ẹ̀jẹ̀ dídà ìṣòro tí irú ẹni bẹ bá fẹ tọ̀ ìsòro ní ìgbà ìbímọ àti bẹbẹ lọ
ìjọba ti pèsè owó pùpọ̀ lati fi òpin sí àṣà ìdábẹ́ ní ìlúọba
bí a ti nṣe àjọ̀dún ọjọ́ áwọn obìnrin lagbaaye oṣe pàtàkì kí yorùbá ní ilé àti ní àjò di àṣà tí ó bùkún àwọn ọmọ mú kí a sì ju àṣà tí ó mú ìpalára dání dànù
ìdábẹ́ kò lè dá ìṣekúṣe dúró nítorí kò sí ìwáìdí pé bóyá ó dá tàbí dín ìṣekúṣe dúró lãrin obìnrin
ẹ̀kọ́ áti àbójútó lati ọ̀dọ́ òbí alabojuto ló lè dá ìṣekúṣe dúró ki ṣe ìdábẹ́
yorὺbá nί bί a bá ránni nί iṣẹ ẹrú a fi tọmọ jẹ
ọlọpa tί o yẹ ki o dãbo bo ará àti ẹrú nί ìlú nhuwa ìkà sί àwọn tί o yẹ ki wọn ṣọ
ọlọpa south africa so ọdọmọkunrin ọmọ ọdún mẹta dinlọgbọn  mido gracia mọ ọkọ ọlọpa wọ larin ìgboro lu lẹhin gbogbo eleyi ju si àtìmọle tίtί o fi kú
ọlọpa wọnyi hὺ ìwà ìkà yί nίgbangba lai bìkίtà pe aye ti lujára
eleyi fi ìwà ìkà ọmọ enia sί ọmọ enia han
ọlọpa south africa ṣi àṣẹ ti wọn nί lὸ wọn rán wọn niṣe ẹrú wọn o fi tọmọ jẹ
sὺnre o mido macia
rọ̀lẹ́ ti ìlú london ọjọ́ kẹfà oṣù kẹta ọdún ẹgbẹ̀rún méji léní mẹ́tàlá wọn ṣe àkíyèsí wípé àṣà ìdábẹ́ wọ́pọ̀ lãrin àwọn ẹ̀yà tó kéréjù ní ìlúòyìnbó
wọ́n ṣe àlàyé àlébù tí àṣà burúkú yi jẹ́ fún àwọn obìnrin tí wọ́n bá dábẹ́ fún ara àlébù bi ọmọ lè kú ikú ẹ̀jẹ̀ dídà ìṣòro tí irú ẹni bẹ bá fẹ tọ̀ ìsòro ní ìgbà ìbímọ àti bẹbẹ lọ
ìjọba ti pèsè owó pùpọ̀ lati fi òpin sí àṣà ìdábẹ́ ní ìlúọba
bí a ti nṣe àjọ̀dún ọjọ́ áwọn obìnrin lagbaaye oṣe pàtàkì kí yorùbá ní ilé àti ní àjò di àṣà tí ó bùkún àwọn ọmọ mú kí a sì ju àṣà tí ó mú ìpalára dání dànc
ìdábẹ́ kò lè dá ìṣekúṣe dúró nítorí kò sí ìwáìdí pé bóyá ó dá tàbí dín ìṣekúṣe dúró lãrin obìnrin
ẹ̀kọ́ áti àbójútó lati ọ̀dọ́ òbí/alabojuto ló lè dá ìṣekúṣe dúró ki ṣe ìdábẹ́
yorὺbá nί bί a bá ránni nί iṣẹ ẹrú a fi tọmọ jẹ
ọlọpa tί o yẹ ki o dãbo bo ará àti ẹrú nί ìlú nhuwa ìkà sί àwọn tί o yẹ ki wọn ṣọ
ọlọpa south africa so ọdọmọkunrin ọmọ ọdún mẹta dinlọgbọn  mido gracia mọ ọkọ ọlọpa wọ larin ìgboro lu lẹhin gbogbo eleyi ju si àtìmọle tίtί o fi kú
ọlọpa wọnyi hὺ ìwà ìkà yί nίgbangba lai bìkίtà pe aye ti lujára
eleyi fi ìwà ìkà ọmọ enia sί ọmọ enia han
ọlọpa south africa ṣi àṣẹ ti wọn nί lὸ wọn rán wọn niṣe ẹrú wọn o fi tọmọ jẹ
sù̀nre o mido macia