Skip to content

Commit

Permalink
update procesinventarisatie
Browse files Browse the repository at this point in the history
  • Loading branch information
@ElisabethDeVries
ElisabethDeVries committed Sep 1, 2023
1 parent fc9dbb7 commit ccd5043
Show file tree
Hide file tree
Showing 8 changed files with 155 additions and 38 deletions.
8 changes: 7 additions & 1 deletion docs/keuzeprocesmodel/h/5.md
View file
Original file line number Diff line number Diff line change
Expand Up @@ -13,9 +13,15 @@ Dit hoofdstuk geeft de uitwerking van de gekozen methode:
## Procesmodel

### Informatiemodel
De gewenste informatie over assets is gedefinieerd in informatiemodellen oftewel ontologiën. De [[NEN_2660_2_2022]] is de standaard voor de ontwikkeling van ontologieën in de gebouwde omgeving. Het bevat drie belangrijke (hoofd)onderdelen:
* Een praktisch toplevelmodel waarin genoeg semantiek aangegeven wordt om het Informatiemodel Verkeerstekens, net als IMBOR, in uit te drukken.
* Extensies hierop voor de meest gebruikt toepassingen in de gebouwde omgeving.
* Een taalbinding (en daarmee de keuze voor) de LinkedData W3C standaarden: SKOS [[skos-primer]], RDFS [[rdf-schema]], OWL [[owl2-primer]] en SHACL [[shacl]].

De [[NEN_2660_2_2022]] bevat als het ware de kapstok om de in- en output bij een werkproces te beschrijven als informatiemodel.

Voor BPMN is nog geen informatiemodel beschikbaar in linked data, daarom moeten wij deze publiceren om te kunnen gebruiken als basis voor de procesmodellen. Wij publiceren een informatiemodel als afgeleide van de NEN 2660-2, met zowel een begrippenkader in SKOS als een ontologie in RDF-OWL. Hiermee sluit het aan op de relevante standaarden in de gebouwde omgeving.

<dfn data-lt="NEN2660-2:2022">NEN2660-2:2022</dfn>:NEN2660-2 is een praktische invulling van NEN2660_1. In deel 1 zijn meer theoretische/conceptuele en bouw- en taalonafhankelijke modelleerpatronen vastgelegd. Deze norm is vrij beschikbaar bij de NEN en is ontwikkeld in een samenwerking tussen overheden, adviesbureau's en kennisinstituten. Het heeft als doel de standaard te zijn voor de ontwikkeling van ontologieën in de gebouwde omgeving.</p>

### Online publicatie
Voor rechtstreeks vanuit systemen of het internet zoeken in het informatiemodel wordt deze gepubliceerd op een SPARQL-endpoint.
Expand Down
6 changes: 6 additions & 0 deletions docs/processeniampro/config.js
View file
Original file line number Diff line number Diff line change
Expand Up @@ -35,6 +35,12 @@ var respecConfig = {
status: "Actueel",
publisher: "ISO",
},
LeidraadSE2: {
title: "Leidraad SE versie 2",
href: "https://www.leidraadse.nl/assets/files/downloads/LeidraadSE/V2/LeidraadSE_def_lowres.pdf",
status: "Vervallen",
publisher: "Leidraad SE",
},
ISO_IEC_IEEE_15288_2015: {
title: "ISO/IEC/IEEE 15288 Systems and software engineering - System life cycle processes",
href: "https://www.iso.org/standard/63711.html",
Expand Down
38 changes: 22 additions & 16 deletions docs/processeniampro/h/1.md
View file
Original file line number Diff line number Diff line change
Expand Up @@ -15,21 +15,28 @@ CROW wil processen vastleggen met als doel:


Dit document beantwoordt de vragen
1. Welke werkprocessen moeten worden beschreven?
2. Welk detailniveau is voor elk proces nodig om er een informatiemodel en minimale datasets op te kunnen baseren?
3. Welke standaarden of normen beschrijven dit werkproces in het algemeen en indien er meerdere standaarden zijn: van welke standaard gaan we uit?
4. Welke standaarden of normen beschrijven dit werkproces *per vakgebied* (bomen, groen, verhardingen, kunstwerken, ...) en indien er meerdere standaarden zijn: van welke standaard gaan we uit?
1. Welke werkprocessen moeten worden beschreven? Hierbij wordt ingegaan op de complexiteit van dit vraagstuk, en een eenvoudige benadering voorgesteld.
2. Welke standaarden of normen beschrijven dit werkproces in het algemeen en *per vakgebied* (bomen, groen, verhardingen, kunstwerken, ...) en indien er meerdere standaarden zijn: van welke standaard gaan we uit?
3. Welk detailniveau is voor elk proces nodig om er een informatiemodel en minimale datasets op te kunnen baseren?

## Scope
De uitwerking van informatiemodellen en bijbehorende werkprocessen richt zich in eerste instantie op informatie die *tussen organisaties* wordt uitgewisseld. Zeer vereenvoudigd spelen daarbij in de openbare ruimte en infrastructuur de volgende organisaties een rol:


1. Gebruikers openbare ruimte en infrastructuur. Zij hebben informatie nodig die het gebruik van de openbare ruimte ondersteunt, waaronder kaartgegevens (landelijke registraties), verkeersregels, verkeersroutes, afsluitingen en tijdelijke omleidingen, verkeersdrukte, locatie en tijden van evenementen en demonstraties. Gebouweigenaren die huisaanlsuitingen nodig hebben vallen ook onder gebruikers.
2. Maatschappelijke partners bij gebiedsontwikkeling.
3. Assetmanagement organisaties: gemeenten, provincies, waterschappen, rijkswaterstaat
4. Advies- of ingenieursbureau
5. Bouw- of onderhouds-aannemer
6. Toeleverancier bouwstoffen, bouwdelen of installaties
<dl>
<dt><dfn lang="NL">Gebruiker>
<dd>Gebruikers van de openbare ruimte en infrastructuur. Hierbij kan onderscheid worden gemmaakt tussen particuliere gebruikers, zoals bewoners, recreanten, weggebruikers, reizigers, en bedrijven. Zij hebben informatie nodig die het gebruik van de openbare ruimte ondersteunt, waaronder kaartgegevens (landelijke registraties), verkeersregels, verkeersroutes, afsluitingen en tijdelijke omleidingen, verkeersdrukte, locatie en tijden van evenementen en demonstraties. Gebouweigenaren die huisaanlsuitingen nodig hebben vallen ook onder gebruikers. </dd>
<dt><dfn lang="NL">Assetmanagement organisatie
<dd>Lokale, regionale en nationale overheidsinstanties die de verantwoordelijkheid hebben voor een goed functionerende openbare ruimte en infrastructuur. De belangrijste spelers zijn gemeenten, provincies, waterschappen en rijkswaterstaat. </dd>
<dt><dfn lang="NL">Maatschappelijke partner
<dd>Commerciële bedrijven met een belang in de ontwikkeling van de openbare ruimte en infrastructuur. Onder andere grondeigenaren, gebieds- en projectontwikkelaars. Gebiedsontwikkelaars richten zich daarbij op de algehele ontwikkeling van grotere gebieden en hebben een brede, strategische visie, terwijl projectontwikkelaars zich concentreren op individuele vastgoedprojecten en de praktische uitvoering daarvan. Beide soorten ontwikkelaars spelen een cruciale rol in de vastgoed- en bouwindustrie en daarmee bij het vormgeven van stedelijke en landelijke omgevingen.</dd>
<dt><dfn lang="NL">Ingenieursbureau
<dd>Bedrijven met architecten, stedenbouwkundigen, ontwerpers en advieseurs die opdrachten ontvangen van de assetmanagement organisaties voor het creëren van plannen, uitvoering van voorbereidende omgevingsonderzoeken, ontwerpen, contracten opstellen, aanbesteden en begeleiding van bouwprojecten in de openbare ruimte en infrastructuur. Gemeenten en provincies hebben vaak ook een eigen ingenieursbureau in huis. Tegelijkertijd blijven zij ingenieursdiensten inkopen van commerciële partijen, om pieken in het werk op te vangen.</dd>
<dt><dfn lang="NL">Aannemer
<dd>Bouw- en onderhoudsaannemers zijn verantwoordelijk voor de feitelijke bouw of beheeractiviteiten in projecten in de openbare ruimte of infrastructuur. Ze werken vaak samen met ontwerpbureaus en volgen de specificaties en plannen die zijn opgesteld. </dd>
<dt><dfn lang="NL">Toeleverancier
<dd>Toeleverancier leveren bouwstoffen, bouwdelen, componenten of installaties voor bouw- en onderhoudsprojecten</dd>
</dl>


<figure>
Expand All @@ -41,15 +48,14 @@ De uitwerking van informatiemodellen en bijbehorende werkprocessen richt zich in
De stakeholders en werkprocessen zijn ook uitgewerkt binnen het <abbr title="Digitaal Stelsel Gebouwde Omgeving">DSGO</abbr>, zie daarvoor dit overzicht [externe link](https://www.digigo.nu/over+dsgo/documenten+dsgo/2311955.aspx?t=Ketenlandschap-in-vogelvlucht-Centrale-repository).

## Leeswijzer
In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de complexiteit van de bestaande situatie, waarbinnen zowel vanuit [=assetmanagement=], als vanuit [=bouwwerkinformatiemanagement=] als vanuit [=systems engineering=] een veelvoud aan werkprocessen beschreven wordt, die vaak ook nog eens cyclisch herhaald worden (zoals bij assetmanagement), of herhaald worden waarbij een steeds hoger detailniveau wordt bereikt (bij ontwerpen, uitvoeren en systems engineering).
In **hoofdstuk 2** wordt ingegaan op de *complexiteit* van de bestaande situatie, waarbinnen zowel vanuit [=assetmanagement=], als vanuit [=bouwwerkinformatiemanagement=] als vanuit [=systems engineering=] een veelvoud aan werkprocessen beschreven wordt, die vaak ook nog eens cyclisch herhaald worden (zoals bij assetmanagement), of herhaald worden waarbij een steeds hoger detailniveau wordt bereikt (bij ontwerpen, uitvoeren en systems engineering).
<br><br>
In hoofstuk 3 wordt een benadering voorgesteld, waarbij de werkprocessen die leiden tot de meeste transacties tussen organisaties bij het uitvoeren van werkzaamheden in de openbare ruimte en infrastrtuctuur geprioriteerd worden. De kapstok hiervoor is de levenscyclus van het object van plan tot sloop.
In **hoofstuk 3** wordt een *eenvoudige benadering* voorgesteld, waarbij de werkprocessen die leiden tot de meeste transacties tussen organisaties bij het uitvoeren van werkzaamheden in de openbare ruimte en infrastrtuctuur geprioriteerd worden. De kapstok hiervoor is de levenscyclus van het object van plan tot sloop.
<br><br>
In hoofstuk 3
In **hoofstuk 4** staat een beschrijving van de werkprocessen en de normen die daarbij beschikbaar zijn, zowel generiek als *per vakgebied* (bomen, groen, verhardingen, kunstwerken, ...). Indien er meerdere standaarden beschikbaar zijn stellen we een prioriteit voor.
<br><br>
In hoofstuk 3
<br><br>
In hoofstuk 3
In **hoofstuk 5** wordt voor één voorbeeld werkproces uitgewerkt, welk detailniveau nodig is om er een informatiemodel en minimale datasets op te kunnen baseren.




Expand Down
31 changes: 10 additions & 21 deletions docs/processeniampro/h/2.md
View file
Original file line number Diff line number Diff line change
Expand Up @@ -13,28 +13,19 @@ Organisaties die de ISO 55000-normen implementeren zijn zeer divers, en managen

### iAMPro model
Voor de openbare ruimte en infrastructuur wordt in aanvulling op de ISO norm het iAMPro model voor assetmanagement gebruikt door provincies, gemeenten en RWS. Dit model van CROW geeft praktische handvaten voor het uitvoeren van assetmanagement.
<p><dfn data-lt="iAMPRo model">iAMPRo model</dfn>: Een assetmanagementmodel met het primaire proces gevisualiseerd in een cirkel: (1) Beleid en strategie (2) Beheren en Programmeren (3) Plannen en voorbereiden (4) Bouwen en onderhouden (5) Monitoren en analyseren (6) Evalueren en bijsturen. Ondersteunend aan het primaire werkproces zijn twee onderdelen in het midden van de cirkel: (7) Data en informatie en (8) Mens en organisatie. Dit model bevat een praktische vertaling van de NEN-ISO 55000. </p>
<p><dfn data-lt="iAMPro model voor assetmanagement">iAMPro model voor assetmanagement</dfn>: Een circulair procesmodel met de volgende onderdelen: (1) Beleid en strategie (2) Beheren en Programmeren (3) Plannen en voorbereiden (4) Bouwen en onderhouden (5) Monitoren en analyseren (6) Evalueren en bijsturen. Ondersteunend aan het primaire werkproces zijn twee onderdelen in het midden van de cirkel: (7) Data en informatie en (8) Mens en organisatie. Dit model bevat een praktische vertaling van de NEN-ISO 55000. </p>
Deze processtappen op hoofdlijnen zijn niet uitgewerkt naar gedetailleerdere werkprocessen met stappen, verantwoordelijkheden, input en output. Er is ook geen landelijk of internationaal datamodel beschikbaar per werkproces. Er zijn wel veel voorbeelddocumenten, sjablonen en formats beschikbaar.

<figure>
<!-- Image Map Generated by http://www.image-map.net/ -->
<img src="./h/media/iAMProroos_scherper.png" usemap="#image-map">

<map name="image-map" alt="Het iAMPRo model voor assetmanagementmet het primaire proces in een cirkel: (1) Beleid en strategie (2) Beheren en Programmeren (3) Plannen en voorbereiden (4) Bouwen en onderhouden (5) Monitoren en analyseren (6) Evalueren en bijsturen. Ondersteunen aan het primaire werkproces zijn twee onderdelen in het midden van de cirkel: (7) Data en informatie en (8) Mens en organisatie." width="50%">
<figcaption>Het iAMPRo model</caption>
<area target="_self" alt="Monitoren en analyseren" title="Monitoren en analyseren" href="monitoren-en-analyseren" coords="177,487,299,699,105,744,36,649" shape="poly">
<area target="_self" alt="Bouwen en onderhouden" title="Bouwen en onderhouden" href="#bouwen-en-onderhouden" coords="337,712,575,711,511,918,403,929" shape="poly">
<area target="_self" alt="Plannen en voorbereiden" title="Plannen en voorbereiden" href="#plannen-en-voorbereiden" coords="732,491,609,699,815,745,881,650" shape="poly">
<area target="_self" alt="Beheren en programmeren" title="Beheren en programmeren" href="#programmeren" coords="613,225,734,453,876,288,821,197" shape="poly">
<area target="_self" alt="Beleid en strategie" title="Beleid en strategie" href="#beleid-en-strategie" coords="335,219,576,215,505,23,408,11" shape="poly">
<area target="_self" alt="Evalueren en bijsturen" title="Evalueren en bijsturen" href="#evalueren-en-bijsturen" coords="301,237,173,453,27,289,88,195,300,234" shape="poly">
<area target="_self" alt="Data en informatie" title="Data en informatie" href="#bim" coords="341,255,215,460,695,459,585,257" shape="poly">
<area target="_self" alt="Mens en organisatie" title="Mens en organisatie" href="" coords="216,475,695,475,577,682,332,683" shape="poly">
</map>
<img src="./h/media/iAMProroos_scherper.png" alt="Een visuele weergave van het iAMPro model voor assetmanagement">
<figcaption>Het iAMPro model voor assetmanagement</caption>
</figure>

## BIM

<p><dfn>Bouwwerkinformatiemanagement</dfn>De opbouw, het beheer en (her)gebruik van digitale assetinformatie in de hele levenscyclus van bouwwerken.</p>
De termen bouwwerk, fysiek objecte en asset zijn synoniemen binnen de context van de openbare ruimte en infrastructuur.

### ISO 19650
De ISO 19650-serie is een internationale norm voor het beheer van informatie over assets met behulp van bouwwerk informatie management. Digitalisering met behulp van bouwwerk informatiemanagement conform de ISO 19650 biedt de mogelijkheid om de complexe vraagstukken binnen assetmanagement datagedreven aan te pakken. Alle partijen werken daarbij samen om te zorgen dat er actuele, betrouwbare informatie digitaal beschikbaar is.
<br><br>
Expand All @@ -59,16 +50,14 @@ De BIM werkprocessen zijn door de Bouwinformatieraad op een kennisposter gezet,
### BIM Procesanalyse
CROW heeft samen met de provincies een [[Procesanalyse_informatie_uitwisselen_in_projecten]] beschreven, met daarin voor een project de stappen waarin informatie over het bouwwerk wordt uitgewisseld van voorbereidingdoor een interne opdrachtgever tot oplevering van informatie aan landelijke registraties.

### NEN 2660-2
De [[NEN_2660_2_2022]] heeft als doel de standaard te zijn voor de ontwikkeling van ontologieën in de gebouwde omgeving. Het bevat drie belangrijke (hoofd)onderdelen:
* Een praktisch toplevelmodel waarin genoeg semantiek aangegeven wordt om het Informatiemodel Verkeerstekens, net als IMBOR, in uit te drukken.
* Extensies hierop voor de meest gebruikt toepassingen in de gebouwde omgeving.
* Een taalbinding (en daarmee de keuze voor) de LinkedData W3C standaarden: SKOS [[skos-primer]], RDFS [[rdf-schema]], OWL [[owl2-primer]] en SHACL [[shacl]].

De [[NEN_2660_2_2022]] bevat als het ware de kapstok om de in- en output bij een werkproces te beschrijven als informatiemodel.

## Systems Engineering

<p><dfn>Systems Engineering</dfn></p>Systems Engineering is een interdisciplinaire benadering met bijbehorende middelen die zich richt op het realiseren van succesvolle systemen. SE focust op het definiëren van klantbehoeften en de gevraagde functionaliteit vroeg in de ontwikkeling, het vastleggen van de eisen, de ontwerpsynthese en systeemvalidatie bij het beschouwen van het complete vraagstuk: bediening en besturing, training en ondersteuning, kosten en planning, prestatie, realisatie, testen en verwijdering. SE beschouwt zowel de bedrijfsdoelen als de technische behoeften van alle klanten. Dit met het doel een kwaliteitsproduct te realiseren dat voldoet aan de gebruikersbehoefte. Bron: [[Leidraad_SE_3]] </p>

Veel werkprocessen in de contracterings- ontwerp en bouwfase zijn gestoeld op systems engineering.

### ISO 15288
De [[ISO_IEC_IEEE_15288_2015]] beschrijft de principes en concepten van systems engineering, evenals de processen die moeten worden gevolgd om succesvolle systemen te ontwikkelen en te beheren. Het biedt een raamwerk voor het identificeren, specificeren, ontwerpen, implementeren, valideren en verifiëren van systeemeisen, evenals het plannen en beheren van de systeemlevenscyclus. De norm behandelt verschillende aspecten van systems engineering, waaronder systeemconcepten en -eisen, systeemarchitectuur, systeemintegratie, systeemverificatie en validatie, systeemonderhoud en systeemconfiguratiebeheer. Deze werkprocessen zijn niet uitgewerkt naar stappen, verantwoordelijkheden, input en output.
<br><br>
Expand Down
Loading

0 comments on commit ccd5043

Please sign in to comment.